Thạc Sĩ Nghiên cứu phát triển kinh tế hộ đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện Sapa, tỉnh Lào Cai

Luận văn thạc sĩ
Đề tài: Nghiên cứu phát triển kinh tế hộ đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện Sapa, tỉnh Lào Cai
Mô tả bị lỗi font vài chữ, tài liệu thì bình thường

MỤC LỤC
Lời cam ñoan i
Lời cảm ơn ii
Mục lục iii
Danh mục bảng v
Danh mục biểu ñồ vii
1. MỞ ðẦU 1
1.1 Tính cấp thiết của ñềtài nghiên cứu 1
1.2 Mục tiêu nghiên của ñềtài nghiên cứu 3
1.3 ðối tượng nghiên cứu 3
1.4 Phạm vi nghiên cứu 3
2. CƠSỞLÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀPHÁT TRIỂN KINH
TẾHỘ ðỒNG BÀO DÂN TỘC THIỀU SỐ 5 2.1 Cơsởlý luận 5
2.2 Cơsởthực tiễn 28
3. ðẶC ðIỂM ðỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 35
3.1 ðặc ñiểm của Huyện Sapa 35
3.2 Phương pháp nghiên cứu 47
3.3 Hệthống chỉtiêu nghiên cứu 55
4. KẾT QUẢNGHIÊN CỨU 57
4.1. Khái quát tình hình phát triển kinh tếhộdân tộc thiểu sốtrên ñịa
bàn huy ện Sapa 57
4.1.1. Khái quát các chương trình, dựán hỗtrợphát triển kinh tếhộdân
tộc thiểu sốtrên ñịa bàn huyện 57
4.1.2 Khái quát kết quảphát triển kinh tếhộtrên ñịa bàn 60
4.2. Thực trạng phát triển kinh tếhộ ñồng bào dân tộc thiểu sốcủa
các nhóm hộ ñiều tra 66
4.2.1. Một sốthông tin cơbản vềhộkhảo sát 66
4.2.2. Các nguồn lực chủyếu ñểphát triển kinh tếhộ ñồng bào dân tộc
thiểu số 69
4.2.3 Thực trạng phát triển sản xuất của nhóm hộdân tộc thiểu số 81
4.3. Các y ếu tố ảnh hưởng ñến kết quảsản xuất, kinh doanh c ủa nông hộ 111
4.3.1. Các yếu tố ñưa vào mô hình phân tích 111
4.3.2 Ảnh hưởng của một sốyếu tốkhác 114
4.4 Một sốgiải pháp chủyếu phát triển kinh tếhộ ñồng bào dân tộc
thiểu sốhuyện Sapa, tỉnh Lào Cai 117
4.4.1 Quan ñiểm phát triển kinh tếhộ ñồng bào dân tộc thiểu số 117
4.4.2 Các căn cứ ñể ñưa ra giải pháp 119
4.4.3. Một sốgiải pháp chủ y ếu nhằm phát triển kinh tếhộ ñồng bào
các dân tộc thiểu sốhuyện Sapa 123
5. KẾT LUẬN 128
5.1 Kết luận 128
5.2 Khuyến nghị 131
TÀI LIỆU THAM KHẢO 133
PHỤLỤC 136

1. MỞ ðẦU
1.1 Tính cấp thiết của ñềtài nghiên cứu
Việt Nam là một quốc gia ña dân tộc với 54 dân tộc anh em cùng sinh
sống trên khắp lãnh thổquốc gia, trong ñó ñại bộphận các dân tộc thiểu số
cưtrú chủyếu ởmiền núi, nơi chiếm 3/4 diện tích cảnước. Ðây là khu vực có
vịtrí chiến lược ñặc biệt quan trọng vềkinh tế, chinh trị, an ninh quốc phòng
và môi trường sinh thái; có tiềm năng phát triển kinh tếto lớn mà trước hết là
tiềm lực vềtài nguyên rừng và ñất rừng.
Nhận thức ñược vai trò quan trọng ñồng bào dân tộc thiểu số ðảng và
Nhà nước ta ñã ra nhiều chủchương, chính sách khuyến khích sựphát triển
kinh tế, văn hóa, xã hội của ñồng bào dân tộc thiểu sốtrong cảnước. Trong
ñó ñặc biệt quan tâm ñến phát triển kinh tế ởvùng ñồng bào dân tộc thiểu số,
mà trước hết là phát triển kinh tếhộ.
