Tiến Sĩ Nghiên cứu thành phần hóa học và hoạt tính sinh học một số loài Ardisia thuộc họ Myrsinaceae ở Việt

LỜI CẢM ƠN
Tôi xin bày tỏ sự kính trọng và lòng biết ơn sâu sắc tới GS.TS Phạm Quốc
Long và TS Nguyễn Thị Hồng Vân – những người Thầy đã giao đề tài và hướng
dẫn tận tình tôi trong suốt quá trình thực hiện Luận án.
Tôi xin chân chân thành cảm ơn Lãnh đạo, tập thể các cán bộ Học viện Khoa
học và Công nghệ đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành Luận án.
Tôi xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo, tập thể các Thầy, Cô, các nhà khoa học
Viện Hóa học các Hợp chất thiên nhiên – Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ
Việt Nam đã giảng dạy, hướng dẫn và tạo mọi điều kiện cho tôi hoàn thành các học
phần, các chuyên đề và làm thực nghiệm trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu tại
Viện. Tôi xin chân thành cảm ơn các anh, chị, em công tác tại phòng Hóa sinh Nông
nghiệp và Tinh dầu - Viện Hóa học các Hợp chất thiên nhiên, đã luôn chân thành,
nhiệt tình giúp đỡ và tạo mọi điều kiện thuận lợi trong suốt quá trình tôi làm thực
nghiệm và học tập tại phòng.
Tôi xin gửi lời cảm ơn đến TS. Nguyễn Quốc Bình – Bảo tàng Thiên nhiên
Việt Nam – Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã giúp đở tôi trong
quá trình thu thập mẫu thực vật và giám định tên khoa học.
Tôi xin trân trọng cảm ơn tới Lãnh đạo Trường đại học Công nghiệp thành
phố Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình nghiên cứu và
công tác.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến gia đình, đồng nghiệp, bạn bè đã
hỗ trợ, động viên tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện Luận án.
Luận án được thực hiện với sự tài trợ kinh phí từ đề tài nghiên cứu cơ bản
của Quỹ phát triển Khoa học và Công nghệ Quốc gia (NAFOSTED), mã số đề tài
104.01-2011.20 do TS. Nguyễn Thị Hồng Vân làm chủ nhiệm.
Hà Nội, ngày tháng năm 2017
Tác giả luận án


Trịnh Anh Viên




MỤC LỤC
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT .I
DANH MỤC BẢNG .III
DANH MỤC HÌNH VII
DANH MỤC PHỤ LỤC .IX
MỞ ĐẦU .1
Chương 1. TỔNG QUAN .3
1.1. Đặc điểm hình thái và phân loại họ Đơn nem (Myrsinacea) và chi Ardisia ở
Việt Nam .3
1.1.1. Họ Đơn nem (Myrsinacea) .3
1.1.2. Chi Ardisia 3
1.1.2.1. Đặc điểm thực vật chung của chi Ardisia .4
1.1.2.2. Các loài Ardisia phân bố ở Việt Nam .4
1.2. Tình hình nghiên cứu thành phần hóa học và hoạt tính sinh học về chi Ardisia
trên thế giới .14
1.2.1. Nghiên cứu thành phần hóa học về chi Ardisia trên thế giới 14
1.2.1.1. Các hợp chất có khung tritecpen saponin 14
1.2.1.2. Các hợp chất có khung quinone .20
1.2.1.3. Các hợp chất có khung alkylphenol .23
1.2.1.4. Các hợp chất có khung isocoumarin .25
1.2.1.5. Các hợp chất có khung resorcinol 27
1.2.1.6. Các hợp chất có khung flavonoid .29
1.2.2. Tình hình nghiên cứu về hoạt tính sinh học của chi Ardisia trên thế
giới 31
1.3. Tình hình nghiên cứu về thành phần hóa học và hoạt tính sinh học chi Ardisia
ở Việt Nam 37
Chương 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .40
2.1. Đối tượng nghiên cứu 40
2.1.1. Mẫu thực vật .40
2.1.2. Một số đặc điểm thực vật của các loài Ardisia được nghiên cứu về thành phần
hóa học trong khuôn khổ luận án 41

