Luận Văn Nghiên cứu quy trình lên men và bảo quản sữa KEFIR

Chương 1 GIỚI THIỆU
1.1. Đặt vấn đề
Ngày nay, sữa lên men chua là một trong những sản phẩm đang được
ưa dùng và đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của con người. Ngoài việc cung
cấp nguồn dinh dưỡng thiết yếu, nó còn được biết đến với tính chất kháng
một số bệnh: ung thư, chống lão hoá và tăng cường tiêu hoá. Mang đầy đủ
tính chất trên và đang có tiềm năng phát triển cao trên thế giới - Sữa Kefir
(một sản phẩm sữa chua mới) cần được quan tâm nghiên cứu và phát triển.
Khác với sữa chua thông thường, Kefir là sản phẩm vừa lên men lactic nhờ
nhóm vi khuẩn lactic ưa ấm, vừa lên men rượu nhờ nấm men. Sản phẩm từ
lâu đã được biết đến như một loại thuốc thiên nhiên với nhiều dược tính được
minh chứng qua quá trình sử dụng ở nhiều vùng trên thế giới, nó giúp tăng
cường khả năng miễn dịch, giảm căng thẳng thần kinh, làm tan sạn mật, sạn
thận, điều hoà huyết áp, làm ngưng sự tăng trưởng của tế bào ung thư và
những lợi ích sức khoẻ khác mà cho đến nay vẫn còn được xem là những điều
bí mật.
Song, sản phẩm này tuy đã có mặt từ rất lâu đời trên thế giới, nhưng
vẫn còn rất mới trên thị trường tiêu thụ Việt Nam. Do đó, để góp phần giúp
cho sản phẩm Kefir ngày càng phổ biến và quen thuộc với người tiêu dùng,
việc nghiên cứu nâng cao chất lượng và làm đa dạng phong phú cho sản
phẩm Kefir sẽ được giới thiệu ở luận văn này ._
MỤC LỤC
CẢM TẠ i
TÓM LƯỢC .ii
MỤC LỤC .iv
DANH SÁCH BẢNG . viii
DANH SÁCH HÌNH . ix
Chương 1 GIỚI THIỆU 1
1.1. Đặt vấn đề 1
1.2. Mục tiêu nghiên cứu 1
Chương 2 LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU 3
2.1. Giới thiệu về nguyên liệu 3
2.1.1. Tính chất lí hóa của sữa 3
2.1.1.1. Sữa là hệ phân tán cao . 3
2.1.1.2. Độ chua của sữa .3
2.1.1.3. Tính oxi hóa của sữa 3
2.1.1.4. Khối lượng riêng 3
2.1.1.5. Áp suất thẩm thấu và nhiệt độ đóng băng . 4
2.1.1.6. Tính kháng khuẩn 4
2.1.2. Thành phần hóa học của sữa .4
2.1.2.1. Đường lactose 6
2.1.2.2. Chất béo .7
2.1.2.3. Protein 7
2.1.2.4. Khoáng .8
2.1.2.5. Vitamin 8
2.1.2.6. Hormone 8
2.1.2.7. Các hợp chất khác 8
2.1.3. Thành phần hóa học và giá trị dinh dưỡng của dâu Tây 10
2.2. Cơ sở khoa học của quá trình lên men .10
iv
2.2.1. Lên men lactic 10
2.2.2. Lên men ethanol . 12
2.2.3. Các yếu tố ảnh hưởng quá trình lên men 13
2.3. Giới thiệu về hạt Kefir .15
2.3.1. Nguồn gốc hạt Kefir . 15
2.3.2. Thành phần hạt giống Kefir 16
2.3.2.1. Vi sinh vật trong hạt Kefir .16
2.3.2.2. Chu kỳ phát triển của giống Kefir . 18
2.3.2.3. Kefiran .21
2.4. Một số loài vi khuẩn lactic quan trọng 22
2.5. Dinh dưỡng và lợi ích sức khoẻ của Kefir .25
2.6. Phương pháp chế biến và bảo quản giống Kefir 25
2.7. Qui trình chế biến Kefir .27
2.7.1. Qui trình sản xuất men giống . 27
2.7.2. Giải thích qui trình 27
2.7.3. Qui trình sản xuất Kefir 28
2.7.4. Giải thích qui trình 28
Chương 3 PHƯƠNG TIỆN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . 30
3.1. Phương tiện 30
3.1.1. Địa điểm nghiên cứu .30
3.1.2. Nguyên liệu .30
3.1.3. Dụng cụ và thiết bị 30
3.1.4. Hóa chất 30
3.2. Nội dung bố trí thí nghiệm 31
3.2.1. Thí nghiệm 1: Khảo sát ảnh hưởng của thành phần nguyên liệu đến quá
trình lên men và chất lượng sản phẩm 31
3.2.1.1. Mục đích .31
3.2.1.2. Sơ đố bố trí thí nghiệm 31
3.2.1.3. Chuẩn bị thí nghiệm 31
v
3.2.1.4. Tiến hành thí nghiệm .32
3.2.1.5. Chỉ tiêu xác định 32
3.2.2. Thí nghiệm 2 Khảo sát ảnh hưởng của tỉ lệ men giống đến thời gian lên
men cà chất lượng sản phẩm 34
3.2.2.1. Mục đích .35
3.2.2.2. Sơ đố bố trí thí nghiệm 34
3.2.2.3. Chuẩn bị thí nghiệm 35
