Thạc Sĩ Nghiên cứu hóa học cây thuốc Việt Nam có hoạt tính kháng tế bào khối u thực nghiệm - cây tô mộc

TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ HÓA HỌC
NĂM 2013

MỞ ĐẦU
Đã từ lâu, người ta biết được rằng, ung thư là một trong những căn bệnh hiểm nghèo, và sự di căn tế bào ung thư là nguyên nhân gây ra tử vong cho bệnh nhân. Thông thường, ung thư được điều trị bởi phẫu thuật, xạ trị và hóa trị, tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, sau khi điều trị, các khối u vẫn tiếp tục phát triển và di căn do các tế bào ung thư không bị tiêu diệt hoàn toàn. Các tia phóng xạ và hầu hết các thuốc dùng điều trị ung thư thường có tác dụng phụ, gây tổn hại đến các tế bào lành của cơ thể; chúng cũng thường gây ra những hậu quả nghiêm trọng như rụng tóc, ức chế sự hoạt động của tủy xương, gây nôn mửa . Vì thế, các loại thuốc hỗ trợ điều trị ung thư hữu hiệu vẫn đang được tìm kiếm. Ngày nay, các hợp chất thiên nhiên có tác dụng ức chế sự phát triển của khối u vẫn đang được sử dụng và cho kết quả điều trị tốt, chẳng hạn như các alkaloid từ cây dừa cạn, taxol từ cây thông đỏ, các alkaloid từ cây trinh nữ hoàng cung . Năm 2011, tác giả Marie Jensen và cộng sự cho biết trong những năm gần đây, các hợp chất dẫn xuất cardenolid và các hợp chất bán tổng hợp từ các dẫn xuất cardenolid được xem như là các “ứng cử viên” xuất sắc dùng để điều trị bệnh ung thư phổi.
Với mong muốn đóng góp một phần nhỏ vào việc tìm hiểu thành phần hóa học và hoạt tính sinh học cây thuốc ở Việt Nam, luận án này giới thiệu một số kết quả nghiên cứu về khảo sát thành phần hóa học và thử nghiệm hoạt tính sinh học của các chất cô lập được từ cây hà thủ ô trắng và cây tô mộc; là hai cây thuốc đã được các nhà khoa học Việt Nam và Nhật Bản khảo sát sơ bộ, đã cho thấy là dịch chiết metanol của rễ cây hà thủ ô trắng và lõi gỗ thân cây tô mộc đều có độc tính đối với các dòng tế bào ung thư phổi, ung thư cổ tử cung
Nội dung chính của luận án bao gồm:
- Cô lập các hợp chất tinh khiết từ rễ cây hà thủ ô trắng và lõi gỗ thân cây tô mộc.
- Xác định cấu trúc hóa học của các hợp chất cô lập được.
- Thử nghiệm độc tính tế bào trên các hợp chất tinh khiết cô lập được.


ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN
Trong phần cô lập các hợp chất cardenolid tinh khiết từ cao metanol của rễ cây hà thủ ô và cao etyl acetat của lõi gỗ thân cây tô mộc, chúng tôi đã đạt được các kết quả như sau:
Từ dịch chiết metanol của bột rễ thô cây hà thủ ô trắng, đã cô lập được 16 hợp chất dẫn xuất cardenolid tinh khiết, trong đó, có 3 hợp chất mới đã được kiểm tra bằng phần mềm Scifinder vào tháng 03 năm 2012. Các hợp chất mới là:
 14-Hydroxycard-20(22)-enolid 3-O-[-D-glucopyranosyl-(16)--D-glucopyranosyl-(14)--D-2-O-acetyldigitalosid].
 1,14-Dihydroxycard-20(22)-enolid 3-O-[-D-glucopyranosyl-(14)--D-digitalosid].
 5,14-Dihydroxycard-20(22)-enolid 3-O-[-D-glucopyranosyl-(16)--D-glucopyranosid]. Bốn hợp chất lần đầu tiên được cô lập từ dịch chiết metanol của bột rễ cây hà thủ ô trắng là:
 Digitoxigenin 3-O--glucopyranosid.
 Acovenosigenin A 3-O-β-D-glucopyranosid.
 Periplogenin 3-O-[-D-glucopyranosyl-(14)--D-cymaropyranosid].  Periplogenin 3-O-[-D-glucopyranosyl-(14)--D-2-O-acetyldigitalopyranosid].
Đã thử nghiệm sàng lọc sơ bộ độc tính tế bào của 20 hợp chất cô lập được, theo phương pháp SRB trên ba dòng tế bào ung thư, bao gồm ung thư phổi NCI–H460, ung thư cổ tử cung Hela và ung thư vú MCF–7. Kết quả thử nghiệm sơ bộ hoạt tính gây độc tế bào cho thấy, hầu hết các hợp chất cô lập được đều có độc tính tế bào đối với ba dòng ung thư trên. Ngoài ra, với các hợp chất cô lập được có khối lượng đủ lớn, chúng tôi đã thử nghiệm độc tính tế bào của các chất này trên dòng tế bào ung thư phổi NCI–H460 để tìm giá trị IC50. Các giá trị IC50 của các hợp chất cardenolid đều nhỏ cho thấy các hợp chất này có độc tính mạnh đối với dòng tế bào ung thư phổi NCI–H460. Các thử nghiệm hoạt tính sinh học của các hợp chất dẫn xuất cardenolid và homoisoflavonoid cô lập được trên ba dòng tế bào ung thư nói trên là các thử nghiệm mới, lần đầu tiên được thực hiện đối với các hợp chất này.


BỐ CỤC LUẬN ÁN
Luận án gồm 155 trang với 4 chương, 68 tài liệu tham khảo, 1 trang danh mục công trình và phần phụ lục các phổ. Trong đó, tổng quan 24 trang, thực nghiệm 15 trang, kết quả và thảo luận 101 trang, kết luận và kiến nghị 5 trang. Ngoài ra, còn có phần mở đầu 1 trang.