Phát triển kinh tếhộ ñồng bào dân tộc thiểu sốcó ý nghĩa quan trọng
trong việc làm giảm sựphân hóa giàu nghèo với các dân tộc ña số. Góp phần
ổn ñịnh kinh tế, chính trị, an ninh quốc phòng, từng bước ñưa ñồng bào dân
tộc vùng cao sớm thoát khỏi cảnh nghèo nàn lạc hậu, có cuộc sống văn hoá
lành m ạnh, xây dựng quan hệdân tộc bình ñẳng, ñoàn kết tương trợlẫn nhau
trong quá trình phát triển. Bên cạnh ñó phát triển kinh tếhộ ñồng bào dân tộc
thiểu sốcòn là yêu cầu tất y ếu trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện ñại hóa
ñất nước.
Căn cứ vào những kết quả nghiên cứu về ñồng bào dân tộc thiểu số,
ðảng và Nhà nước ta ñã ban hành nhiều chủchương, chính sách ñặc biệt dành
cho ñồng bào dân tộc thiểu số, nhưNghịquyết 22 - NQ- TW ngày 27/11/1989
của BộChính trị” vềmột sốchủtrương, chính sách lớn phát triển kinh tếxã
hội miền núi”, Quyết ñịnh 72/HðBT ngày 13/3/1990 của Hội ñồng Bộtrưởng
“vềmột sốchủtrương, chính sách cụthểphát triển kinh tế- xã hội miền núi”
và một sốchính sách của Chính phủnhưChương trình 135, 134, 186, 120,
327, hỗtrợdân tộc thiểu số ñặc biệt khó khăn, Chương trình quốc gia vềvăn
hoá - xã hội Những chính sách ñó ñã góp phần làm phát triển mạnh mẽ
kinh tếhộ ñồng bào dân tộc thiểu sốtrong những năm vừa qua.
Tuy nhiên, các dân tộc vùng cao có trình ñộphát triển kinh tế- xã hội
không ñều nhau, ña dạng vềngôn ngữ, tâm lý xã hội, phong tục tập quán, tôn
giáo, tín ngưỡng, văn hoá, nghệthuật. Cùng với thay ñổi nhanh chóng của các
ñiều kiện hoàn cảnh khác nhau, các chính sách cũng cần có sựthay ñổi và ñiều
chỉnh cho phù hợp nhằm tạo ra ñộng lực mới cho phát triển kinh tếhộ ñồng
bào các dân tộc thiểu số. Bởi vậy nghiên cứu vềphát triển kinh tếhộ ñồng bào
dân tộc thiểu sốcàng trởnên cần thiết hơn trong việc góp phần giúp các cơ
quan công tác dân tộc tham khảo, ñểvận dụng vào ñiều kiện của từng vùng,
của từng dân tộc, ñểcó những chính sách, phương pháp ñúng ñắn ñúng ñắn và
phù hợp hơn trong việc phát triển bền vững kinh tếxã hội vùng ñồng bào dân
tộc trong giai ñoạn công nghiệp hoá hiện ñại hoá ñất nước nhưhiện nay.
Sapa là một huy ện miền núi với nhiều dân tộc khác nhau cùng sinh
sống. Trong những năm qua, phát triển kinh tếhộnói chung và kinh tếhộ
ñồng bào dân tộc thiểu số ởSapa nói riêng ñã ñạt ñược những kết quả ñáng
chú ý, tỷlệhộ ñồng bào dân tộc thiểu sổnghèo giảm ñáng kể, thu nhập tăng
tăng lên nhanh chóng, ñời sống các dân tộc thiểu sốtrong huyện ngày càng
ñảm bảo và phát triển. Tuy nhiên, với ñiều kiện tựnhiên và tiềm năng du lịch
hiện có, hộ ñồng bào các dân tộc thiểu số ởSapa vẫn chưa phát huy ñược
những lợi thếcủa mình, kinh tếhộ ñồng bào dân tộc thiểu sốtuy có thay ñổi
nhưng còn chậm. Bên cạnh ñó các nguồn lực khác cho phát triển kinh tếhộ
còn thiếu và yếu, nhưtrình ñộlao ñộng thấp, thiếu vốn và các ñiều kiện hỗtrợ
cho phát triển kinh tếhộcòn còn nhiều bất cập
Với những vấn ñềnêu trên, vấn ñềphát triển kinh tếhộ ñồng bào dân tộc
thiểu sổ ởSapa càng trởnên cấp thiết hơn, vừa thểhiện sựquan tâm của các cấp
chính quy ền, của ðảng và Nhà nước với ñồng bào dân tộc thiểu sốnói chung và
ñồng bào dân tộc thiểu số ởSapa nói riêng. Xuất phát từý tưởng nêu trên, tôi
ñã chọn ñềtài "Nghiên cứu phát triển kinh tếhộ ñồng bào dân tộc thiểu số
trên ñịa bàn huyện Sapa, tỉnh Lào Cai" làm ñềtài luận văn thạc sĩcủa mình.
