Thạc Sĩ Nghiên cứu sinh kế của người dân ở khu tái định cư huyện Quốc Oai Thành phố Hà Nội

Luận văn thạc sĩ năm 2011
Đề tài: Nghiên cứu sinh kế của người dân ở khu tái định cư huyện Quốc Oai Thành phố Hà Nội
Mô tả bị lỗi font vài chữ chứ tài liệu không bị lỗi nhé

MôC LôC
LỜI CAM ðOAN i
LỜI CÁM ƠN . ii
MôC LôC iii
DANH MôC B¶NG .v
DANH MôC S¥ §å vi
DANH MôC H×NH .vi
DANH MôC VIÕT T¾T vii
1. MỞ ðẦU .1
1.1 Tính cấp thiết của ñề tài nghiên cứu . 1
1.2 Mục tiêu nghiên cứu của ñề tài .3
1.2.1 Mục tiêu chung . 3
1.2.2 Mục tiêu cụ thể . 3
1.3 ðối tượng và phạm vi nghiên cứu 3
1.3.1 ðối tượng nghiên cứu 3
1.3.2 Phạm vi nghiên cứu 3
1.4 Câu hỏi nghiên cứu .4
2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ SINH KẾ CỦA NGƯỜI DÂN TÁI
ðỊNH CƯ 5
2.1 Cơ sở lý luận về tái ñịnh cư và sinh kế .5
2.1.1 Một số vấn ñề lý luận cơ bản về tái ñịnh cư 5
2.1.2 Khái niệm và nội dung sinh kế 9
2.2 Cơ sở thực tiễn . 27
2.2.1 Trên thế giới . 27
2.2.2 Một số kinh nghiệm về sinh kế cho hộ nông dân bị thu hồi ñất ñể phát triển
KCN ở Việt Nam 31
2.3 Các công trình nghiên cứu có liên quan .35
3. ðẶC ðIỂM ðỊA BÀN NGHIÊN CỨU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 37
3.1 ðiều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội huyện Quốc Oai Thành phố Hà Nội 37
3.1.1 ðiều kiện tự nhiên 37
3.1.2 ðiều kiện kinh tế xã hội . 38
3.1.3 Phương hướng phát triển huyện Quốc Oai trong thời gian tới .39
3.2 Phương pháp nghiên cứu 41
3.2.1 Chọn ñiểm nghiên cứu . 41
3.2.2 Phương pháp thu thập thông tin . 42
3.2.3 Phương pháp xử lý thông tin .43
3.2.4 Phương pháp phân tích số liệu .44
3.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu . 45
4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN . 46
4.1 Thực trạng sinh kế của người dân ở khu TðC xã P hú Cát, huyện Quốc Oai
Thành phố Hà Nội . 46
4.1.1 Các nguồn lực sinh kế 46
4.1.2 ðiểm mạnh, ñiểm yếu, cơ hội, thách thức trong sinh kế của hộ dân sau khi TðC 71
4.1.3 Chiến lược và mô hình sinh kế của hộ 72
4.1.4 Kết quả sinh kế của hộ . 78
4.1.5 Khái quát chung về thay ñổi sinh kế của ngườidân sau khi TðC .82
4.2 Một số giải pháp chủ yếu nhằm phát triển sinh k ế bền vững của các hộ dân ở khu
TðC huyện Quốc Oai thành phố Hà Nội . 86
4.2.1 Quan ñiểm 86
4.2.2 Phương hướng 87
4.2.3 Giải pháp 88
5. KẾT LUẬN .97
5.1 Kết luận 97
5.2 Khuyến nghị 99
5.2.1. ðối với hộ nông dân 99
5.2.2. ðối với chính quyền các cấp .99
5.2.3. ðối với doanh nghiệp 99
PHỤ LỤC 101
TÀI LIỆU THAM KHẢO . 106

1. MỞ ðẦU
1.1 Tính cấp thiết của ñề tài nghiên cứu
Việt Nam là một nước nông nghiệp với gần 80% dân sốsống ở nông
thôn, lao ñộng nông nghiệp chiếm hơn 70% lao ñộng cả nước. Vì vậy ñất
nông nghiệp có vai trò rất quan trọng ñối với hộ nông dân nói riêng và nền
kinh tế ñất nước nói chung. Việc chuyển ñổi ñất nông nghịêp sang mục ñích
sử dụng khác, phục vụ cho việc xây dựng các khu công nghiệp (KCN), khu
chế xuất (KCX) là ñiều tất yếu sẽ xảy ra. Xu hướng này ñang diễn ra mạnh
mẽ ở các vùng ven ñô và nông thôn, diện tích ñất nông nghiệp bị giảm xuống
còn diện tích ñất chuyên dùng, ñất ở có xu hướng tăng lên, trong khi quỹ ñất
ñai có hạn. ðất nông nghiệp của các hộ nông dân giảm ñi do bị thu hồi cho
phát triển công nghiệp và ñô thị ñã gây ra những tác ñộng không nhỏ tới ñời
sống kinh tế - xã hội của người dân ở các ñịa phương.
