Thạc Sĩ Nghiên cứu một số chỉ số chức năng tim - mạch, tâm - thần kinh của sinh viên Đại học Y Thái Bình ở t

LUẬN ÁN TIẾN SỸ Y HỌC
NĂM 2013

MỤC LỤC

Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục các bảng
Danh mục các hình
ĐẶT VẤN ĐỀ 1
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3
1.1. Một số chỉ số chức năng tim mạch 3
1.1.1. Tần số mạch và huyết áp 3
1.1.2. Chỉ số thống kê toán học nhịp tim và các nghiên cứu 7
1.1.3. Stress và nguy cơ các bệnh tim mạch 11
1.2. Một số chỉ số chức năng tâm - thần kinh 13
1.2.1. Hoạt động trí tuệ 13
1.2.2. Trí nhớ 19
1.2.3. Khả năng chú ý 26
1.2.4. Thời gian phản xạ thị giác - vận động, tốc độ xử lý thông tin 27
1.2.5. Nghiên cứu về mối liên quan giữa điện não đồ và hoạt động trí tuệ 29
1.3. Trạng thái căng thẳng cảm xúc 30
1.3.1. Khái niệm cơ bản về trạng thái căng thẳng cảm xúc 30
1.3.2. Biểu hiện và cơ chế của trạng thái stress 35
1.3.3. Vai trò của các yếu tố thần kinh và thể dịch chủ yếu tham gia điều hòa trạng thái stress 37
1.3.4. Trạng thái căng thẳng cảm xúc ở lứa tuổi sinh viên 41
CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 44
2.1. Đối tượng nghiên cứu 44
2.2. Phương pháp nghiên cứu 44
2.2.1. Phương pháp chọn mẫu và cỡ mẫu 45
2.2.2. Các chỉ số nghiên cứu, phương tiện và cách xác định 46
2.2.3. Thiết kế mô hình nghiên cứu 58
2.3. Xử lý số liệu 63
2.4. Thời gian nghiên cứu 63
2.5. Đạo đức trong nghiên cứu 63
CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 64
3.1. Một số chỉ số tim - mạch của sinh viên đại học y Thái Bình 64
3.2. Một số chỉ số chức năng tâm - thần kinh của sinh viên Đại học y Thái Bình 65
3.2.1. Thời gian phản xạ thị giác - vận động và tốc độ xử lý thông tin 65
3.2.2. Năng lực trí tuệ theo test Raven 69
3.2.3. Khả năng tư duy của sinh viên 75
3.2.4. Khả năng chú ý của sinh viên 77
3.2.5. Trí nhớ ngắn hạn của sinh viên 80
3.2.6. Trạng thái căng thẳng cảm xúc 82
3.3. Một số chỉ số chức năng tim - mạch của sinh viên Đại học y Thái Bình trong trạng thái tĩnh và sau buổi học 84
3.4. Một số chỉ số chức năng tâm - thần kinh của sinh viên Đại học y Thái Bình trong trạng thái tĩnh và sau buổi thi 93
3.4.1. Điện não đồ của sinh viên trong trạng thái tĩnh và sau buổi thi 93
3.4.2. Khả năng nhớ, chú ý, tư duy trong trạng thái tĩnh và sau buổi thi 101
3.4.3. Thời gian phản xạ thị giác - vận động, tốc độ xử lý thông tin của sinh viên trong trạng thái tĩnh và sau buổi thi 105
3.4.4. Tình trạng căng thẳng cảm xúc của sinh viên trong trạng thái tĩnh và sau buổi thi 106
3.5. Một số chỉ số nội tiết của sinh viên Đại học y Thái Bình trong trạng thái tĩnh và sau buổi thi 107
CHƯƠNG 4. BÀN LUẬN 110
4.1. Một số chỉ số tim - mạch của sinh viên Đại học y Thái Bình 110
4.2. Một số chỉ số chức năng tâm - thần kinh của sinh viên Đại học y Thái Bình 114
4.2.1. Thời gian thực hiện phản xạ thị giác-vận động và tốc độ xử lý thông tin 114
4.2.2. Năng lực trí tuệ theo test Raven 115
4.2.3. Khả năng tư duy của sinh viên 119
4.2.4. Khả năng chú ý 120
4.2.5. Trí nhớ ngắn hạn 121
4.2.6. Trạng thái căng thẳng cảm xúc 122
4.3. Một số chỉ số chức năng tim - mạch, tâm - thần kinh và nội tiết của sinh viên Đại học y Thái Bình trong trạng thái tĩnh và sau buổi thi 124
4.3.1. Một số chỉ số chức năng tim - mạch của sinh viên trong trạng thái tĩnh và sau buổi thi 124
4.3.2. Một số chỉ số tâm - thần kinh của sinh viên trong trạng thái tĩnh và sau buổi thi 134
4.3.3. Sự thay đổi nồng độ một số nội tiết tố của sinh viên trong trạng thái tĩnh và sau buổi thi 143
KẾT LUẬN 150
KIẾN NGHỊ 152