2.1.2.1. Ardisia balansana Yang – Cơm nguội banlansa 41
2.1.2.2. Ardisia splendens Pit – Cơm nguội rạng 41
2.1.2.3. Ardisia insularis Mez – Cơm nguội đảo 41
2.1.2.4. Ardisia incarnata Pit – Cơm nguội thắm .41
2.1.3. Hình ảnh các mẫu thực vật 42
2.2. Phương pháp nghiên cứu 42
2.2.1. Phương pháp xử lý và chiết mẫu .42
2.2.2. Phương pháp phân lập các hợp chất từ mẫu cây .43
2.2.2.1. Sắc ký lớp mỏng (TLC) 43
2.2.2.2. Sắc ký lớp mỏng điều chế 43
2.2.2.3. Sắc ký cột (CC) 43
2.2.3. Phương pháp xác định cấu trúc hóa học 44
2.2.4. Các phương pháp thử hoạt tính sinh học .44
2.2.4.1. Phương pháp thử hoạt tính kháng vi sinh vật kiểm định 44
2.2.4.2. Phương pháp thử hoạt tính kháng vi rút 45
2.2.4.3. Phương pháp thử độ độc tế bào in vitro .46
CHƯƠNG 3. THỰC NGHIỆM 48
3.1. Sàng lọc các đối tượng nghiên cứu theo định hướng hoạt tính kháng nấm,
kháng khuẩn và gây độc tế bào .48
3.1.1. Xử lý mẫu, tạo cao chiết metanol tổng 48
3.1.2. Các mẫu cao chiết và ký hiệu 48
3.2. Chiết tách, phân lập các hợp chất sạch 49
3.2.1. Chiết tách, phân lập các hợp chất sạch từ rễ cây A. balansana .49
3.2.1.1. Xử lý mẫu từ rễ cây A. balansana 49
3.2.1.2. Hằng số vật lý và dữ kiện phổ của các hợp chất phân lập được từ rễ cây A.
balansana 51
3.2.2. Chiết tách, phân lập các hợp chất sạch từ lá cây A. splendens 53
3.2.2.1. Xử lý mẫu lá cây A. splendens .53
3.2.2.2. Hằng số vật lý và dữ kiện phổ của các hợp chất phân lập được từ lá cây A.
splendens .55
3.2.3. Chiết tách, phân lập các hợp chất sạch từ lá cây A. insularis 58
3.2.3.1. Xử lý mẫu lá cây A. insularis .58

3.2.3.2. Hằng số vật lý và dữ kiện phổ của các hợp chất phân lập được từ lá cây A.
insularis .61
3.2.4. Chiết tách, phân lập các hợp chất từ lá cây A. incarnata .64
3.2.4.1. Xử lý mẫu lá cây A. incarnata 64
3.2.4.2. Hằng số vật lý và dữ kiện phổ của các hợp chất phân lập từ lá cây A.
incarnata .66
Chương 4: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 68
4.1. Kết quả sàng lọc hoạt tính các cao chiết metanol tổng 68
4.1.1. Kết quả sàng lọc hoạt tính kháng nấm, kháng khuẩn .68
4.1.2. Sàng lọc hoạt tính gây độc tế bào của các cao metanol tổng .68
4.2. Xác định cấu trúc hóa học các hợp chất được phân lập 69
4.2.1. Xác định cấu trúc hóa học các hợp chất phân lập từ rễ cây cơm nguội balansa
(A. balansana) .69
4.2.1.1. Hợp chất AB-1 (angelicoidenol) 70
4.2.1.2. Hợp chất AB-2 (axit gallic) .71
4.2.1.3. Hợp chất AB-3 (metyl gallat) 72
4.2.1.4. Hợp chất AB-4 (quercetin) 73
4.2.1.5. Hợp chất AB-5 (myricitrin) 75
4.2.1.6. Hợp chất AB-6 (rutin) 76
4.2.2. Xác định cấu trúc hóa học của các chất phân lập được từ lá cây cơm nguội
rạng (A. splendens) 79
4.2.2.1. Hợp chất AS-1 (myricetin 3,7-di-O-α-L-rhamnopyranoside) 79
4.2.2.2. Hợp chất AS-2 (myricitrin) 84
4.2.2.3. Hợp chất AS-3 (desmanthin-1) 84
4.2.2.4. Hợp chất AS-4 (myricetin 3-O-(3"-O-galloyl)-α-L-
rhamnopyranoside) .86
4.2.2.5. Hợp chất AS-5 (quercetin 3-O-α-L-rhamnopyranoside) .88
4.2.2.6. Hợp chất AS-6 (quercetin 3,7-di-O-α-L-rhamnopyranoside) 89
4.2.2.7. Hợp chất AS-7 (catechin) 91
4.2.2.8. Hợp chất AS-8 (benzyl O-β-D-glucopyranoside) .92
4.2.2.9. Hợp chất AS-9 (2-phenylethyl O-β-D-glucopyranoside) 94
4.2.2.10. Hợp chất AS-10 (3S, 5R, 6R, 9S-tetrahydroxymegastigman-7-

