Tiến Sĩ Nghiên cứu một số yếu tố môi trường xã hội liên quan tới ung thư cổ tử cung tại một số tỉnh phía Bắc

LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC
NĂM 2012

MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục bảng
Danh mục biểu đồ
Danh mục hình/sơ đồ
ĐẶT VẤN ĐỀ 1
MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU 3

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU 4
1.1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ UNG THƯ CỔ TỬ CUNG 4
1.1.1. Giải phẫu cổ tử cung 4
1.1.2. Bệnh lý ung thư cổ tử cung 5
1.2. TÌNH HÌNH MẮC UNG THƯ CỔ TỬ CUNG 8
1.2.1. Ung thư cổ tử cung trên thế giới 8
1.2.2. Ung thư cổ tử cung ở Việt Nam 15
1.3. CÁC YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN UNG THƯ CỔ TỬ CUNG 18
1.3.1. Các yếu tố môi trường xã hội liên quan đến ung thư cổ tử cung 18
1.3.2. Một số yếu tố khác liên quan đến ung thư cổ tử cung 32

CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 36
2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 36
2.1.1. Địa bàn nghiên cứu 36
2.1.2. Đối tượng nghiên cứu 36
2.1.3. Thời gian nghiên cứu 37
2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 38
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu 38
2.2.2. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu 38
2.2.3. Tiêu chuẩn chẩn đoán, kỹ thuật áp dụng trong nghiên cứu 43
2.2.4. Nội dung, biến số nghiên cứu và một số khái niệm được sử dụng 44
2.2.5. Công cụ thu thập số liệu và tổ chức nghiên cứu 47
2.2.6. Các biện pháp khống chế sai số 53
2.2.7. Xử lý số liệu 54
2.2.8. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu 54

CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 56
3.1. THỰC TRẠNG UNG THƯ CỔ TỬ CUNG 56
3.1.1. Đặc điểm nhân khẩu học, y tế của phụ nữ ung thư cổ tử cung 57
3.1.2. Phân loại và tỷ lệ hiện mắc ung thư cổ tử cung 61
3.2. YẾU TỐ LIÊN QUAN TỚI UNG THƯ CỔ TỬ CUNG 63
3.2.1. Liên quan giữa một số yếu tố nhân khẩu học với ung thư cổ tử cung 63
3.2.2. Liên quan giữa việc hút thuốc với ung thư cổ tử cung 65
3.2.3. Liên quan giữa đặc điểm sinh sản với ung thư cổ tử cung 69
3.2.4. Liên quan giữa tình trạng còn kinh / đã mãn kinh, một số bệnh
mắc phải với ung thư cổ tử cung 72
3.2.5. Liên quan giữa nạo hút thai, sử dụng các biện pháp tránh thai với
ung thư cổ tử cung 77
3.2.6. Liên quan giữa một số yếu tố khác với ung thư cổ tử cung 80
3.2.7. Phân tích hồi quy logistic yếu tố liên quan 81

CHƯƠNG 4. BÀN LUẬN 84
4.1. THỰC TRẠNG UNG THƯ CỔ TỬ CUNG 84
4.1.1. Đặc điểm nhân khẩu học, y tế của phụ nữ ung thư cổ tử cung 84
4.1.2. Phân loại và tỷ lệ hiện mắc ung thư cổ tử cung 89
4.2. YẾU TỐ LIÊN QUAN TỚI UNG THƯ CỔ TỬ CUNG 92
4.2.1. Liên quan giữa một số yếu nhân khẩu học với ung thư cổ tử cung 93
4.2.2. Liên quan giữa việc hút thuốc với ung thư cổ tử cung 94
4.2.3. Liên quan giữa đặc điểm sinh sản với ung thư cổ tử cung 98
4.2.4. Liên quan giữa tình trạng còn kinh / đã mãn kinh, một số bệnh
mắc phải với ung thư cổ tử cung 103
4.2.5. Liên quan giữa nạo hút thai, sử dụng các biện pháp tránh thai với
ung thư cổ tử cung 106
4.2.6. Liên quan giữa một số yếu tố khác với ung thư cổ tử cung 110
4.2.7. Phân tích hồi quy logistic yếu tố liên quan 111
4.3. PHẠM VI VÀ HẠN CHẾ CỦA NGHIÊN CỨU 112
KẾT LUẬN 114
KIẾN NGHỊ 116
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC



