Tiến Sĩ Nghiên cứu phục hồi chức năng bệnh nhân nhồi máu động mạch não giữa sau giai đoạn cấp bằng bài Thông

LUẬN ÁN TIẾN SỸ Y HỌC
NĂM -2011
mục lục
Đặt vấn đề 1
Chương 1: Tổng quan tài liệu .3
1.1. Tình hình bệnh tai biến mạch não trên thế giới và ở Việt Nam .3
1.1.1. Những nghiên cứu về bệnh tai biến mạch não trên thế giới 3
1.1.2. Tình hình tai biến mạch não ở Việt Nam 5
1.2. Quan điểm Tai biến mạch não theo y học hiện đại 6
1.2.1. Sơ lược về hệ thống động mạch tưới máu não .6
1.2.2. Các yếu tố nguy cơ của TBMN .10
1.2.3. Nguyên nhân nhồi máu não 13
1.2.4. Cơ chế bệnh sinh nhồi máu não 14
1.2.5. Lâm sàng nhồi máu não 16
1.2.6. Cận lâm sàng nhồi máu não 20
1.2.7. Tiên lượng .23
1.2.8. Chẩn đoán xác định nhồi máu não 23
1.2.9. Nguyên tắc điều trị 24
1.2.10. Phương pháp dự phòng 24
1.3. Quan điểm TBMN theo y học cổ truyền 25
1.3.1. Quan điểm về não .25
1.3.2. Quan điểm về tai biến mạch não .25
1.3.3. Cơ chế bệnh sinh của trúng phong 26
1.3.4. Các thể lâm sàng và trị liệu .28
1.4. Nguồn gốc bài thuốc nghiên cứu 37
1.4.1. Nguồn gốc bài thuốc nghiên cứu .37
1.4.2. Thành phần và vai trò tác dụng của các vị thuốc 37
Chương 2: Chất liệu, đối tượng và phương pháp nghiên cứu .40
2.1. Chất liệu và phương tiện nghiên cứu 40
2.1.1. Thuốc nghiên cứu 40
2.1.2. Phương tiện và trang thiết bị nghiên cứu .41
2.2. Đối tượng nghiên cứu .42
2.2.1. Nghiên cứu trên thực nghiệm 42
2.2.2. Nghiên cứu trên lâm sàng 42
2.3. Phương pháp nghiên cứu 44
2.3.1. Nghiên cứu trên thực nghiệm 44
2.3.2. Nghiên cứu trên lâm sàng 46
2.4. Địa điểm thực hiện và thời gian nghiên cứu đề tài .56
2.5. Phương pháp Xử lý số liệu .56
2.6. Khía cạnh đạo đức trong nghiên cứu 56
2.7. Thiết kế nghiên cứu tổng quát 57
Chương 3: Kết quả nghiên cứu 58
3.1. Kết quả nghiên cứu thực nghiệm thuốc thông mạch dưỡng não ẩm 58
3.1.1. Nghiên cứu độc tính cấp (LD50) 58
3.1.2. Độc tính bán trường diễn .58
3.2. Kết quả nghiên cứu trên lâm sàng 70
3.2.1. Đặc điểm lâm sàng của bệnh nhân nhồi máu động mạch não giữa.70
3.2.2. Kết quả điều trị bằng bài thuốc “Thông mạch dưỡng não ẩm” và điện châm 77
3.2.3. Kết quả nghiên cứu một số chỉ số huyết học và sinh hoá máu .89
3.2.4. Các tác dụng không mong muốn của bài thuốc “Thông mạch dưỡng não ẩm” .91
3.2.5. Các tác dụng không mong muốn của điện châm 91
Chương 4: Bàn luận 92
4.1. Tính an toàn của bài thuốc “Thông mạch dưỡng não ẩm” .92
4.1.1. ảnh hưởng của “Thông mạch dưỡng não ẩm” đến hệ thống tạo máu93
4.1.2. ảnh hưởng của “Thông mạch dưỡng não ẩm” đến chức năng gan .94
4.1.3. ảnh hưởng của “Thông mạch dưỡng não ẩm” đến chức năng thận.96
4.1.4. ảnh hưởng của “Thông mạch dưỡng não ẩm” trên mô bệnh học đại thể và vi thể của gan và thận thỏ thực nghiệm 96
4.2. Một số đặc điểm lâm sàng chính của bệnh nhân nhồi máu động mạch não giữa 97
4.3. Tác dụng cải thiện các triệu chứng lâm sàng bằng bài thuốc. "Thông mạch dưỡng não ẩm” và điện châm .106
4.3.1. Kết quả phục hồi chức năng theo y học hiện đại 106
4.3.2. Kết quả điều trị phục hồi chức năng theo y học cổ truyền 112
4.4. Tác dụng điều trị của bài thuốc “Thông mạch dưỡng não ẩm” và điện châm theo quan điểm của y học cổ truyền .115
4.5. Kết quả nghiên cứu về một số chỉ số huyết học và sinh hóa máu trên lâm sàng .126
4.5.1. Các chỉ số huyết học .126
4.5.2. Các chỉ số sinh hóa 127
4.6. Các tác dụng không mong muốn của bài thuốc “Thông mạch dưỡng não ẩm” và điện châm trên lâm sàng .127
Kết luận 128
Kiến nghị 130
Danh mục các công trình đã công bố liên quan đến luận án
Đặt vấn đề
Tai biến mạch não (TBMN) là dấu hiệu phát triển nhanh trên lâm sàng của một số rối loạn khu trú chức năng của não kéo dài trên 24 giờ và do nguyên nhân huyết quản [17], [22], [110].