Trong chừng mực nhất ñịnh ñềtài còn là tài liệu tham khảo có ích cho các nhà
hoạch ñịnh chính sách ñối với ñồng bào dân tộc thiểu số.
1.2 Mục tiêu nghiên của ñềtài nghiên cứu
1.2.1 Mục tiêu chung
Nghiên cứu thực trạng phát triển kinh tếhộ ñồng bào dân tộc thiểu sốtừ
ñó ñềxuất một sốgiải pháp chủyếu nhằm phát triển kinh tếhộ ñồng bào dân
tộc thiểu sốtrên ñịa bàn huyện Sapa.
1.2.2 Mục tiêu cụthể
- Góp phần hệthống hoá cơsởlý luận và thực tiễn vềphát triển kinh tế
hộ ñồng bào dân tộc thiểu số.
- ðánh giá thực trạng phát triển kinh tếhộ ñồng bào dân tộc thiểu sốtrên
ñịa bàn huyện Sapa, tỉnh Lào Cai
- ðềxuất ñịnh hướng các giải pháp chủyếu nhằm phát triển kinh tếhộ
ñồng bào dân tộc thiểu sốtrên dịa bàn huyện Sapa, tỉnh Lào Cai.
1.3 ðối tượng nghiên cứu
Các hoạt ñộng sản xuất kinh doanh của hộdân tộc thiểu số, trong ñó tập
trung nghiên cứu chủ y ếu ở 2 dân tộc H.Mông và Dao trên ñịa bàn huyện
Sapa với chủthểlà các hộnông dân dân tộc H.Mông và Dao.
1.4 Phạm vi nghiên cứu
- Nội dung: Tập trung chủyếu vào việc phân tích thực trạng và ñềxuất
một sốgiải pháp nhằm phát triển kinh tếhộ ñồng bào dân tộc H.Mông và Dao
ñang sinh sống trên ñịa bàn huy ện Sapa, tỉnh Lào Cai.
- Vềthời gian:
+ Sốliệu thứcấp lấy từcác tài liệu từnăm 2007 -2009.
+ Sốliệu ñiều tra các hộnông dân cho năm 2010.
- Về không gian: ðề tài nghiên cứu trên ñịa bàn các xã có 2 dân tộc
H.Mông và Dao ñang sinh sống thuộc huyện Sapa, tỉnh Lào Cai.

2. CƠSỞLÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀPHÁT TRIỂN KINH
TẾHỘ ðỒNG BÀO DÂN TỘC THIỀU SỐ
2.1 Cơsởlý luận
2.1.1 Lý luận vềhộvà kinh tếhộ ñồng bào dân tộc thiểu số
2.1.1.1 Khái niệm vềhộvà hộ ñồng bào dân tộc thiểu số
a. Khái niệm vềhộ
Hộnông dân là những thuật ngữ ñược tồn tại và phát triển hàng trăm
năm nay. Nó ñược nhiều nhà khoa học nghiên cứu do ñó cho ñến nay có
nhiều quan ñiểm khác nhau vềhộcũng nhưhộnông dân.