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀSức khỏe không chỉ là vốn quí của mỗi cá nhân mà còn là nhân tố quan trọng trong sự phát triển của mỗi quốc gia. Trong đó sinh viên là lực lượng lao động chất lượng cao trong tương lai của xã hội, là “nguyên khí” của mỗi quốc gia, đặc biệt trong nền kinh tế tri thức ngày nay. Chăm sóc sức khỏe cho sinh viên là nhiệm vụ quan trọng không chỉ của nhà trường mà là của toàn xã hội. Thế kỷ 21 sẽ là thế kỷ tri thức, đòi hỏi không chỉ tăng trưởng số lượng tri thức mà yêu cầu phải có sự thay đổi căn bản cách chiếm lĩnh và sử dụng tri thức của người được đào tạo.
Thời đại ngày nay, thời đại của sự hội nhập, toàn cầu hóa với sự phát triển vượt bậc của khoa học kỹ thuật, cùng với ô nhiễm môi trường và yếu tố nội tại trong cơ thể con người đã trở thành những tác nhân gây nên stress. Năm 1992, Tổ chức Liên Hợp Quốc đã đưa ra một bản báo cáo mang tên“Bệnh tật trong thế kỷ XX”, trong đó có việc cảnh báo stress có thể mang nhiều nguy cơ gây hại cho cuộc sống của con người ở thế kỷ XXI [108].
Stress tác động tới mọi tầng lớp trong xã hội, trong đó có sinh viên. Cuộc sống của sinh viên ở các trường đại học có nhiều yếu tố gây căng thẳng (stressor) thần kinh - tâm lý, đặc biệt là đối với sinh viên các trường đại học Y. Ngoài các stressor chung ở mọi sinh viên (điều kiện sinh hoạt, học tập .), sinh viên các trường đại học Y là những người có thời gian học tập tại trường dài nhất với khối lượng kiến thức lý thuyết và thực hành rất lớn cùng với nhiều kỳ thi, do đó chịu nhiều áp lực gây căng thẳng chức năng tâm lý cao và trường diễn [60], [81], [84], [85]. Nhiều nghiên cứu trên thế giới cho thấy các stressor có thể làm thay đổi chức năng hệ thống miễn dịch, thần kinh, tim mạch và nội tiết của con người [58], [93], [94], [99], [103], [114], [119], [131]. Tuy nhiên các tác động đó không phải tất cả là tiêu cực, nhiều nghiên cứu xác nhận trạng thái stress có mức độ nhất định lại làm tăng khả năng tự xoay xở với đòi hỏi thích nghi môi trường, nhờ thế tạo điều kiện phát triển tâm lý. Cuộc sống không có stress sẽ không có thách thức đòi hỏi phải vượt qua, nên hạn chế việc nâng cao năng lực và trau dồi trí tuệ.
Stress là hiện thực của cuộc sống, vì vậy chúng ta cần phải hiểu sự đáp ứng của cơ thể trong từng trạng thái căng thẳng. Muốn vậy phải lượng hóa được mức độ stress bằng các chỉ số đo lường khách quan. Ở Việt nam đã có một số công trình nghiên cứu về stress nghề nghiệp của các nhà khoa học thuộc Viện Khoa học kỹ thuật Bảo hộ lao động, Viện Y học lao động và Vệ sinh dịch tễ, các nhà khoa học một số trường đại học [6], [10], [18], [23]. Vấn đề stress ở học sinh, sinh viên cũng đang được một số nhà khoa học quan tâm bởi những hệ quả do stress gây ra như trầm cảm, lạm dụng chất gây nghiện, có hành vi gây hấn hoặc thậm chí tự sát. Căng thẳng mạn tính ảnh hưởng đến khả năng giải quyết vấn đề cần đòi hỏi phải tư duy linh hoạt [84]. Tuy nhiên còn rất ít nghiên cứu về đáp ứng của hệ thống nội tiết, tim mạch và thần kinh của cá thể với trạng thái căng thẳng, trong đó có đối tượng là sinh viên. Xuất phát từ lý do nêu trên, chúng tôi tiến hành đề tài "Nghiên cứu một số chỉ số chức năng tim - mạch , tâm - thần kinh của sinh viên Đại học Y Thái Bình ở trạng thái tĩnh và sau khi thi" nhằm góp phần xây dựng một số chỉ số sinh học người Việt Nam hiện nay, làm cơ sở khoa học giúp các nhà giáo dục và y tế tìm các giải pháp giảm bớt căng thẳng, duy trì sức khỏe thể chất, tinh thần và học tập tốt hơn cho sinh viên.
Đề tài được tiến hành với các mục tiêu sau:
1. Xác định một số chỉ số tim - mạch, tâm - thần kinh ở trạng thái tĩnh của sinh viên Đại học Y Thái Bình.
2. Đánh giá một số chỉ số tim - mạch, tâm - thần kinh và nội tiết tố sau hoạt động trí tuệ (sau buổi thi) của sinh viên Đại học Y Thái Bình.