ene) 95
4.2.2.11. Hợp chất AS-11 (corilagin) 96
4.2.2.12. Hợp chất AS-12 ((2S)-3-O-(9,12,15-octadecatrienoyl)-glyceryl-β-D-
galactopyranoside) 98
4.2.3. Xác định cấu trúc hóa học của các hợp chất phân lập từ lá cây cơm nguội đảo
(A.insularis) .101
4.2.3.1. Hợp chất AI-1 (ardinsuloside) . 101
4.2.3.2. Hợp chất AI-2 (bergenin) .109
4.2.3.3. Hợp chất AI-3 (norbergenin) 111
4.2.3.4. Hợp chất AI-4 (demethoxybergenin) .111
4.2.3.5. Hợp chất AI-5 (4-O-galloylbergenin) 113
4.2.3.6. Hợp chất AI-6 (myricitrin) .114
4.2.3.7. Hợp chất AI-7 (myricetin 3-O-(3''-O-galloyl)-α-L-
rhamnopyranoside) .114
4.2.3.8. Hợp chất AI-8 (desmathine-2) .114
4.2.3.9. Hợp chất AI-9 (quercetin 3-O-α-L-rhamnopyranoside) . 116
4.2.3.10. Hợp chất AI-10 (3-O-galloylepicatechin) . 116
4.2.3.11. Hợp chất AI-11 (3-O-galloyl-3'-methoxyepicatechin) 118
4.2.3.12. Hợp chất AI-12 (axit gallic) 119
4.2.3.13. Hợp chất AI-13 (metyl gallat) .119
4.2.3.14. Hợp chất AI-14 ((3S, 5R, 6R, 7E, 9S)-megastigman-7-ene-3,5,6,9-tetrol 3-
O-β-D-glucopyranoside) 120
4.2.4. Xác định cấu trúc các hợp chất phân lập từ lá cây cơm nguội thắm (Ardisia
incarnata) 122
4.2.4.1. Hợp chất AInc-1 (myricitrin) .122
4.2.4.2. Hợp chất AInc-2 (quercitrin) .122
4.2.4.3. Hợp chất AInc-3 (afzeline) .123
4.2.4.4. Hợp chất AInc-4 (3S, 5R, 6R, 9S-tetrahydroxymegastigman-7-
ene. ) 124
4.2.4.5. Hợp chất AInc-5 ((3S,5R,6R,7E,9S)-megastigman-7-ene-3,5,6,9-tetrol 3-O-
β-D-glucopyranoside) .124
4.2.4.6. Hợp chất AInc-6 ((2S)-3-O-(9, 12, 15-octadecatrienoyl)-glyceryl-β-D-

galactopyranoside) 125
4.2.4.7. Hợp chất AInc-7 (angelicoidenol) .125
4.2.4.8. Hợp chất AInc-8 (axit gallic) .125
4.3. Kết quả thử hoạt tính sinh học một số hợp chất phân lập được . . .131
4.3.1. Hoạt tính kháng nấm, kháng khuẩn 131
4.3.2. Hoạt tính kháng virut Coxsackie A16 .131
4.3.3. Hoạt tính gây độc tế bào .133
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 135
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA LUẬN ÁN 138
TÀI LIỆU THAM KHẢO .140