ĐẶT VẤN ĐỀ
Theo dự báo của Tổ chức Y tế Thế giới, trong mô hình bệnh tật của thế kỷ 21, các bệnh không nhiễm trùng, trong đó có bệnh ung thư, là nhóm bệnh chủ yếu đe dọa sức khỏe con người. Bệnh ung thư đã và đang tạo ra gánh nặng về bệnh tật trong cộng đồng. Ung thư là nguyên nhân của 12% trong số 56 triệu trường hợp tử vong hàng năm trên thế giới do tất cả các nguyên nhân khác nhau [89]. Tại Việt Nam, ước tính hàng năm có khoảng 100.000-150.000 trường hợp mắc mới ung thư và có khoảng 70.000 người chết vì căn bệnh này [13].
Ung thư cổ tử cung là loại ung thư có tỷ lệ tử vong cao ở nữ giới sau ung thư vú, đặc biệt là ở các nước đang phát triển [28]. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, mỗi năm có khoảng 500.000 trường hợp ung thư cổ tử cung mới được phát hiện và gây tử vong cho khoảng 233.000 người. Đó là một thách thức trong công tác chăm sóc sức khỏe tại các cơ sở y tế cũng như tại cộng đồng [137]. Tỷ lệ tử vong của ung thư cổ tử cung ở các nước đang phát triển hiện đứng hàng thứ 6 sau các loại ung thư khác. Mặc dù, ở các nước này có xu hướng giảm mạnh cả tỷ lệ mắc và tỷ lệ tử vong trong những năm qua nhưng ung thư cổ tử cung hiện vẫn là một trong những loại ung thư phổ biến nhất ở phụ nữ các nước đang phát triển [28].
Ở Việt Nam, phụ nữ hiện vẫn là lực lượng rất quan trọng trong cơ cấu lực lượng lao động, nhất là trong lao động nông nghiệp, chăn nuôi trồng trọt, dệt, thủ công nghiệp [46] Đa số điều kiện lao động các ngành nghề này chịu nhiều tác động bất lợi và là ngành nghề lao động nặng nhọc. Bên cạnh đó phải kể đến việc có một tỷ lệ lớn phụ nữ hiện sử dụng các biện pháp kế hoạch hoá gia đình như đặt vòng tránh thai, dùng thuốc tránh thai, triệt sản bằng thắt vòi trứng và bằng đặt thuốc Quinacrine vào trong buồng tử cung [21].
Chính vì thế, một trong những vấn đề liên quan tới ung thư cổ tử cung đang được quan tâm nhiều hiện nay là liệu các yếu tố môi trường xã hội có tác động lên sự gia tăng tỷ lệ mắc ung thư cổ tử cung ở phụ nữ Việt Nam. Tới năm 2001, thời điểm trước khi thực hiện đề tài luận án, vẫn chưa có nghiên cứu nào đi sâu phân tích mô hình ung thư cổ tử cung ở phụ nữ Việt Nam và các yếu tố liên quan trong đó có việc triệt sản bằng Quinacrine. Mới chỉ có một số ít nghiên cứu tập trung vào việc ghi nhận ung thư cổ tử cung tại các bệnh viện, hay tiến hành nghiên cứu sàng lọc tiền ung thư cổ tử cung ở cộng đồng trong địa bàn còn hẹp.
Do vậy, cần có những nghiên cứu về bệnh ung thư phụ khoa nói chung, đặc biệt là ung thư cổ tử cung nói riêng, và những yếu tố liên quan đến nó nhằm tìm ra các giải pháp khả thi có thể hạn chế các yếu tố nguy cơ gây ung thư, phát hiện sớm và điều trị kịp thời để kéo dài tuổi thọ cho người bệnh. Để góp phần có được cơ sở khoa học giải quyết những vấn đề nêu trên, tác giả luận án tiến hành đề tài “Nghiên cứu một số yếu tố môi trường xã hội liên quan tới ung thư cổ tử cung tại một số tỉnh phía Bắc”.
Kết quả nghiên cứu của đề tài được mong đợi giúp ngành Y tế có được các phát hiện mới về mối liên quan với ung thư cổ tử cung của một số yếu tố trước đây chưa được nghiên cứu hoặc nghiên cứu chưa đầy đủ ở Việt Nam. Địa bàn nghiên cứu gồm 12 tỉnh là một yếu tố đảm bảo các phát hiện của đề tài có tính đại diện vùng miền cao, là cơ sở khoa học góp phần cho các nhà hoạch định các chính sách xây dựng các giải pháp can thiệp phù hợp, nâng cao chất lượng chăm sóc và bảo vệ sức khỏe cho người dân nói chung, phụ nữ nói riêng ở nước ta.

MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU

1. Mô tả thực trạng ung thư cổ tử cung tại 12 tỉnh phía Bắc Việt Nam, 2001-2006.
2. Xác định một số yếu tố môi trường xã hội liên quan tới ung thư cổ tử cung tại địa bàn nghiên cứu.