Tai biến mạch não là nhóm bệnh gây tử vong đứng thứ hai trên toàn cầu và là nguyên nhân đứng thứ ba ở các nước phát triển sau bệnh ung thư và tim mạch. Theo Mac Donald và cộng sự (2000), khoảng 0,2% dân số mắc tai biến mạch não và hơn 1% số người trên 65 tuổi mắc bệnh này, nhưng trong số những người sống sót sau tai biến mạch não có ít nhất một nửa bị tàn tật vĩnh viễn. Do đó, điều trị và nhất là dự phòng luôn có tính chất cần thiết [25].
Tổ chức Y tế Thế giới (TCYTTG) đã đưa ra thông báo TBMN là “Bệnh dịch của toàn thế giới đe doạ đến đời sống sức khoẻ người dân” [114].
Tai biến mạch não là một vấn đề thời sự và cấp bách của y học liên quan đến thực hành của nhiều chuyên khoa như : Thần kinh, Hồi sức cấp cứu, Tim mạch, Lão khoa, Chẩn đoán hình ảnh, Giải phẫu bệnh, Phục hồi chức năng, Sinh hoá, Huyết học, Phẫu thuật thần kinh và Y học cổ truyền [25].
Tai biến mạch não gồm hai thể phổ biến là chảy máu não và nhồi máu não, trong đó chủ yếu là nhồi máu não chiếm khoảng 80% các trường hợp [1], [11], [17], [80],[113].
Nhồi máu não xảy ra khi một mạch máu não bị tắc, nhu mô não được động mạch đó tưới máu không được nuôi dưỡng có thể bị hoại tử, nên phát sinh các hội chứng và triệu chứng thần kinh khu trú phù hợp với vùng não bị tổn thương [66].
ở Việt Nam, tỷ lệ TBMN dao động quanh mức 104/100.000 dân tại một số quận ở Hà Nội, 106/100.000 dân ở thành phố Huế và 409/100.000 dân ở thành phố Hồ Chí Minh [11].
Ngày nay những phương tiện chẩn đoán hiện đại như chụp cắt lớp vi tính, chụp cộng hưởng từ hạt nhân, chụp mạch số hoá xoá nền cùng với các thuốc điều trị, đã giúp cho việc dự phòng và điều trị TBMN hiệu quả cao, cải thiện đáng kể tiên lượng của bệnh nhân, làm giảm tỷ lệ tử vong. Tuy nhiên TBMN để lại di chứng cho người bệnh nặng nề và kéo dài, nên việc phục hồi chức năng cho bệnh nhân với nhiều phương pháp là nhu cầu cấp bách nhằm giảm bớt tối đa di chứng, giúp bệnh nhân nhanh chóng trở lại hoà nhập với cuộc sống gia đình và xã hội [12], [18].
Những năm qua ngành y tế nước ta đã thừa kế và phát huy được những vốn quý của y học cổ truyền, cũng như việc kết hợp y học hiện đại với y học cổ truyền trong phòng bệnh, chẩn đoán và điều trị đã thu được kết quả đáng kể.
Để góp phần nâng cao hiệu quả trị phục hồi chức năng cho bệnh nhân nhồi máu não, chúng tôi tiến hành đề tài: Nghiên cứu phục hồi chức năng bệnh nhân nhồi máu động mạch não giữa sau giai đoạn cấp bằng bài “Thông mạch dưỡng não ẩm” và điện châm.
Đề tài nhằm ba mục tiêu:
1- Xác định tính an toàn của bài thuốc “Thông mạch dưỡng não ẩm” trên động vật thực nghiệm.
2- Đánh giá kết quả điều trị phục hồi chức năng bệnh nhân nhồi máu động mạch não giữa bằng bài thuốc “Thông mạch dưỡng não ẩm”và điện châm trên lâm sàng và một số chỉ số cận lâm sàng.
3- Khảo sát tác dụng không mong muốn của bài thuốc và điện châm trên bệnh nhân nhồi máu động mạch não giữa.