Thạc Sĩ Nghiên cứu thành phần hoá học cây Dây thìa canh (Gymnema sylvestre (Retz.)), họ Thiên lý ở Thái Nguy

LUẬN VĂN THẠC SỸ HÓA HỌC
NĂM 2011

MỞ ĐẦU
Nền Y dược học cổ truyền ở Việt Nam đã có từ bao đời nay, hiện nay vẫn
đang được coi là một trong những phương pháp chữa bệnh có vai trò và tiềm
năng to lớn trong sự nghiệp bảo vệ và phòng chống các loại dịch bệnh phục vụ
sức khỏe cho nhân dân của Nhà nước ta.
Từ nhiều thế kỷ nay, những bài thuốc Y học cổ truyền được coi như một
kho tàng dược liệu quí báu. Đảng và Nhà nước đã xây dựng một chiến lược phát
triển Y học cổ truyền trong đó y tế phối hợp với các ngành khoa học tự nhiên,
các tổ chức xã hội nghiên cứu, kế thừa, bảo tồn và phát triển nhằm xây dựng nền
y dược học Việt Nam ngày càng khoa học hiện đại nâng cao tính khoa học và
phát huy tiềm năng Y học cổ truyền trong công tác chăm sóc sức khoẻ nhân dân.
Việt Nam nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới, gió mùa nên được thừa
hưởng nguồn động thực vật vô cùng phong phú và đa dạng sinh học với nhiều
cây dược liệu quí. Các hợp chất thiên nhiên thể hiện hoạt tính sinh học rất phong
phú và là một trong những định hướng làm chất dẫn đường để các nhà khoa học
có thể tổng hợp ra nhiều loại hoạt chất mới chống lại các bệnh hiểm nghèo, các
chất bảo quản thực phẩm cũng như các chế phẩm phục vụ nông nghiệp có hoạt
tính sinh học cao ít ảnh hưởng đến môi trường.
Việc sử dụng các loại thuốc thảo dược theo cách cổ truyền hay từ các hợp
chất nguồn gốc tự nhiên có xu hướng ngày càng tăng đã chiếm một vị trí quan
trọng trong nền Y học (Các thuốc chữa bệnh có nguồn gốc tự nhiên chiếm tới
60% [13]). Chế phẩm thảo dược dù chỉ có một hoặc nhiều loại dược liệu đều là
hỗn hợp của nhiều hợp chất khác nhau và trong mọi trường hợp hầu hết còn
chưa xác định được rõ hoạt chất chính của chúng. Vì vậy, những bài thuốc sử
dụng thảo dược hay những cây dược liệu là đối tượng để cho các nhà khoa học
nghiên cứu một cách đầy đủ về bản chất các hoạt chất có trong cây cỏ thiên
nhiên. Từ đó định hướng cho việc nghiên cứu, gieo trồng, thu hoạch, chiết xuất
ra các loại hoạt chất mới hay bằng con đường bán tổng hợp để tạo ra những chất
Số hóa bởi Trung tâm Học Liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
2
có hoạt tính sinh học cao, nhanh chóng đưa vào công tác chữa trị nhiều loại bệnh
thông thường cũng như nan y. Chính vì vậy, việc nghiên cứu hóa thực vật những
cây cỏ thiên nhiên có một ý nghĩa khoa học và thực tiễn cao.
Gần đây, việc nghiên cứu và chiết xuất thành công axit shikimic từ cây
Hồi Lạng sơn (Illicium verum), nguyên liệu ban đầu để sản xuất tamiflu
(oseltamivir photphat) làm thuốc trị dịch cúm gia cầm H5N1, hay như chè
Mallotus từ cây Ngũ gia bì (Mallotus apellta) trong việc hỗ trợ và điều trị ung
thư ở Việt Nam là những ví dụ cụ thể cho hướng nghiên cứu này Những kết
quả nói trên có phần đóng góp xứng đáng của các nhà khoa học thuộc nhiều
chuyên ngành như sinh học, hoá học, công nghệ học v.v . Theo điều tra xã hội
học toàn quốc năm 2002, tỷ lệ mắc bệnh tiểu đường của người từ 30 tuổi đến 64
tuổi của Việt Nam là 2,7% (gần 2 triệu người), riêng khu vực thành thị tỷ lệ mắc
bệnh tiểu đường là 4,4%, trong đó tỷ lệ bệnh nhân chưa chuẩn đoán bệnh và
điều trị là 64,6%. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh dễ gây ra
những biến chứng nguy hiểm, 44% người bệnh tiểu đường ở nước ta bị biến
chứng thần kinh, 71% biến chứng về thận, 8% bị biến chứng về mắt. Ngoài ra
còn các biến chứng về tim mạch, khớp Các biến chứng này thường tạo nên
các di chứng nguy hiểm có thể dẫn đến tàn phế suốt đời hoặc tử vong. Tiếp tục
theo hướng nghiên cứu nói trên, cây Dây thìa canh hay còn gọi là Dây muôi,
với danh pháp khoa học là Gymnema sylvestre (Retz.), thuộc họ Thiên lý
(Asclepiadaceae) thuộc loại thực vật của Việt nam, lại là cây thuốc dân gian có
tác dụng chống đái tháo đường tốt, chế phẩm Diabetna chiết xuất từ cây này đã
được sử dụng để điều trị các bệnh nhân đái tháo đường tại Việt Nam. Đã có
nhiều công trình nghiên cứu về thành phần hóa học của nó được công bố kể cả
trong và ngoài nước, tuy nhiên cũng còn rất nhiều khía cạnh cần được tiếp tục
nghiên cứu kỹ lưỡng hơn kể cả thành phần hóa học cũng như hoạt tính sinh học
của cây Dây thìa canh. Do vậy, chúng tôi đã chọn đề tài với tên: “Nghiên cứu
thành phần hoá học cây Dây thìa canh (Gymnema sylvestre (Retz.)), họ
Thiên lý ở Thái Nguyên” là nội dung chính của luận văn.