Tiến Sĩ Nghiên cứu Hình thái học u biểu mô buồng trứng

LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC
HÀ NỘI 2009

Nội dung
Đặt vấn đề
CHƯƠNG I : TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3
1.1 Những điểm cơ bản về phôi thai và cấu trúc mô học của 3
buồng trứng
1.1.1 Vùng vỏ 4
1.1.2 Vùng tủy 4
1.1.3 Tuyến kẽ buồng trứng 5
1.1.4 Tế bào rốn buồng trứng 5
1.1.5 Các nang trứng chưa phát triển 6
1.1.6 Nang trứng nguyên phát 6
1.1.7 Nang trứng thứ phát 7
1.1.8 Nang trứng chín (nang trứng de Graaf) 7
1.1.9 Tuyến hoàng thể 7
1.1.10 Nang trứng thoái triển 8
1.2 Tạo mô học và bệnh sinh của u biểu mô buồng trứng 8
1.2.1 Tạo mô học 8
1.2.2 Bệnh sinh và bệnh nguyên 10
1.3 Dịch tễ học ung thư buồng trứng 12
1.3.1 Trên thế giới 12
1.3.2 ở Việt Nam 15
1.3.3 Tỷ lệ các u buồng trứng 16
1.4 Phân loại u buồng trứng 17
1.4.1 Phân loại mô học 18
1.4.1.1 Sơ lược về lịch sử phân loại u buồng trứng 18
1.4.1.2 Phân loại mô học những u buồng trứng của TCYTTG năm 21
1.4.2 Phân loại của FIGO và TNM của u buồng trứng 27
1.5 Hoá mô miễn dịch 30
1.5.1 Kháng nguyên ung thư bào thai (CEA)
1.5.2 Kháng nguyên màng tế bào biểu mô (EMA) 31
1.5.3 Các keratin 31
1.5.4 ứng dụng của một số cytokeratin trong chẩn đoán 32
1.5.5 Thụ thể estrogen và progesteron (ER và PR) 34
1.5.6 Ki-67 và p53 34
1.5.7 Her-2/neu
36
CHƯƠNG 2: CHẤT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 38
2.1 Chất liệu nghiên cứu 38
2.1.1 Nhóm 1 38
2.1.2 Nhóm 2 38
2.1.3 Nhóm 3 38
2.2 Phương pháp nghiên cứu 39
2.2.1 Thiết kế nghiên cứu 39
2.2.2 Nghiên cứu đại thể 39
2.2.3 Nghiên cứu mô bệnh học 39
2.2.4 Các tiêu chuẩn mô bệnh học của bảng phân loại mô học u 40
biểu mô buồng trứng của TCYTTG (2003)
2.2.4.1 Các u biểu mô thanh dịch 40
2.2.4.2 Các u chế nhầy 40
2.2.4.3 Các u dạng nội mạc tử cung 41
2.2.4.4 Các u tế bào sáng 41
2.2.4.5 Các u tế bào chuyển tiếp 42
2.2.4.6 Ung thư biểu mô không biệt hoá 43
2.2.5 Nghiên cứu hoá mô miễn dịch 43
2.2.6 Đánh giá kết quả
44
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 45
3.1 Đặc điểm chung của bệnh nhân theo tuổi 45
3.2 Đặc điểm hình thái của u biểu mô buồng trứng 46
3.2.1 Phân bố các loại u biểu mô buồng trứng 46
3.2.2 Phân bố các u biểu mô theo typ mô bệnh học 46
3.2.3 Phân bố tuổi bệnh nhân trong từng nhóm u biểu mô 47
3.2.3.1 Phân bố u biểu mô buồng trứng lành tính theo nhóm tuổi 47
3.2.3.2 Phân bố u biểu mô buồng trứng giáp biên theo nhóm tuổi 49
3.2.3.3 Phân bố ung thư biểu mô buồng trứng theo nhóm tuổi 50
3.2.4 Đặc điểm đại thể các u biểu mô buồng trứng 51
3.2.4.1 Phân bố u theo kích thước 51
3.2.4.2 Phân bố u theo đặc điểm mặt ngoài của u 51
3.2.4.3 Phân bố u theo đặc điểm chất chứa trong u 52
3.2.4.4 Phân bố u theo đặc điểm diện cắt 52
3.2.4.5 Di căn 53