Về thuận lợi, nhiều ñịa phương, nhiều người dân nắmbắt ñược cơ hội
thuận lợi cho phát triển kinh tế, ñã phát triển công nghiệp, thúc ñẩy phát triển
các loại hình dịch vụ, tạo ra nhiều cơ hội việc làmmới và tăng thu nhập, ñặc
biệt là việc thu hút ñầu tư về ñịa phương, nhất là luồng ñầu tư nước ngoài
ñược ñẩy mạnh. Từ ñó quá trình chuyển ñổi ñất nông nghiệp sang ñất phi
nông nghiệp ñể phát triển công nghiệp và ñô thị ñã ñem lại kết quả khả quan.
Tuy nhiên mất ñất sản xuất nông nghiệp cũng ñồng nghĩa với việc mất ñi
việc làm và nguồn thu nhập chủ yếu từ nông nghiệp của nông dân. Họ là những
người trực tiếp chịu ảnh hưởng của việc chuyển ñất nông nghiệp sang xây dựng
các KCN, KCX. Quá trình phát triển ñó ñã tác ñộng m ạnh mẽ ñến ñời sống kinh
tế xã hội của phần ñông các hộ nông dân, họ gặp nhiều khó khăn trong cuộc
sống sau khi TðC khi không có khả năng chuyển ñổi việc làm. Nhà nước và
chính quyền các cấp ñã làm gì ñể bảo ñảm sinh kế của người dân?
Quốc Oai là huyện ngoại thành Hà Nội, có những lợi thế về vị trí ñịa lý,
ñất ñai, giao thông, nguồn nhân lực. Phát huy lợi thế ñó, huyện Quốc Oai ñã
tập trung phát triển kinh tế toàn diện, trong ñó chú trọng ngành kinh tế có lợi
thế như công nghiệp, nông nghiệp và xây dựng ñô thị. Hiện nay Quốc Oai có
1 KCN tập trung là KCN Bắc Phú Cát và nhiều dự án phát triển khác.
KCN Bắc Phú Cát có khả năng thu hút ñược khá nhiều doanh nghiệp
vào sản xuất kinh doanh, ñặc biệt là các doanh nghiệp di dời từ Thành phố Hà
Nội. KCN Bắc Phú Cát là một phân khu chức năng lớn của ñô thị Hòa Lạc
trong quy hoạch chung của chuỗi ñô thị Miếu Môn - Hòa Lạc - Sơn Tây -
Xuân Mai cùng với ñường cao tốc Láng - Hòa Lạc, ñường Hồ Chí Minh và
các dự án trọng ñiểm quốc gia gồm khu công nghệ caoHòa Lạc, Làng Văn
hóa các dân tộc Việt Nam, ðại học Quốc gia Hà Nội. KCN Bắc Phú Cát có vị
trí giao thông thuận lợi, có thể dễ dàng liên kết với các trung tâm kinh tế lớn
Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh và khai thác thị trường tiềm năng Tây Bắc
(http://muabannhadat.com.vn/).