I

DANH MỤC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
Ký hiệu Tiếng Anh Diễn giải
NMR Nuclear Magnetic Resonance Phổ cộng hưởng từ hạt nhân
1
H-NMR
Proton Magnetic Resonance
spectroscopy
Phổ cộng hưởng từ hạt nhân
proton
13
C-NMR
Carbon 13 Nuclear Magnetic
Resonance spectroscopy
Phổ cộng hưởng từ hạt nhân
cacbon 13
DEPT
Distortionless Enhancement by
Polarisation
Phổ DEPT
HMBC
Heteronuclear Multiple Bond
Correlation
Phổ tương tác dị hạt nhân qua
nhiều liên kết
HSQC
Heteronuclear Single Quantum
Coherence
Phổ tương tác dị hạt nhân trực
tiếp H→C
COSY Corrrlated Spectroscopy Phổ COSY
NOESY
Nuclear Overhauser Effect
Spectroscopy
Phổ NOESY
ESI-MS
Electron Spray Ionization Mass
Spectra
Phổ khối lượng ion hóa phun
mù điện tử
TMS Tetramethylsilane
DMSO Dimethyl sulfoxide
STT Số thứ tự
MeOH Methanol
EtOAc Ethylacetate
EC 50 Effective Concentration at 50%
Nồng độ gây tác động sinh học
cho 50% đối tượng thử nghiệm.
IC 50 Inhibitory Concentration at 50%
Nồng độ ức chế 50% đối tượng
thử nghiệm
MIC Minimum Inhibitory Concentration Nồng độ ức chế tối thiểu
SRB Sulforhodamine B
TCA Tricloacetic acid Axit tricloaxetic
DMEM
Dulbecco’s Modified Eagle
Medium
Môi trường nuôi cấy tế bào
CS% Cell survival % % tế bào sống sót II

KB Human epidemic carcinoma Ung thư biểu mô
LU-1 Human lung carcinoma Ung thư phổi
MCF7 Human breast carcinoma Ung thư vú
Hep- G2 Hepatocellular carcinoma Ung thư gan
LNCaP
Hormone dependent human
prostate carcinoma
Ung thư tuyến tiền liệt
A-549 Human lung cancer Ung thư phổi
HT-29 Human colon cancer Ung thư đại tràng
OVCAR Human ovarian cancer Ung thư buồng trứng
δ H Proton chemical shift
Độ dịch chuyển hóa học của
proton
δ C Carbon chemical shift
Độ dịch chuyển hóa học của
carbon
s: Singlet d: Doublet t: Triplet q: Quartet
m: Multiplet dd: double doublet
















III

DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1. Các loài Ardisia ở Việt Nam được sử dụng làm thuốc trong dân gian .4
Bảng 1.2. Các loài Ardisia khác phân bố ở Việt Nam 9
Bảng 1.3. Một số tritecpen saponin phân lập từ cây A. crispa và A. crenata .14
Bảng 1.4. Một số tritecpen saponin phân lập từ loài A. crenata .15
Bảng 1.5: Cấu trúc các ardisicrenoside (O-Q) phân lập từ rễ cây A.crenata 16
Bảng 1.6. Các tritecpen saponin phân lập từ rễ loài A. japonica 17
Bảng 1.7. Một số tritecpen saponin phân lập từ loài A. mamillata và A.
gigantifolia 19
Bảng 1.8. Các hợp chất có khung quinone phân lập từ loài A. japonica 20
Bảng 1.9. Các hợp chất có khung quinon phân lập từ loài A. virens 21
Bảng 1.10. Các ardisiaquinone (A-I) phân lập từ loài A. siebildii và A.
teysmanniana 21
Bảng 1.11. Các ardisiaquinone (J-P) phân lập từ loài A. kivuensis .22
Bảng 1.12. Các hợp chất có khung alkylphenol phân lập từ loài A. virens 23
Bảng 1.13. Các dẫn xuất bergenin phân lập từ loài A. crenata và A. colorata .25
Bảng 1.14. Các dẫn xuất bergenin phân lập từ loài A. gigantifolia 26
Bảng 1. 15. Các hợp chất có khung resorcinol phân lập từ loài A. brevicaulis 27
Bảng 1.16. Các dẫn xuất resorcinol phân lập từ rễ cây A. cornudentata 28
Bảng 1.17. Một số hợp chất có khung flavonoid phân lập từ A. corolata 29
Bảng 2.1. Mẫu các loài Ardisia đã được thu thập để sử dụng trong nghiên
cứu .40
Bảng 3.1. Danh sách các cao chiết metanol tổng thu được .48
Bảng 4.1. Hoạt tính kháng nấm, kháng khuẩn của các cao chiết metanol
tổng 68
Bảng 4.2. Hoạt tính kháng nấm, kháng khuẩn của các cao chiết metanol tổng 69
Bảng 4.3. Các dữ liệu phổ
1
H-NMR và
13
C-NMR của hợp chất AB-1 và số liệu
tham khảo 71
Bảng 4.4. Các dữ liệu phổ
1
H-NMR và
13
C-NMR của hợp chất AB-2 và số liệu
tham khảo 72
Bảng 4.5. Các dữ liệu phổ
1
H-NMR và
13
C-NMR của hợp chất AB-3 và số liệu
tham khảo 72 IV