3.3 Phân bố các typ mô bệnh học của u biểu mô giáp biên và 61
ung thư biểu mô buồng trứng
3.4 Đặc điểm vi thể của u biểu mô buồng trứng lành tính 62
3.4.1 U biểu mô thanh dịch 62
3.4.2 U biểu mô chế nhầy 63
3.4.3 U biểu mô dạng nội mạc tử cung 64
3.4.4 U Brenner lành tính 64
3.4.5 U tế bào sáng 64
3.5 Đặc điểm vi thể của ung thư biểu mô buồng trứng 65
3.5.1 Ung thư biểu mô thanh dịch 65
3.5.2 Ung thư biểu mô chế nhầy 66
3.5.3 Ung thư biểu mô dạng nội mạc tử cung 68
3.5.4 Ung thư biểu mô tế bào sáng 72
3.5.5 U Brenner ác tính, u tế bào chuyển tiếp không Brenner ác 73
tính và ung thư tế bào vảy
3.5.6 Ung thư biểu mô không biệt hóa 75
3.6 Đặc điểm vi thể u biểu mô giáp biên của buồng trứng 77
3.6.1 U thanh dịch giáp biên 77
3.6.2 U biểu mô chế nhầy giáp biên 79
3.6.3 U biểu mô dạng nội mạc giáp biên 81
3.6.4 U biểu mô tế bào sáng giáp biên 82
3.6.5 U Brenner giáp biên 82
3.7 Kết quả nhuộm hoá mô miễn dịch 83
CHƯƠNG 4 : BÀN LUẬN
4.1 Phân bố bệnh nhân theo tuổi và typ mô bệnh học 103
4.2 Đặc điểm đại thể 107
4.2.1 Phân bố u theo kích thước 107
4.2.2 Phân bố u theo đặc điểm mặt ngoài 108
4.2.3 Phân bố u theo chất chứa trong u 108
4.2.4 Phân bố u theo đặc điểm diện cắt 109
4.3 Đặc điểm mô bệnh học 112
4.3.1 Đặc điểm mô bệnh học u biểu mô buồng trứng lành tính 112
4.3.1.1 U thanh dịch 112
4.3.1.2 U chế nhầy 112
4.3.1.3 U dạng nội mạc tử cung 113
4.3.1.4 U tế bào sáng 113
4.3.1.5 U Brenner lành tính 114
4.3.2 Đặc điểm mô bệnh học ung thư biểu mô buồng trứng 114
4.3.2.1 Ung thư thanh dịch 114
4.3.2.2 Ung thư biểu mô chế nhầy 117
4.3.2.3 Ung thư dạng nội mạc 119
4.3.2.4 Ung thư tế bào sáng 124
4.3.2.5 U Brenner, u tế bào chuyển tiếp ác tính và ung thư tế bào vảy 125
4.3.2.6 Ung thư không biệt hóa 128
4.3.3 Đặc điểm mô bệnh học u biểu mô buồng trứng giáp biên 129
4.3.3.1 U thanh dịch giáp biên 130
4.3.3.2 U chế nhầy giáp biên 135
4.3.3.3 U dạng nội mạc giáp biên 139
4.3.3.4 U Brenner giáp biên 140
4.4 Đặc điểm hoá mô miễn dịch 141
Kết luận 146
Kiến nghị 148
Tưi liệu tham khảo
Phụ lục

ĐẶT VẤN ĐỀ
Buồng trứng là một cơ quan có nguồn gốc bào thai rất phức tạp. Ngoài chức năng sinh sản, buồng trứng còn là tuyến nội tiết và chịu ảnh hưởng của các tuyến nội tiết khác đặc biệt là vùng dưới đồi và tuyến yên. Đó là cơ sở dẫn tới những rối loạn không hồi phục, mà từ đó phát triển thành bệnh lý, đặc biệt là sự hình thành các khối u. Chính vì vậy mà các u buồng trứng không chỉ phức tạp trong cơ chế sinh bệnh và biểu hiện đa dạng về mặt hình thái hơn bất kỳ mô tạng nào khác trong cơ thể người mà còn phức tạp về định typ mô học cũng như tiên lượng bệnh và cũng chỉ trong phân loại u buồng trứng mới có khái niệm u biểu mô ác tính giới hạn ( hay u giáp biên). ở Việt nam, ung thư buồng trứng xếp hàng thứ 3 các ung thư ở phụ nữ.