Trước kia người dân gần những khu vực này sống chủyếu dựa vào
nông nghiệp nhưng hiện nay thay vào những khu ñất làm nông nghiệp là
các công ty, nhà máy, mọc lên san sát. Cuộc sống của người dân có sự xáo
trộn. Liệu họ có ñược quan tâm thoả ñáng trong chính sách của Chính phủ,
cũng như của tỉnh, của huyện hay không khi mà lối sống cũ của họ bị phá
vỡ và họ phải ñối mặt với hoàn cảnh sống mới? Nhữngcơ hội tìm kiếm
việc làm của người dân sẽ như thế nào? ðó là vấn ñề mà các nhà lãnh ñạo
các cấp cần phải quan tâm.
Xuất phát từ yêu cầu thực tế khách quan trên, ñược sự phân công của
khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn Trường ðại họcnông nghiệp Hà Nội, tôi
chọn ñề tài: “Nghiên cứu sinh kế của người dân ở khu tái ñịnh cưhuyện
Quốc Oai Thành phố Hà Nội”làm ñề tài luận văn thạc sỹ kinh tế của mình.
1.2 Mục tiêu nghiên cứu của ñề tài
1.2.1 Mục tiêu chung
Nghiên cứu thực trạng sinh kế của người dân ở khu tái ñịnh cư (TðC), từ
ñó ñề xuất một số giải pháp nhằm bảo ñảm sinh kế cho người dân ở khu TðC
huyện Quốc Oai Thành phố Hà Nội
1.2.2 Mục tiêu cụ thể
- Góp phần hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễnvề sinh kế của người
dân ở khu TðC.
- ðánh giá thực trạng và kết quả sinh kế của người dân ở khu TðC
huyện Quốc Oai Thành phố Hà Nội.
- ðề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm bảo ñảm sinh kế cho người dân
ở khu TðC huyện Quốc Oai Thành phố Hà Nội.
1.3 ðối tượng và phạm vi nghiên cứu
1.3.1 ðối tượng nghiên cứu
ðối tượng nghiên cứu của ñề tài là vấn ñề sinh kế của các hộ dân ở khu
TðC huyện Quốc Oai Thành phố Hà Nội.
1.3.2 Phạm vi nghiên cứu
1.3.2.1 Về không gian
ðề tài tập trung nghiên cứu tại khu TðC ở xã Phú Cát, huyện Quốc
Oai, Thành phố Hà Nội.
1.3.2.2 Về thời gian
ðề tài nghiên cứu sinh kế của những hộ nông dân ở khu TðC huyện
Quốc Oai, Thành phố Hà Nội trong những năm gần ñây,tập trung chủ yếu
vào năm 2010.
1.3.2.3Về nội dung
ðề tài tập trung nghiên cứu ñánh giá thực trạng vàkết quả sinh kế của
người dân ở khu TðC huyện Quốc Oai Thành phố Hà Nội, phát hiện những
vấn ñề cần quan tâm giải quyết, những yếu tố ảnh hưởng và ñề xuất một số giải
pháp chủ yếu nhằm bảo ñảm sinh kế của người dân ở khu TðC huyện Quốc
Oai, Thành phố Hà Nội.
1.4 Câu hỏi nghiên cứu
- Thực trạng sinh kế của người dân ở khu TðC huyệnQuốc Oai Thành
phố Hà Nội như thế nào?
- Những vấn ñề cần quan tâm giải quyết, những yếu tố ảnh hưởng dến
sinh kế của người dân ở khu TðC huyện Quốc Oai, Thành phố Hà Nội.
- Những giải pháp chủ yếu nhằm bảo ñảm sinh kế cho người dân ở khu
TðC huyện Quốc Oai Thành phố Hà Nội?

2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ SINH KẾ
CỦA NGƯỜI DÂN TÁI ðỊNH CƯ
2.1 Cơ sở lý luận về tái ñịnh cư và sinh kế
2.1.1 Một số vấn ñề lý luận cơ bản về tái ñịnh cư
2.1.1.1 Khái niệm về tái ñịnh cư
Theo Peter R.Bubridge, TðC chỉ là “Việc lập cư củacác cá nhân, các
nhóm hộ gia ñình hoặc toàn bộ một làng, một xã” .
