Báo Cáo Nghiên cứu khả năng nảy mầm của hạt và nhân nhanh in vitro cây lan hoàng long (coelogyne lawrenceana

NGHIÊN CỨU KHẢ NĂNG NẢY MẦM CỦA HẠT VÀ NHÂN NHANH IN VITRO CÂY LAN HOÀNG LONG (COELOGYNE LAWRENCEANA ROLFE) STUDY ON THE IN VITRO SEED GERMINATION ABILITY AND RAPID
PROPAGATION OF COELOGYNE LAWRENCEANA ROLFE




TÓM TẮT
Hoàng long (Coelogyne lawrenceana Rolfe) là một loài lan rừng đa thân có giá trị với hoa lớn (3 -5 cm), đẹp và có hương thơm. Trong bài báo này, ảnh hưởng của các chất kích thích sinh trưởng đến khả năng nảy mầm hạt và nhân nhanh in vitro cây lan Hoàng long đã được nghiên cứu. Kết quả nghiên cứu cho thấy, hạt nảy mầm tốt nhất trên môi trường cơ bản MS (Murashige–
Skoog,1962) bổ sung 15% (v/v) CW (nước dừa) + 2,0 mg/L BA (N6-benzyladenin) sau thời gian 38
ngày nuôi cấy. Khả năng nhân nhanh chồi từ protocorm tốt nhất (15,20 chồi/protocorm, chiều cao chồi 0,91 cm) trên môi trường MS bổ sung 15% (v/v) CW + 0,3 mg/L NAA (1-Naphthylacetic acid)
+ 2,0 mg/L BA sau 8 tuần. Trên môi trường cơ bản ½ MS bổ sung 15% (v/v) CW + 0,3 mg/L IBA
(Indole – 3 butyric acid), các chồi in vitro tạo rễ tốt nhất (3,0 rễ/chồi) sau 8 tuần.
ABSTRACT
Coelogyne lawrenceana Rolfe is valuable dipodial forest orchid species with large (3-5 cm), beautiful and fragrant flowers. In this present, the effects of different plant growth regulators on in vitro seed germination and rapid propagation of Coelogyne lawrenceana Rolfe were studied. The result show that seed germination was the best on basal MS (Murashige – Skoog,1962)
medium supplemented with 15% (v/v) CW (coconut water) + 2,0 mg/L BA (N6-benzyladenin) after
culture in 38 days. After 8 weeks, capability of in vitro shoot multiplication was the highest (15,20 shoots/protocorm, 0,91 cm in shoot length each) on MS supplemented with 15% (v/v) CW + 0,3 mg/L NAA (1-Naphthylacetic acid) + 2,0 mg/L BA. The highest frequency of roots (3,0 roots/shoot) was observed in the ½ MS medium fortified with 15% (v/v) CW + 0,3 mg/L IBA (Indole – 3 butyric acid) after 8 weeks.






1. Đặt vấn đề


Cùng với sự phát triển nhanh chóng của xã hội, nhu cầu về hoa trên thế giới nói chung và ở Việt Nam nói riêng đang ngày càng gia tăng. Hoa tươi đã trở thành một loại sản phẩm mang giá trị kinh tế cao và chiếm vị trí đặc biệt trên thị trường hàng hóa nông nghiệp; trong đó hoa lan là một trong những loài hoa được nhiều người ưa chuộng và rất phổ biến hiện nay [2].


Tuy nhiên số lượng nhiều loài lan trong tự nhiên đang có xu hướng giảm đi bởi ảnh hưởng bất lợi của điều kiện môi trường và nạn khai thác quá mức. Trong tự nhiên cây lan nhân giống chủ yếu bằng hình thức sinh sản vô tính (nhân chồi) với hệ số nhân rất thấp. Mặt khác hạt lan trong tự nhiên rất khó nảy mầm do chúng không chứa nội nhũ. Vì vậy khó đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về hoa lan. Hiện nay nhân giống in vitro được xem là



phương pháp hữu hiệu nhất trong việc nhân nhanh và bảo tồn nhiều loài lan quý hiếm [5].