Bảng 4.6. Các dữ liệu phổ
1
H và
13
C-NMR của hợp chất AB-4 và số liệu tham
khảo .74
Bảng 4.7. Các dữ liệu phổ
1
H-NMR và
13
C-NMR của hợp chất AB-5 và số liệu
tham khảo 75
Bảng 4.8. Các dữ liệu phổ
1
H-NMR và
13
C-NMR của hợp chất AB-6 và số liệu
tham khảo 77
Bảng 4.9. Các dữ liệu phổ
1
H và
13
C-NMR của hợp chất AS-1 và số liệu tham
khảo .83
Bảng 4.10. Các dữ liệu phổ
1
H-NMR và
13
C-NMR của hợp chất AS-3 và số liệu
tham khảo 85
Bảng 4.11. Các dữ liệu phổ
1
H-NMR,
13
C-NMR của hợp chất AS-4 và số liệu tham
khảo .87
Bảng 4.12. Các dữ liệu phổ
1
H-NMR,
13
C-NMR của hợp chất AS-5 và số liệu tham
khảo .88
Bảng 4.13. Các dữ liệu phổ
1
H-NMR,
13
C-NMR của hợp chất AS-6và số liệu tham
khảo .90
Bảng 4.14. Các dữ liệu phổ
1
H-NMR,
13
C-NMR của hợp chất AS-7 và số liệu tham
khảo .91
Bảng 4.15. Các dữ liệu phổ
1
H-NMR,
13
C-NMR của hợp chất AS-8 và số liệu tham
khảo .93
Bảng 4.16. Các dữ liệu phổ
1
H-NMR và
13
C-NMR của hợp chất AS-9 và số liệu
tham khảo 94
Bảng 4.17. Các dữ liệu phổ
1
H-NMR và
13
C-NMR của hợp chất AS-10 và số liệu
tham khảo 96
Bảng 4.18. Các dữ liệu phổ
1
H-NMR và
13
C-NMR của hợp chất AS-11 và số liệu
tham khảo 97
Bảng 4.19. Các dữ liệu phổ
1
H-NMR và
13
C-NMR của hợp chất AS-12 và số liệu
tham khảo 99
Bảng 4.20. Dữ liệu phổ
1
H-NMR và
13
C-NMR của hợp chất AI-1 và số liệu tham
khảo . 107
Bảng 4.21. Dữ liệu phổ
1
H-NMR và
13
C-NMR của hợp chất AI-2 và số liệu tham
khảo . 110 V