3.2.2.4. Tiến hành thí nghiệm .35
3.2.2.5. Chỉ tiêu xác định 35
3.2.3. Thí nghiệm 3 Khảo sát ảnh hưởng của độ acid dừng đến thời gian lên men
và chất lượng sản phẩm 35
3.2.3.1. Mục đích .36
3.2.3.2. Sơ đố bố trí thí nghiệm 36
3.2.3.3. Chuẩn bị thí nghiệm 36
3.2.3.4. Tiến hành thí nghiệm .36
3.2.3.5. Chỉ tiêu xác định 37
3.2.4. Thí nghiệm 4: Khảo sát tỉ lệ phối chế thích hợp cho thành phẩm 38
3.2.4.1. Mục đích .38
3.2.4.2. Sơ đố bố trí thí nghiệm 37
3.2.4.3. Chuẩn bị thí nghiệm 38
3.2.4.4. Tiến hành thí nghiệm .38
3.2.4.5. Chỉ tiêu xác định 38
3.2.5. Thí nghiệm 5 Khảo sát và tìm chế độ bảo quản thành phẩm 39
3.2.5.1. Mục đích 38
3.2.5.2. Tiến hành thí nghiệm .38
3.3. Phương pháp phân tích và xử lí số liệu . 38
3.3.1. Phương pháp phân tích . 40
Chương 4 KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 40
vi
4.1. Ảnh hưởng của thành phần nguyên liệu đến quá trình lên men và chấtlượng
sản phẩm .40
4.2. Ảnh hưởng của tỉ lệ men giống đến thời gian lên men
và chất lượng sản phẩm . 45
4.3. Ảnh hưởng của độ acid dừng đến thời gian lên men
và chất lượng sản phẩm 49
4.4. Ảnh hưởng của tỉ lệ phối chế sau lên men đến hình thái
và chất lượng sản phẩm 51
4.5. Ảnh hưởng của thời gian bảo quản đến chất lượng sản phẩm 52
Chương 5 KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ . 54
Phụ chương I . pc-1
Phụ chương II pc-4
vii
DANH SÁCH BẢNG
Bảng số Tựa bảng Trang
1 Mối liên hệ giữa các đơn vị đo độ chua của sữa . 3
2 Thành phần của một số loại sữa 4
3 Các thành phần chính của một lít sữa 4
4 Thành phần hoá học của dâu tây . 10
5 Biến đổi các thành phần của sữa tạo thành Kefir 14
6 Các vi sinh vật có trong hạt Kefir 19
7 Giá trị nhiệt độ và pH tối ưu cho sự sinh trưởng của một số loài
vi khuẩn lactic 24
8 Bảng điểm đánh giá cảm quan sản phẩm Kefir .33
9 Ảnh hưởng của hàm lượng đường lactose và nước ép dâu đến
thời gian lên men, độ cồn và mật số vi sinhvật . 40
10a Kết quả đánh giá cảm quan mùi vị sản phẩm ( từng nhân tố) . 44
10b Kết quả đánh giá cảm quan mùi vị sản phẩm ( tương tác 2 nhân tố).45
11 Ảnh hưởng của tỷ lệ men đến độ cồn, nấm men, vi khuẩn
và thời gian lên men 46
12 Kết quả cảm quan mùi vị sản phẩm .48
13 Kết quả cảm quan mùi vị và hình thái sản phẩm .51
14a Kết quả cảm quan mùi, vị và hình thái sản phẩm theo thang điểm
mô tả (từng nhân tố) . 51
14b Kết quả cảm quan mùi, vị và hình thái sản phẩm theo thang điểm
mô tả (tương tác 2 nhân tố) .52
15 Bảng chỉ tiêu lý hoá, vi sinh của sản phẩm theo thời gian bảo quản 53
viii
DANH SÁCH HÌNH
Hình số Tựa hình Trang
1 Sơ đồ tóm lược chuyển hoá các chất trong quá trình lên men sữa 12
2 Hạt Kefir sau khi được vớt ra khỏi sữa . 16
3 Hình dạng, kích thước hạt Kefir nguyên vẹn sau khi đã cắt đôi .17
4 Ảnh chụp hạt giống Kefir dưới kính hiển vi điện tử gồm
vi khuẩn nấm men và các chất gian bào .18
5 Hạt Kefir và bảo quản hạt Kefir 26
6 Nguyên liệu dùng cho chế biến sữa Kefir .39
7 Đồ thị biểu diễn sự tương quan giữa độ acid theo hàm lượng đường
lactose và dịch dâu . 41
42
8 Đồ thị biểu diễn sự tương quan giữa độ cồn theo hàm lượng đường
lactose và dịch dâu . 42
9 Đồ thị biểu diễn sự tương quan giữa mật số nấm men theo đường lactose
và dịch dâu 43
10 Sự tương quan giữa mật số vi khuẩn theo hàm lượng lactose và
dịch dâu 43
11 Sự tương quan giữa độ acid và độ cồn theo tỉ lệ men giống .47
12 Sự tương quan giữa độ acid và thời gian lên men theo tỉ lệ men giống 47
13 Sự tương quan giữa mật số nấm men và vi khuẩn theo tỉ lệ men giống. 48
14 Sự tương quan giữa thời gian lên men và độ cồn theo độ acid dừng 51
15 Sản phẩm Kefir . 54