Việc TðC, không phải chỉ di chuyển dân mà bao hàm cả “ñền bù” cho
các thiệt hại do các dự án phát triển gây ra, mà Phan Mộng Hoa và Lâm Mai
Lan ñề cập ở “TðC trong các dự án phát triển: Chínhsách và thực tiễn”; ñược
hiểu theo nghĩa rộng thì hai tác giả cho rằng: TðC là cả quá trình ñền bù cho
các tài sản bị thiệt hại ñến các biện pháp hỗ trợ hộ tái tạo các tài sản bị mất
hoặc hỗ trợ di chuyển trong trường hợp hộ bị di chuyển và cuối cùng là toàn bộ
các chương trình, biện pháp nhằm giúp những người bị ảnh hưởng khôi phục
lại cuộc sống và nguồn thu nhập của hộ”. Với quan ñiểm trên, hai tác giả ñứng
trên góc ñộ chính sách, khi dự án phát triển ảnh hưởng, tác ñộng ñến tài sản và
tới cuộc sống của những người bị mất tài sản hoặc nguồn thu nhập do dự án
phát triển gây ra, bất kể họ phải di chuyển hay không.
Tuy nhiên hai tác giả trên cũng ñưa ra quan ñiểm hẹp hơn “TðC chỉ sự di
chuyển của các hộ bị ảnh hưởng tới ñịnh cư ở nơi ở mới” [6]. Và một tác giả ñưa
quan ñiểm hẹp nữa là Lê Văn Thành, khi nghiên cứu “ñời sống các hộ gia ñình
TðC” ở thành phố Hồ Chí Minh, ñưa ra “TðC là việc di dời một cộng ñồng dân
cư từ nơi ở này sang nơi ở khác” [7]. Với quan ñiểm này chỉ ñề cập tới sự di
chuyển của hộ mà chưa ñề cập ñến chính sách ñền bù cho hộ khi hộ mất tài sản
như ñất ñai, nhà cửa, cây lâm nghiệp, cây ăn quả vànông nghiệp và hỗ trợ hay
giúp hộ di chuyển các chính sách và biện pháp ở nơiở mới.
Việc giải toả, di dời, TðC nó không chỉ dừng lại ởviệc ñưa một bộ phận
cư dân từ nơi này sang nơi khác, mà TðC liên quan tới rất nhiều vấn ñề như
việc làm, học hành, sự tiếp cận các dịch vụ, quan hệ xã hội nên TðC ñược
nhìn nhận là một quá trình thay ñổi về kinh tế, vănhoá và xã hội của một bộ
phận dân cư chứ không chỉ xem xét thay ñổi chỗ ở.
Như vậy, TðC theo chúng ta ñược hiểu là các cá nhân, hộ, hay toàn bộ
một làng (bản), một xã họ ñã sản xuất và sống ổn ñịnh, lâu dài rồi nay phải di
chuyển ñến ở một nơi ở mới ñể lập nghiệp, xây dựng cuộc sống mới.
- Hộ TðC, hộ sở tại: Hộ TðC là hộ di dời từ nơi ở này sang nơi ở mới;
Hộ sở tại là hộ dân trong ñịa bàn xã có tiếp nhận dân TðC.
- Nông hộ TðC: Nông hộ TðC là hộ TðC, có lao ñộng trực tiếp và sử
dụng ñất sản xuất nông nghiệp.
- ðiểm, khu và vùng TðC
ðiểm TðC là ñiểm dân cư ñược xây dựng theo quy hoạch, bao gồm ñất
ở, ñất sản xuất, ñất chuyên dùng, ñất xây dựng cơ sở hạ tầng, công trình công
cộng ñể bố trí dân TðC. ðiểm TðC thường là một thôn, bản, xóm
Khu TðC là ñịa bàn ñược quy hoạch ñể bố trí các ñiểm TðC, hệ thống
cơ sở hạ tầng, công trình công cộng, vùng sản xuất,và trong khu TðC có ít
nhất một ñiểm TðC. Khu TðC thường từ một thôn, bản trở lên trong một khu
vực nào ñó, nó có thể nằm ở trong từ 1-2 xã, phường.
Vùng TðC là các ñịa bàn các huyện, thị xã ñược quyhoạch ñể tiếp nhận
dân TðC, và trong vùng TðC có ít nhất một khu TðC.