Bảng 4.22. Dữ liệu phổ
1
H-NMR và
13
C-NMR của hợp chất AI-3 và số liệu tham
khảo . . .111
Bảng 4.23. Dữ liệu phổ
1
H-NMR và
13
C-NMR của hợp chất AI-4 và số liệu tham
khảo . 112
Bảng 4.24. Các dữ liệu phổ
1
H-NMR và
13
C-NMR của hợp chất AI-5 và số liệu
tham khảo 113
Bảng 4.25. Các dữ liệu phổ
1
H-NMR và
13
C-NMR của hợp chất AI-8 và số liệu
tham khảo 115
Bảng 4.26. Các dữ liệu phổ
1
H-NMR và
13
C-NMR của hợp chất AI-10 và số liệu
tham khảo 117
Bảng 4.27. Các dữ liệu phổ
1
H-NMR và
13
C-NMR của hợp chất AI-11 và số liệu
tham khảo 119
Bảng 4. 28. Các dữ liệu phổ
1
H-NMR và
13
C-NMR của hợp chất AI-14 và tài liệu
tham khảo 121
Bảng 4.29. Các dữ liệu phổ
1
H-NMR và
13
C-NMR của hợp chất AInc-3 và số liệu
tham khảo 123
Bảng 4.30. Tổng hợp cấu trúc hóa học của các hợp chất phân lập được . . 126
Bảng 4.31. Hoạt tính kháng nấm, kháng khuẩn của một số hợp chất phân lập
được .131
Bảng 4. 32. Hoạt tính kháng virut của một số hợp chất phân lập được 133
Bảng 4.33. Hoạt tính gây độc tế bào của một số hợp chất phân lập được ở nồng độ
độ thử nghiệm 100 àM 133
Bảng 4.34. Hoạt tính gây độc tế bào của hợp chất mới AI-1 134
Bảng 4.34. Hoạt tính gây độc tế bào của một số hợp chất phân lập được . 134







VI

DANH MỤC HÌNH
Hình 2.1. Ảnh của 9 mẫu Ardisia nghiên cứu .42
Hình 3.1. Sơ đồ phân lập chất sạch của cao chiết etyl axetat và cặn nước từ rễ cây A.
balansana 50
Hình 3.2. Sơ đồ phân lập chất sạch của cao chiết chloroform từ rễ cây A.
balansana 51
Hình 3.3. Sơ đồ phân lập chất của cao chiết n-hexan và etyl axetat từ lá cây A.
splendens .54
Hình 3.4. Sơ đồ phân lập chất của cặn nước từ lá cây A. splendens .55
Hình 3.5. Sơ đồ phân lập chất của cao etyl axetat từ lá cây A. insularis 60
Hình 3.6. Sơ đồ phân lập chất của cặn nước từ lá cây A. insularis .60
Hình 3.7. Sơ đồ phân lập chất của cao chiết etyl axetat từ lá cây A. incarnata 69
Hình 3.8. Sơ đồ phân lập chất của cặn nước từ lá cây A. incarnata .65
Hình 4.1. Cấu trúc hóa học của các hợp chất AB-1 66
Hình 4.2. Cấu trúc hóa học của hợp chất AB-2 71
Hình 4.3. Cấu trúc hóa học của hợp chất AB-3 72
Hình 4.4. Cấu trúc hoa học của hợp chất AB-4 73
Hình 4.5. Cấu trúc hóa học của hợp chất AB-5 76
Hình 4.6. Cấu trúc hóa học của hợp chất AB-6 78
Hình 4.7. Phổ
1
H-NMR của hợp chất AS-1 79
Hình 4.8. Phổ
13
C-NMR của hợp chất AS-1 .79
Hình 4.9. Phổ HSQC của hợp chất AS-1 81
Hình 4.10. Phổ HMBC của hợp chất AS-1 .81
Hình 4.11. Phổ COSY của hợp chất AS-1 82
Hình 4.12. Phổ khối lượng phân giải cao HR-ESI-MS của hợp chất AS-1 82
Hình 4.13. Cấu trúc hóa học của hợp chất AS-1 .84
Hình 4.14.Cấu trúc hóa học của hợp chất AS-3 86
Hình 4.15. Cấu trúc hóa học của hợp chất AS-4 .88
Hình 4.16. Cấu trúc hóa học của hợp chất AS-5 .89
Hình 4.17.Cấu trúc hóa học của hợp chất AS-6 91
Hình 4.18. Cấu trúc hóa học của hợp chất AS-7 .92
Hình 4.19. Cấu trúc hóa học của hợp chất AS-8 .94 VII