Trong từ ñiển ngôn ngữMỹ(Oxford Press – 1987) ñịnh nghĩa “Hộlà
tất cảnhững người sống chung trong một mái nhà. Nhóm người ñó bao gồm
những người cùng chung huyêt tộc và những người làm ăn chung”
ðểlàm sáng tỏhơn thì năm 1987 tạp chí Khoa Học Quốc Tế, năm 1988
Gee Me khi viết vềnhững thay ñổi ñặc ñiểm kinh tếcác hộvùng ðông Nam Á
và sau ñó một vài nhà kinh tếViệt Nam ñã ñưa ra m ột sốkhái niệm tương ñối
hoàn chỉnh vềhộ“ Hộlà một nhóm người có cùng huyết tộc hay không cùng
huyết tộc, cùng sống chung trong một mái nhà, cùng ăn chung một mâm cơm,
cùng tiến hành sản xuất chung và có cùng chung một ngân quỹ”
Theo Martin năm 1998 thì “Hộ là ñơn vị cơ bản liên quan ñến sản
xuất, tái sản xuất, ñến tiêu dùng và các hoạt ñộng khác”
Theo kinh tếhộnông dân của ðào ThếTuấn xuất bản năm 1995 thì
“Hộlà một nhóm người có cùng chung huyết tộc, sống chung hay không sống
chung với những người khác huyết tộc trong cùng một mái nhà, ăn chung và
có cùng chung một ngân quỹvà có phân phối chung nguồn thu nhập mà các
thành viên sáng tạo ra”
Trên ñây là những khái niệm tiêu biểu và có thểkết luận:
+ Hộ là m ột tập hợp chủ y ếu và phổ biến của những thành viên có
chung huy ết thống (cá biệt cũng có những thành viên của hộ không phải
chung huyết thống nhưcon nuôi, người tình nguy ện và ñược sự ñồng ý của
các thành viên trong hộcông nhận cùng chung hoạt ñộng lâu dài)
+ Hộnhất thiết phải là một ñơn vịkinh tế(chủthểkinh tế) có nguồn
lao ñộng và phân công lao ñộng chung, có vốn và chương trình sản xuất kinh
doanh chung. Là ñơn vịvừa sản xuất vừa tiêu dùng và có ngân quỹchung và
ñược phân phối theo lợi ích thoảthuận có tính gia ñình. Hộkhông phải là một
thành phần kinh tế ñồng nhất mà hộcó thểthuộc các thành phần kinh tếcá
thể, tưnhân, tập thể, nhà nước [3]
+ Hộkhông ñồng nhất với gia ñình m ặc dù cùng chung huy ết thống bởi
vịhộlà m ột ñơn vịkinh tếriêng còn gia ñình thì có thểkhông chung một ñơn vị
kinh tếngân quỹ với nhau (ví dụ: gia ñình nhiều thếhệcùng chung huy ết thống,
cùng chung m ột mái nhà nh ưng nguồn ngân sách lại ñộc lập với nhau .)
+ Hộlà một ñơn vịkinh tếcơbản cuảxã hội hay nhưchúng ta thường
nói gia ñình là tếbào của xã hội. Vậy vẫn phải ñồng thời khẳng ñịnh vai trò của
hộ ñối với xã hội và nhưvậy hộsẽkhông chỉlà m ột ñơn vịkinh tế ñơn thuần.
b. Hộ ñồng bào dân tộc thiểu số

Dân tộc thiểu số
Khái niệm dân tộc thiểu sốchính thức phát sinh ởphương tây vào thế
kỷXIX, khi chủnghĩa thực dân bành trướng thếlực sang các nước chậm phát
triển ñểmởrộng thuộc ñịa, khiến cho một sốdân tộc nhỏ ởnhiều nơi rơi vào
tình trạng bịthống trịhay lệthuộc. Họ ñược chủnghĩa thực dân ñịnh nghĩa
nhưnhững con người lạc hậu, chậm tiến, có ñịa vịxã hội thấp, khác biệt nhau
vềnòi giống, nhân chủng, ngôn ngữ, văn hoá, tôn giáo.
Dựa vào quan ñiểm ñó, vào năm 1945 Lous With, Giáo sưtrường ðại
học Chicago (Mỹ) cho rằng: Dân tộc thiểu sốlà nhóm người do có m ột sốnét

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Trần Bình, Khổng Diễn, ðặng ThịHoa, ðào Duy Khuê, Dân tộc H.Mông
và Dao ởViệt Nam, NXB Thông Tấn, Hà Nội, năm 2007.
2. Trần Bình, Tập quán mưu sinh của các DTTS ởmiền Bắc Việt Nam,
NXB Phương ðông, thành phốHCM, năm 2005.
3. Mai Thanh Cúc, Quyền ðình Hà , Giáo trình phát triển nông thôn, NXB
Nông nghiệp, Hà Nội, năm 2006.
4. Nguyễn Sinh Cúc và Nguyễn Văn Tiêm, Nửa thếkỷphát triển nông
nghiệp nông thôn Việt Nam 1945 - 1995, NXB Nông nghiệp, Hà Nội,
năm 1996.
5. Hoàng Văn Cường, Xu hướng phát triển kinh tế- xã hội các vùng dân tộc
miền núi, NXB nông nghiệp Hà Nội năm 2005.