Hoàng long (Coelogyne lawrenceana Rolfe) là một loài hoa lan đặc hữu của Việt Nam, phân bố chủ yếu ở các khu rừng núi nguyên sinh tại tỉnh Ninh Thuận và Lâm Đồng. Cây có chiều cao trung bình, đa thân, sống phụ sinh, thân hành giả, và có hoa màu vàng chanh rất đẹp. Hoa nở vào mùa xuân, lâu tàn, thơm mùi Ngọc lan tây [1].
Trên thế giới đã có những công trình nghiên cứu tái sinh và nhân giống in vitro một số loài thuộc chi Coelogyne [4, 6, 8, 3]. Tuy nhiên, vấn đề nhân giống cây lan Hoàng long vẫn chưa có tác giả nào đề cập đến. Trong báo cáo này, chúng tôi trình bày kết quả nghiên cứu khả năng nảy mầm của hạt và nhân nhanh chồi in vitro cây lan Hoàng long bằng kỹ thuật nuôi cấy in vitro.


2. Nguyên liệu và phương pháp nghiên cứu


2.1. Nguyên liệu nghiên cứu
Chúng tôi sử dụng hạt lan của quả lan 4 tháng tuổi thu được từ cây Hoàng long từ tự nhiên.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1. Vô trùng mẫu nuôi cấy


Quả lan được ngâm trong nước xà phòng loãng 15-20 phút và rửa kỹ dưới vòi nước chảy. Sau đó khử trùng sơ bộ bằng cồn 700 trong 2 phút, tiếp đến khử trùng bằng dung dịch HgCl2 0,1% trong 10 phút [5]. Cuối cùng, quả được rửa lại 4 lần bằng nước cất vô trùng trước khi tách lấy hạt lan.
2.2.2. Nuôi cấy hạt lan in vitro


Quả lan sau khi khử trùng, dùng dao cắt dọc theo chiều dài của quả, tách lấy hạt và cấy lên môi trường cơ bản MS có 3% saccharose, 0,8 % agar, 15% nước dừa, bổ sung KIN (0,5-2,0 mg/L) và BA (0,5-2,0 mg/L) để khảo sát khả năng nảy mầm của hạt.
2.2.3. Nhân chồi in vitro


Protocorm hình thành từ hạt sau thời gian 38 ngày được cấy lên môi trường MS có bổ sung KIN (0,5-2,5 mg/L) hoặc phối hợp với NAA (0,5 mg/L), BA (2,0 mg/L) và NAA (0,1-1,0 mg/L) để khảo sát khả năng nhân nhanh chồi in vitro của cây lan Hoàng long.
2.2.4. Tạo rễ - hình thành cây in vitro


Các chồi in vitro 2 tháng tuổi, có chiều cao 1,0-1,2 cm (chiều cao thân giả) được nuôi cấy trên môi trường ½ MS có bổ sung 15% nước dừa và IBA (0,1-1,0 mg/L) để khảo sát khả năng tạo rễ in vitro.
Tất cả các môi trường nuôi cấy được điều chỉnh pH = 5,8 trước khi khử trùng trong nồi hấp vô trùng ở 121oC trong 15 phút. Mẫu sau khi cấy được nuôi trong điều kiện nhiệt độ 25±2oC, cường độ chiếu sáng 2000 Lux, thời gian chiếu sáng 10 giờ/ ngày.
2.2.5. Xử lý thống kê


Mỗi thí nghiệm được bố trí lặp lại 3 lần. Số liệu thực nghiệm được xử lí thống kê
theo phương pháp Ducan’s test (p<0,05) bằng phần mềm SAS (ver.9.1).



3. Kết quả và thảo luận


3.1. Khả năng nảy mầm in vitro của hạt lan
Hạt lan không có nội nhũ vì vậy tỉ lệ nảy mầm của hạt lan trong tự nhiên rất thấp. Các chất KTST thuộc nhóm cytokin có ảnh hưởng tích cực đến khả năng nảy mầm in vitro của hạt lan [5]. Dựa trên kết quả nghiên cứu nhân giống in vitro trên một vài đối tượng thuộc chi Coelogyne [4, 8], chúng tôi đã tiến hành khảo sát khả năng nảy mầm của hạt lan Hoàng long trên các môi trường MS có bổ sung KIN, BA ở các nồng độ khác nhau. Kết quả được trình bày ở bảng 1.


Bảng 1. Ảnh hưởng của BA và KIN đến khả năng nảy mầm của hạt lan Hoàng long