- Hình thức, ñiều kiện và ưu, nhược ñiểm của hình thức TðC tập trung
+ Hình thức TðC tập trung là các ñối tượng TðC (các cá nhân, hộ, tổ
chức) ñược quy hoạch tới một nơi mới tạo thành ñiểm TðC mới, chỉ có dân TðC.
+ ðiều kiện ñể áp dụng TðC tập trung: i) Do di cư một khôi lượng hộ
lớn nên xác ñịnh nguồn ñất ñai phải lớn với các loại ñất khác nhau, quy hoạch
chi tiết từng ñịa bàn bao gồm xây dựng cơ sở vật chất của cộng ñồng (giao
thông, thuỷ lợi, ñiện, công trình cấp nước sinh hoạt, trường học, trạm y tế ) và
các loại ñất ñai và ii) Cộng ñồng bản, làng, dòng tộc khi di chuyển ñể TðC
không muốn các quan hệ bị phá vỡ.
+ Ưu, nhược ñiểm của hình thức TðC tập trung:

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Báo cáo tổng kết công tác huyện Quốc Oai thành phố Hà Nội.
2. Lê Du Phong (2007), Thu nhập, ñời sống, việc làm của người có ñất bị thu hồi
ñể xây dựng các KCN, khu ñô thị kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội các công trình
công cộng phục vụ lợi ích quốc gia, NXB Chính trị quốc gia.
3. Nguyễn Duy Hoàn, (2008) Sinh kế của người dân ven KCN Tiên Sơn, tỉnh Bắc
Ninh - Thực trạng và giải pháp, Luận văn thạc sỹ, Trường ðại học Nông nghiệp
Hà Nội.
4. Nguyễn Xuân Tiệp, (2008) Giải pháp phát triển kinh tế nông hộ ở khu TðC
Tân Lập, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La, Luận văn thạc sỹ, Trường ðại học
Nông Nghiệp Hà Nội.
5. Phan Mộng Hoa, Lâm Mai Lan, (2000), Tái ñịnh cư trong các dự án phát
triển: Chính sách và thực tiễn, Viện xã hội học.
6. Phạm Thị Mỹ Dung, (1996). Phân tích kinh tế nôngnghiệp, NXB Nông nghiệp
Hà Nội
7. Phạm Văn Hùng, (2008), Bài giảng phương pháp nghiên cứu kinh tế.
8. Phí Thị Hương (2009), Nghiên cứu sinh kế của hộ nông dân sau thu hồi ñất
sản xuất nông nghiệp ñể xây dựng KCN tại xã ðông Mỹ - thành phố Thái
Bình - tỉnh Thái Bình, Luận văn tốt nghiệp ñại học, Trường ðại học Nông
nghiệp Hà Nội.
9. ThS. Lê Văn Thành, (2007), ðời sống kinh tế xã hội các hộ gia ñình sau tái
ñịnh cư ở TP Hồ Chí Minh, Viện nghiên cứu phát triển thành phố Hồ Chí
Minh.
10. Viện chiến lược chính sách tài nguyên và môi trường, (2008), Chính sách
ñền bù khi thu hồi ñất của một số nước trong khu vực và Việt Nam.
11. Một số trang web:
- ThS. Phạm Thị Tuý(2008). Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ
Chí Minh. Vấn ñề việc làm của nông dân hiện nay – Bài toán không dễ
giải. Số 7 (151) năm 2008. Cập nhật ngày 12/04/2008. Nguồn:
http://www.tapchicongsan.org.vn/details.asp?Object=4&news_ID=11448185
- Nông dân mất ñất, thất nghiệp do ñô thị hoá. Cập nhật ngày 2/7/2005.
Nguồn http://www.vnexpress.net/Vietnam/Xa-hoi/2005/07/3B9DFB49/
- Vân Anh (2008), “Hà Nội tìm cách hỗ trợ nông dân bị thu hồi ñất”,
http://vietnamnet.vn/chinhtri/2008/03/772111/
- Khánh Chi, (2006), “ Việc làm cho nông dân lớn tuổi”
http://www.hoinongdan.org.vn/channel.aspx?Code=NEWS&NewsID=5578