Hình 4.20. Cấu trúc hóa học của các hợp chất AS-9 và AS-10 95
Hình 4.21. Cấu trúc hóa học của hợp chất AS-11 .98
Hình 4.22. Cấu trúc hóa học của hợp chất AS-12 . 100
Hình 4.23.Phổ
1
H-NMR của hợp chất AI-1 . .102
Hình 4.24.Phổ
13
C-NMR của hợp chất AI-1 . 102
Hình 4.25. Phổ DEPT của hợp chất AI-1 .103
Hình 4.26.Phổ HSQC của hợp chất AI-1 . .103
Hình 4.27.Phổ HMBC của hợp chất AI-1 .104
Hình 4.28. Phổ ROESY của hợp chất AI-1 105
Hình 4.29. Phổ COSY của hợp chất AI-1 . 106
Hình 4.30. Phổ khối lượng phân giải cao HR-ESI-MS của hợp chất AI-1 .106
Hình 4.31 Cấu trúc hóa học của hợp chất AI-1 . . .108
Hình 4.32. Các tương tác HMBC và COSY của hợp chất AI-1 . 108
Hình 4.33. Cấu trúc hóa học của hợp chất AI-2 và AI-3 . .110
Hình 4.34. Cấu trúc hóa học của hợp chất AI-4 và AI-5 . .113
Hình 4.35. Cấu trúc hóa học của hợp chất AI-8 116
Hình 4.36. Cấu trúc hóa học của hợp chất AI-10 và AI-11 .118
Hình 4.37. Cấu trúc hóa học của hợp chất AI-14 . 121
Hình 4.38. Cấu trúc hóa học của hợp chất AInc-3 .124
Hình 4.39 . Hình ảnh các tế bào Vero nhiễm virut CA16 được điều trị bằng các hợp
chất AS-2, AS-3, AS-11 và ribavirin 132









VIII

DANH MỤC PHỤ LỤC
Phụ lục 1. Các phổ của angelicoidenol (AB-1) PL1
Phụ lục 2. Các phổ của axit gallic (AB-2) PL4
Phụ lục 3. Các phổ của methyl gallat (AB-3) .PL6
Phụ lục 4. Các phổ của quercetin (AB-4) .PL8
Phụ lục 5. Các phổ của myricitrin (AB-5) PL9
Phụ lục 6. Các phổ của rutin (AB-6) PL12
Phụ lục 7. Các phổ của myricitrin (AS-2) PL15
Phụ lục 8. Các phổ của Desmanthin-1(AS-3) PL17
Phụ lục 9. Các phổ của Myricetin 3-O-(3"-O-galloyl)α-L-rhamnopyranoside
(AS4) PL20
Phụ lục 10. Các phổ của Quercetin 3-O-α-L-rhamnopyranoside (AS-5) PL23
Phụ lục 11. Các phổ của Quercetin 3,7-di-O-α-L-rhamnopyranoside (AS-
6) .PL25
Phụ lục 12. Các phổ của Catechin (AS-7) PL28
Phụ lục 13. Các phổ của Benzyl O-β-D-glucopyranoside (AS-8) . PL30
Phụ lục 14. Các phổ của 2-phenylethyl O-β-D-glucopyranoside (AS-9) .PL32
Phụ lục 15. Các phổ của 3S,5R,6R,9S-tetrahydroxymegastigman-7-ene (AS-
10) .PL35
Phụ lục 16. Các phổ của Corilagin (AS-11) .PL38
Phụ lục 17. Các phổ của (2S)-3-O-(9, 12,15-octadecatrienoyl)-glyceryl-β-D-
galactopyranoside (AS-12) .PL42
Phụ lục 18. Các phổ của bergenin (AI-2) .PL45
Phụ lục 19. Các phổ của norbergenin (AI-3) .PL48
Phụ lục 20. Các phổ của Demethoxybergenin (AI-4) PL50
Phụ lục 21. Các phổ của 4-O-galloylbergenin (AI-5) PL53
Phụ lục 22. Các phổ của myricitrin (AI-6) .PL56
Phụ lục 23. Các phổ của myricetin 3-O-(3''-O-galloyl)-α-L-rhamnopyranoside(AI-
7) .PL59
Phụ lục 24. Các phổ của Desmathin-2 (AI-8) PL62
Phụ lục 25. Các phổ của quercetin 3-O-α-L-rhamnopyranoside (AI-9) PL65 IX