6. Bùi Minh ðạo, Một sốvấn ñềgiảm nghèo ởcác DTTS Việt Nam, NXB
Khoa học xã hội, Hà Nội, năm 2003
7. Phan Hữu Dật, Ngô ðức Thịnh, Lê Ngọc Thắng, Nguy ễn Xuân ðộ, Sắc
thái văn hoá ñịa phương và tộc người trong chiến lược phát triển ñất
nước, NXB KHXH, Hà Nội, 1998.
8. Nguyễn Văn Diệu, Ngô Văn Lệ, Nguy ễn Văn Tiệp, Văn hoá các dân tộc
thiểu số ởViệt Nam, NXB GD, 1997.
9. Nguyễn ðăng Huy, Từdân tộc học ñến bảo tàng dân tộc - con ñường học
tập và nghiên cứu, NXB khoa học xã hội, Hà Nội, năm 2005.
10. Hà QuếLâm, Xóa ñói, giảm nghèo ởvùng DTTS nước ta hiện nay - Thực
trạng và giải pháp, NXB Chính trrịquốc gia, Hà Nội, năm 2002.
11. Nguyễn ðình Liêm, Công nghiệp hoá, hiện ñại hoá nông nghiệp và nông
thôn ở ðài Loan, NXB nông nghiệp, Hà Nội, năm 2006.
12. Nguyễn Anh Ngọc, Trồng trọt ruộng màu và thổcanh hốc ñá ởngười
DTTS Hà Giang, Tạp trí Dân tộc học, số3/1975, tr74-80.
13. Cao ðình Sơn, Một sốgiải pháp nâng cao kiến thức canh tác nương rẫy
gắn với công tác bảo vệmôi trường cho cộng ñồng người Thái xã Chiềng
Buôm, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La, tạp chí nông nghiệp và phát triênr
nông thôn, kỳ 2 tháng 6/2006, tr70-72.
14. Nguyễn Ngọc Tấn, Hôn nhân gia ñình các dân tộc H.Mông, Dao ở2 tỉnh
Lai Châu và Cao Bằng, NXBV dân tộc, Hà Nội, năm 2004.
15. Vũ ðình Thắng, Ngô ðức Cát, Giáo trình phân tích chính sách nông
nghiệp, nông thôn, nhà xuất bản thống kê, Hà Nội-2001.
16. Nguyễn ThịMinh Thọ, Thực trạng và giải pháp c ủu y ếu nhằm phát triển
kinh tếHND vùng cao Bắc Thái, luận văn tiến sĩkinh tế, ðại học Nông
nghiệp I, Hà Nội, n ăm 2000.
17. Trần ðăng Tiến, Cẩm nang chính sách Nhà nước ñối v ới người DTTS và
miền núi , NXB Văn hoá dân tộc, Hà Nội, năm 2006.
18. Vương Xuân Tình, Hướng sửdụng ñất với X ðGN của các DTTS ởmiền
núi Việt Nam, tạp chí Dân tộc học số2-2007,tr5-19.
19. ðặng Nghiêm Vạn, Quan hệgiữa các dân tộc trong m ột quốc gia ña dân tộc,
NXB Chính trịquốc gia, Hà Nội , năm 1993.
20. Phạm Văn Vang, Một s ốvấn ñềvềphương thức sản xuất kết hợp nông - lâm
nghiệp trên ñồi núi Việt Nam, NXB Nông nghiệp , Hà Nội, n ăm 1984.
21. Huyện uỷ, UBND huyện Sapa, phòng Thống kê, kinh tếhuyện Sapa.
22. Một s ốvăn kiện vềchính sách dân tộc miền núi của ðảng và Nhà nước,
NXB sựthật, Hà Nội 1992
23. Quyết ñịnh số07/2006/Qð-TTg ngày 10 tháng 01 năm 2006 của Thủtướng
Chính Phủvềviệc Phê duy ệt Ch ương trình phát triển kinh tế- xã hôi các xã
ñặc biệt khó khăn vùng ñồng bào dân tộc và miền núi giai ñoạn 2006-2010.
24. Quyết ñịnh số134/2004/Qð-TTg ngày 20/7/2004 của Thủtướng Chính Phủ
vềmột s ốchính sách hỗtrợ ñất sản xuất, ñất ở, nhà ởvà nước sinh hoạt cho
hộ ñồng bào dân tộc thiểu sốnghèo, ñời s ống khó khăn