Tiến Sĩ Nghiên cứu tác dụng kích thích miễn dịch và chống oxy hóa của Cao quả nhàu (Morinda citrifolia L. Ru

LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC
NĂM 2011

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU . 3
1.1. Suy giảm miễn dịch trên lâm sàng . 3
1.1.1 Khái niệm suy giảm miễn dịch 3
1.1.2 Suy giảm miễn dịch mắc phải: . 3
1.2. Các tác nhân gây suy giảm miễn dịch thực nghiệm: 5
1.2.1. Thuốc hoặc hóa chất: 5
1.2.2. Tác nhân phóng xạ gây suy giảm miễn dịch thực nghiệm: . 11
1.2.3. Các phương pháp khác 12
1.3. Một số xét nghiệm thường được sử dụng để đánh giá khả năng đáp ứng miễn dịch
1.3.1. Nghiên cứu đánh giá sự giải phóng các cytokin . 13
1.3.2. Nghiên cứu chất đối kháng với yếu tố hoại tử khối u . 14
1.3.3. Nghiên cứu đánh giá sự tăng sinh của các tế bào lympho với các mitogen. .14
1.3.4. Nghiên cứu đánh giá sự chuyển dạng của tế bào lympho T . 15
1.3.5. Nghiên cứu khả năng tạo quầng dung huyết trên in vitro . 16
1.3.6. Đánh giá khả năng tạo hoa hồng mẫn cảmvới kháng nguyên 16
1.3.7. Phản ứng bì với kháng nguyên OA . 16
1.3.8. Xác định số lượng các dưới nhóm của lympho bào T 16
1.3.9. Định lượng các cytokine: IL-2, TNFα, INF 17
1.3.10. Một số các phương pháp nghiên cứu khác: . 17
1.4. Các thuốc kích thích miễn dịch được sử dụng trên lâm sàng 17
1.4.1. Cơ chế tác dụng của các chất KTMD 17
1.4.2. Tế bào đích của các chất KTMD . 18
1.4.3. Một số chất hoặc biện pháp kích thích miễn dịch sử dụng trên lâm sàng 20
1.5. Gốc tự do và hệ thống chống oxyhóa . 29
1.5.1 Gốc tự do 29
1.5.2. Nguồn gốc xuất hiện gốc tự do . 29
1.5.3. Hệ thống chống oxy hóa . 32
1. 6. Tổng quan về cây nhàu 40
1.6.1 Đặc điểm nhận dạng: 40
1.6.2 Tình hình nghiên cứu trên thế giới . 40
1.4.3 Tình hình nghiên cứu trong nước . 41

CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 43
2.1. Chất liệu nghiên cứu . 43
2.1.1.Thuốc nghiên cứu . 43
2.1.2. Dụng cụ, hoá chất nghiên cứu . 44
2.2. Đối tượng nghiên cứu 45
2.3. Phương pháp nghiên cứu 45
2.3.1. Nghiên cứu tác dụng kích thích miễn dịch in vitro và in vivo của cao quả nhàu trên các tế bào lympho của chuột nhắt trắng.
45
2.3.2. Nghiên cứu tác dụng chống oxyhoá của cao quả nhàu trên thỏ bị chiếu tia xạ. 54
2.2.3.Nghiên cứu tác dụng chống oxyhoá trên 2 mô hình gây tổn thương gan bằng CCl4
và paracetamol ở chuột nhắt trắng. 55
2.4. Xử lý số liệu . 58

Chương 3: Kết quả nghiên cứu 59
3. 1. Nghiên cứu tác dụng kích thích miễn dịch in vitro và in vivo của cao quả nhàu trên các tế bào lympho của chuột nhắt 59
3.1.1. Trên mô hình gây suy giảm miễn dịch bằng CY 59
3.1.2. Trên mô hình gây suy giảm miễn dịch bằng tia xạ: 64
3.1.3. Mô hình suy giảm miễn dịch bằng CY trên chuột nhắt và đánh giá sự chuyển dạng lympho bào, số lượng các dưới nhóm của
lympho bào T trong lách và máu ngoại vi: 70
3.1.4. Trên mô hình gây suy giảm miễn dịch bằng cyclophosphamid và tia gamma .
3.2. Nghiên cứu tác dụng chống oxyhoá của cao quả nhàu trên thỏ bị gây suy giảm miễn dịch do chiếu tia xạ 78


