Tiến Sĩ Nghiên cứu nồng độ protein S100B và NSE huyết thanh ở bệnh nhân nhồi máu não giai đoạn cấp tại bệnh

LUẬN ÁN TIẾN SĨ
NĂM 2015
MỤC LỤC
Trang
ĐẶT VẤN ĐỀ . 1
Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU . 4
1.1. Tổng quan về nhồi máu não . 4
1.2. Các chất chỉ điểm sinh học . 11
1.3. Tình hình nghiên cứu về protein S100B, NSE trong và ngoài nước 28
Chương 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . 34
2.1. Đối tượng nghiên cứu 34
2.2. Phương pháp nghiên cứu 35
Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU . 59
3.1. Đặc điểm chung . 59
3.2. Đặc điểm của protein S100B và NSE ở bệnh nhân nhồi máu não giai
đoạn cấp và giá trị trong tiên lượng sống còn 64
3.3. Mối liên quan, tương quan giữa nồng độ protein S100B và NSE
huyết thanh với tuổi, huyết áp, một số kết quả cận lâm sàng,
thang điểm 78
Chương 4. BÀN LUẬN . 94
4.1. Đặc điểm chung . 94
4.2. Đặc điểm của protein S100B và NSE ở bệnh nhân nhồi máu não giai
đoạn cấp và giá trị trong tiên lượng sống còn 106
4.3. Mối liên quan, tương quan giữa nồng độ protein S100B và NSE
huyết thanh với tuổi, huyết áp, một số kết quả cận lâm sàng,
thang điểm . 121
KẾT LUẬN . 133
KIẾN NGHỊ 135
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Tính cấp thiết của đề tài
Nhồi máu não đã và đang là một vấn đề thời sự cấp thiết của y học đối
với mọi nước, mọi dân tộc, ở người cao tuổi và cả người trẻ tuổi, không phân
biệt nam hay nữ, ở nông thôn hay thành thị. Nhồi máu não thường chiếm 8090%
tỷ lệ tai biến mạch máu não ở các nước Âu Mỹ và các nước phát triển
[67], [98], [146]. Ở Hoa Kỳ, theo thống kê năm 2009, tỷ lệ nhồi máu não
chiếm 87% tai biến mạch máu não. Theo Donkor E. tại Ghana, tỷ lệ nhồi máu
não chiếm 78,1% [49]. Ở Việt Nam, tỷ lệ nhồi máu não tại Thành phố Hồ Chí
Minh là 59,58% và tại Huế là 60,58% [7].
Nhồi máu não có thể gây tử vong nhanh chóng, nhưng cũng có thể để
lại di chứng gây tàn tật là gánh nặng cho gia đình bệnh nhân và xã hội [80].
Mặc dầu có nhiều tiến bộ đáng kể trên các phương tiện chẩn đoán, điều trị
nội khoa hay ngoại khoa, nhưng tỷ lệ tử vong do nhồi máu não vẫn còn khá
cao ở những nước phát triển và rất cao ở Việt Nam.
Trong những năm gần đây, có nhiều kỹ thuật để nghiên cứu, theo dõi nhồi



máu não và dự đoán kết quả điều trị. Khám lâm sàng có nhiều hữu ích trong việc
đánh giá chức năng thần kinh và hôn mê sau nhồi máu não nhưng ít giá trị trong
đánh giá thể tích nhồi máu não. Những kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh như chụp
cắt lớp vi tính và cộng hưởng từ giúp xác định vị trí, thể tích nhồi máu não và chỉ
định điều trị thuốc tiêu sợi huyết và thuốc bảo vệ thần kinh để ngăn chặn phá hủy
nhu mô não. Tuy nhiên, chẩn đoán hình ảnh tiến hành hằng ngày là điều không
thực tế vì rất tốn kém và khó khăn trong việc di chuyển bệnh nhân nặng.
Vài kỹ thuật theo dõi đã được phát triển dựa trên việc đo lường nồng độ các
chất chỉ điểm sinh học trong đó có protein S100B và enolase đặc hiệu tế bào
thần kinh (NSE). Tuy nhiên, những chất này hầu hết được đo trong dịch não-tủy
thông qua chọc dò ống sống, là một xét nghiệm có nguy cơ biến chứng cao, đặc
biệt ở những bệnh nhân đang điều trị với heparin. Từ đó kỹ thuật đo nồng độchất chỉ điểm tổn thương não trong máu được nghiên cứu, cho phép thực hiệnnhiều lần, góp phần theo dõi diễn tiến bệnh tốt hơn [24], [73].
Những nghiên cứu của các tác giả nước ngoài cho thấy vai trò củaprotein S100B và NSE trong việc chẩn đoán sớm và tiên lượng nhồi máu nãotrong khi chưa thấy tổn thương trên chụp cắt lớp vi tính. Trong nhồi máu nãocác tế bào sao bị tổn thương sớm, phù não xuất hiện sớm và đầu tiên. Sự giảmáp lực oxy làm gián đoạn sự sản xuất ATP và dần dần dẫn đến sự mất K
, sự xâm nhập các ion Cl và Na+ vào tế bào sao từ đó gây phù nề nhu mô thầnkinh đệm. Phù não xuất hiện sớm vào khoảng 3 giờ sau khi nghẽn mạch vàtiến tới tối đa trong 24 giờ, tồn tại và lan tỏa quá 72 giờ, làm hư hỏng tế bàosao, là tế bào làm nhiệm vụ trung gian chuyển hóa giữa mao mạch và tế bàothần kinh từ đó gây phóng thích protein S100 và NSE [3], [61], [62].
Tại Việt Nam chưa thấy có nghiên cứu nào về hai chất này, vì vậychúng tôi tiến hành đề tài “Nghiên cứu nồng độ protein S100B và NSE huyết thanh ở bệnh nhân nhồi máu não giai đoạn cấp tại Bệnh việnTrung ương Huế”.
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Khảo sát nồng độ protein S100B và NSE huyết thanh ở bệnh nhân nhồmáu não trong giai đoạn cấp và giá trị của các chất này trong tiên lượng sống còn.
2.2. Xác định mối liên quan, tương quan giữa nồng độ protein S100Bvà NSE huyết thanh với tuổi, huyết áp, một số kết quả cận lâm sàng và thangđiểm Glasgow, thang điểm đột quỵ não của Viện Sức Khỏe Quốc gia Hoa Kỳ(NIHSS) và thang điểm tàn tật Barthel.