Phụ lục 26. Các phổ của 3-O-Galloylepicatechin (AI-10) .PL68
Phụ lục 27. Các phổ của 3-O-Galloyl-3'-methoxyepicatechin (AI-11) PL69
Phụ lục 28. Các phổ axit gallic (AI-12) .PL72
Phụ lục 29. Các phổ metyl gallat (AI-13) PL74
Phụ lục 30. Các phổ của (3S,5R,6R,7E,9S)-megastigman-7-ene-3,5,6,9-tetrol 3-O-β-
D-glucopyranoside (AI-14) PL76
Phụ lục 31. Các phổ của quercitrin (AInc-2) .PL79
Phụ lục 32. Các phổ của afzaline (AInc-3) PL81
Phụ lục 33. Các phổ dãn của Myricetin 3,7-di-O-α-L-rhamnopyranoside (AS-
1) .PL84
Phụ lục 34. Các phổ dãn của Ardinsuloside (AI-1) .PL86












1


MỞ ĐẦU

Việt Nam là một nước nhiệt đới gió mùa, đa dạng về địa hình, thổ nhưỡng và
đặc trưng khí hậu khác nhau giữa các vùng miền. Đây là điều kiện thuận lợi để các
loài sinh vật phát triển đa dạng về số lượng các loài, phong phú về chủng loại, trong
đó có nhiều loài thực vật được sử dụng làm thuốc trong dân gian.
Họ Đơn nem (Myrsinaceae) là một họ thực vật khá lớn, bao gồm 50 chi và
khoảng 1400 loài, được phân bố rộng rãi trên thế giới, nhất là ở các nước có khí hậu
ôn đới và nhiệt đới. Trong đó, chi Cơm nguội (Ardisia) có khoảng 400-500 loài [1].
Kết quả nghiên cứu tài liệu cho thấy các loài Ardisia có nhiều hoạt tính sinh học rất
đáng quý, như: hoạt tính kháng nấm, kháng khuẩn, kháng virut, hoạt tính chống oxi
hóa, chống lao, antileishmania, chống đái tháo đường, bảo vệ thần kinh, bảo vệ tim
mạch, chống loãng xương và đặc biệt là hoạt tính gây độc tế bào, chống ung thư rất
tốt. Các hợp chất đã được phân lập từ một số loài Ardisia có cấu trúc phong phú,
bao gồm các tritecpen saponin, benzoquinon, flavonoid, alkylphenolic, các dẫn xuất
của bergenin, các dẫn xuất của resorcinol , trong đó có nhiều chất có cấu trúc mới.
Ở Việt Nam, họ Đơn nem có khoảng 140 loài và được phân thành 6 chi (gồm
có: Ardisia, Embelia, Maesa, Aegyceras, Rapanea và Myrsine) phân bố rộng ở Việt
Nam, nhất là ở các vùng đồng bằng trung du. Chi Ardisia có khoảng 101 loài [5],
các nghiên cứu về thành phần hóa học và hoạt tính sinh học các loài thực vật này
còn hạn chế ở Việt Nam, chúng chỉ mới được sử dụng trong phạm vi dân gian để
chữa bệnh. Các loài trong chi Ardisia thường có tác dụng thanh nhiệt giải độc, tiêu
thũng và được sử dụng để chữa các bệnh viêm khớp, đòn ngã tổn thương, sưng đau
hầu họng, trị tiêu chảy, lậu, sốt rét, viêm ruột, loét dạ dày, mụn nhọt ghẻ lở và trị
các bệnh về gan [2, 4]. Vì vậy, với mong muốn tìm kiếm các hoạt chất ứng dụng
trong Y-Dược từ nguồn dược liệu Việt Nam, chúng tôi đã chọn các loài thuộc chi
Cơm nguội (Ardisia), họ Đơn nem (Myrsinaceae) làm đối tượng nghiên cứu cho đề
tài: “Nghiên cứu thành phần hóa học và hoạt tính sinh học một số loài Ardisia
thuộc họ Myrsinaceae ở Việt Nam”.
2

Mục tiêu của đề tài:
1. Phân lập các hợp chất sạch từ một số loài Ardisia thu hái ở Việt Nam.
2. Xác định cấu trúc hóa học của các hợp chất phân lập được.
3. Thăm dò hoạt tính kháng nấm, kháng khuẩn, kháng virus và hoạt tính gây
độc tế bào của một số hợp chất phân lập được.