ĐẶT VẤN ĐỀ
Miễn dịch học là một lĩnh vực ngày càng phát triển và có nhiều ứng dụng rộng rãi trong y, sinh học. Một trong các hướng nghiên cứu quan trọng của miễn dịch là tìm hiểu các yếu tố trong mạng lưới điều hoà, kiểm soát hoạt động của hệ thống này. Trong quá trình hoạt động của hệ thống miễn dịch, có sự tham gia của nhiều chất đóng vai trò truyền đạt thông tin giữa các tế bào. Các chất này có tác dụng kích thích hay kìm hãm sự trưởng thành và các hoạt động chức năng của các tế bào miễn dịch. Những chất được gọi là chất kích
thích miễn dịch khi làm tăng cường đáp ứng miễn dịch hoặc ngược lại nếu có tác dụng gây suy giảm đáp ứng miễn dịch được gọi là chất ức chế miễn dịch [3] [8] [9]. Trên lâm sàng các tình trạng bệnh lý liên quan đến suy giảm miễn dịch, đặc biệt là suy giảm miễn dịch thứ phát rất phổ biến do nhiễm trùng cấp, mạn tính, nhiễm độc hoá chất, sau trị liệu ung thư bằng tia xạ, AIDS Điều trị các bệnh lý đó ngoài việc điều trị nguyên nhân cần dùng thêm biện pháp kích thích miễn dịch thích hợp. Các chất kích thích miễn dịch có nguồn gốc rất khác nhau, quan trọng nhất phải kể đến các chất kích thích miễn dịch nội sinh (đây là các sản phẩm chế tiết của các tế bào miễn dịch) như: interleukin (IL) 1, 2, 3 .35, interferon (IFN) . gọi chung là các cytokin [53]. Các chất kích thích miễn dịch có nguồn gốc từ vi khuẩn, virus, ký sinh trùng, nấm . như BCG, bronchovaxom, lentinan .[3], [9], [29], [62], [90].
Các chất kích thích miễn dịch có nguồn gốc hoá học được tổng hợp hoặc bán tổng hợp đã được sử dụng như levamisol, imuthiol. Hiệu quả mang lại do việc sử dụng các chất kích thích miễn dịch là rất khả quan, tuy nhiên vẫn còn nhiều tồn tại . như chi phí cho một đợt điều trị quá cao khi sử dụng các thuốc kích thích miễn dịch có nguồn gốc nội sinh, không phù hợp với điều kiện kinh tế của phần lớn người bệnh. Trong khi đó các thuốc có nguồn gốc hoá học lại có độc tính cao, ảnh hưởng xấu tới chức năng gan, thận. Vì vậy, việc tìm kiếm
và đưa vào sử dụng những chất kích thích miễn dịch có nguồn gốc từ thực vật, đặc biệt là các dược liệu có sẵn trong nước là một vấn đề cấp thiết được đặt ra. Cây nhàu (Morinda citrifolia L. Rubiaceae), một trong những dược liệu được nhân dân sử dụng lâu đời với mục đích nâng cao sức đề kháng của cơ thể [5], [28]. Đặc biệt gần đây nhiều nhà khoa học trên thế giới đã nghiên cứu sâu hơn
về quả của cây nhàu trồng ở Hawaii và đưa ra nhiều kết quả nghiên cứu khả quan về tác dụng chống ung thư, chống oxyhóa và kích thích miễn dịch [46], [75], [81], [97].[98], [99], [100], [101], [102], [116], [175], [218]. Trong các nghiên cứu trước đã chứng minh cao quả nhàu có tác dụng kích thích miễn dịch thông qua tác dụng kích thích hồi phục các chỉ số miễn dịch ở súc vật thực nghiệm bị suy giảm miễn dịch do chiếu tia gamma và tiêm cyclophosphamid [2]. Vì vậy, tiến hành nghiên cứu đề tài này nhằm đánh giá tác dụng chống oxyhóa và đánh giá sâu hơn về tác dụng kích thích miễn dịch trên thực nghiệm của cao quả nhàu Việt Nam.
Mục tiêu của đề tài:
1. Nghiên cứu tác dụng kích thích miễn dịch in vitro và in vivo của cao quả nhàu trên chuột nhắt trắng.
2. Nghiên cứu tác dụng chống oxyhoá của cao quả nhàu trên thỏ bị chiếu xạ và trên 2 mô hình gây tổn thương gan bằng carbon tetraclorid và paracetamol ở chuột nhắt trắng.