Theo ghi nhận ung thư của Nguyễn Bá Đức giai đoạn 2001-2004, tại5 tỉnh thành, UTBT đứng hàng từ thứ 5 đến thứ 12 trong tổng số các ung thư và là một trong bảy loại ung thư thường gặp nhât ở trẻ em. Theo thống kê dịch tễ học của TCYTTG, UTBT chiếm 30%, đứng thứ 6 trong tổng số các ung thư sinh dục nữ và có 90% các UTBT là UTBM. Hiện có nhiều phương pháp chẩn đoán u buồng trứng, nhưng chẩn đoán MBH luôn được coi là tiêu chuẩn vàng. Tuy nhiên, khác với các ung thư của các mô, tạng khác, ngay trong chẩn đoán MBH trên các mảnh cắt từ mô u ở một số trường hợp vẫn chưa đưa ra được chẩn đoán xác định: có hay không có ung thư. Những trường hợp này thường gây ra những chẩn đoán trái ngược nhau giữa các nhà bệnh học và sự bất đồng ý kiến giữa các nhà bệnh học với các nhà lâm sàng sản phụ khoa. Hầu hết các trường hợp như vậy rơi vào nhóm u nằm ở ranh giới của lành tính và ác tính (u giáp biên). Ngày nay, mặc dù còn tồn tại nhiều hệ thống thuật ngữ và phân loại mô học khác nhau đang cùng đựoc sử dụng. Nhưng nhờ có nhiều tiến bộ về phôi thai học, miễn dịch học, sinh học phân tử và gen học nên các phân loại mô học ngày càng chi tiết hơn đã phản
ánh được nguồn gốc, bản chất hình thái của tế bào u cũng như đánh giá tiên lượng bệnh tốt hơn, đặc biệt là phân loại của TCYTTG năm 2003.
Ở Việt nam, tuy có nhiều công trình nghiên cứu về u buồng trứng song hầu hết tập trung ở lĩnh vực lâm sàng mà còn có ít các công trình nghiên cứu về hình thái học, đặc biệt là chưa có công trình nào nghiên cứu về hình thái học các u buồng trứng giáp biên. Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài này nhằm các mục tiêu sau:
1. Xác định đặc điểm hình thái học của các loại u biểu mô buồng trứng.
2. Nhận xét sự bộc lộ của một số dấu ấn miễn dịch trong các ung thư biểu mô buồng trứng những đóng góp của Luận án


Bố cục của Luận án
Luận án dày 154 trang, gồm các phần: Đặt vấn đề: 2 trang, tổng quan tài liệu: 35 trang, đối tượng và phương pháp nghiên cứu: 7 trang, kết quả nghiên cứu: 60 trang, bàn luận: 47 trang, kết luận: 2 trang và một số kiến nghị. Có 29 bảng, 2 biểu đồ, 68 ảnh đại thể và vi thể minh hoạ và 134 tài liệu tham khảo (26 tài liệu tiếng Việt, 108 tài liệu tiếng Anh).