Thạc Sĩ Nghiên cứu hiệu quả các mô hình sử dụng đất ven biển vào sản xuất nông lâm thủy sản trên địa bàn tỉn

Luận án tiến sĩ năm 2011
Đề tài: NGHIÊN CỨU HIỆU QUẢ CÁC MÔ HÌNH SỬ DỤNG ĐẤT VEN BIỂN VÀO SẢN XUẤT NÔNG LÂM THỦY SẢN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HÀ TĨNH
Mô tả bị lỗi font vài chữ chứ tài liệu không bị lỗi nhé

MỤC LỤC
Lời cam ñoan i
Lời cảm ơn ii
Mục lục iii
Danh mục các chữ viết tắt vii
Danh mục các bảng ix
Danh mục các biểu ñồ, sơ ñồ xii
MỞ ðẦU 1
1 Sự cần thiết của vấn ñề nghiên cứu1
2 Mục tiêu nghiên cứu của ñề tài5
3 ðối tượng nghiên cứu của ñề tài5
4 Phạm vi nghiên cứu của ñề tài6
5 Những ñóng góp mới của luận án7
CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ HIỆU QUẢ
CÁC MÔ HÌNH SỬ DỤNG ðẤT VEN BIỂN VÀO SẢN XUẤT
NÔNG LÂM THỦY SẢN 8
1.1 Cơ sở lý luận về hiệu quả mô hình sử dụng ñất ven biển trong
sản xuất nông lâm thuỷ sản8
1.1.1 Mô hình sử dụng ñất ven biển trong sản xuất nông lâm thuỷ sản8
1.1.2 Hiệu quả mô hình sử dụng ñất ven biển sản xuất nônglâm
thuỷ sản 17
1.1.3 ðặc ñiểm sử dụng ñất ven biển trong sản xuất nông lâm thuỷ sản21
1.1.4 ðánh giá hiệu quả các mô hình sử dụng ñất ven biển trong sản
xuất nông lâm thủy sản 22
1.1.5 Các nhân tố chủ yếu ảnh hưởng ñến hiệu quả các mô hình sử
dụng ñất ven biển trong sản xuất nông lâm thuỷ sản26
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học kinh tế
iv
1.2 Kinh nghiệm thực tiễn về sử dụng ñất ven biển vào sản xuất
nông lâm thủy sản 32
1.2.1 Kinh nghiệm thực tiễn về sử dụng ñất ven biển trongsản xuất
nông lâm, thủy sản trên thế giới32
1.2.2 Kinh nghiệm thực tiễn về sử dụng ñất ven biển vào sản xuất
nông lâm thủy sản ở Việt Nam và bài học cho tỉnh HàTĩnh36
CHƯƠNG 2 ðẶC ðIỂM ðỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU45
2.1 ðặc ñiểm tự nhiên, kinh tế - xã hội vùng ven biển Hà Tĩnh45
2.1.1 ðiều kiện tự nhiên 45
2.1.2 ðiều kiện kinh tế - xã hội48
2.2 Phương pháp nghiên cứu 56
2.2.1 Cách tiếp cận ñánh giá hiệu quả các mô hình sử dụngñất ven
biển vào sản xuất nông lâm thuỷ sản56
2.2.2 Phương pháp thu thập thông tin60
2.2.3 Phương pháp xử lý số liệu62
2.2.4 Phương pháp phân tích 63
2.3 Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu64
2.3.1 ðối với kinh tế hộ/trang trại sử dụng ñất65
2.3.2 ðối với doanh nghiệp sử dụng ñất66
CHƯƠNG 3 THỰC TRẠNG HIỆU QUẢ CÁC MÔ HÌNH SỬ DỤNG
ðẤT VEN BIỂN VÀO SẢN XUẤT NÔNG LÂM THỦY SẢN TỈNH
HÀ TĨNH 69
3.1 ðặc ñiểm các mô hình sử dụng ñất ven biển trong sảnxuất nông
lâm thuỷ sản tỉnh Hà Tĩnh69
3.1.1 Quy mô, ñặc ñiểm và ñịa bàn phân bố các loại ñất ven biển69
3.1.2 Các phương thức sử dụng ñất ven biển70
3.1.3 Các tổ chức kinh tế sử dụng ñất ven biển72
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học kinh tế
v
3.2 ðánh giá hiệu quả các mô hình sử dụng ñất ven biển vào sản
xuất nông lâm thuỷ sản tỉnh Hà Tĩnh76
3.2.1 ðối với mô hình sử dụng ñất ven biển trồng cây hàngnăm76
3.2.2 ðối với các mô hình sử dụng ñất ven biển trồng cây lâu năm83
3.2.3 ðối với các mô hình chăn nuôi vùng ven biển88
3.2.4 ðối với mô hình nuôi trồng thuỷ sản vùng ven biển95
3.3 Các nhân tố chủ yếu ảnh hưởng ñến hiệu quả mô hình sử dụng
ñất ven biển vào sản xuất nông lâm thủy sản62
3.3.1 Ảnh hưởng từ thị trường tiêu thụ sản phẩm111
3.3.2 Ảnh hưởng từ hoạt ñộng tổ chức sản xuất113
3.3.3 Ảnh hưởng từ mục ñích sử dụng ñất của các tổ chức kinh tế115
3.3.4 Ảnh hưởng từ nguồn lực của các tổ chức kinh tế116
3.3.5 Ảnh hưởng từ các phương thức sử dụng ñất121
3.3.6 Ảnh hưởng từ hoạt ñộng khuyến nông123
3.3.7 Ảnh hưởng của các chính sách ñất ñai và chính sách phát
triển kinh tế - xã hội 125
CHƯƠNG 4 ðỊNH HƯỚNG VÀ CÁC GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NÂNG
CAO HIỆU QUẢ CÁC MÔ HÌNH SỬ DỤNG ðẤT VEN BIỂN VÀO
SẢN XUẤT NÔNG LÂM THỦY SẢN TỈNH HÀ TĨNH131
4.1 Quan ñiểm phát triển các mô hình sử dụng ñất ven biển vào sản
xuất nông lâm thuỷ sản tỉnh Hà Tĩnh131
4.2 ðịnh hướng phát triển các mô hình ñến năm 2020133
4.2.1 ðối với các mô hình sử dụng ñất trồng cây hàng năm133
4.2.2 ðối với các mô hình trồng cây lâu năm135
4.2.3 ðối với các mô hình chăn nuôi136
4.2.4 ðối với các mô hình sử dụng ñất nuôi trồng thủy sản137
4.2.5 ðối với các mô hình lâm nghiệp138
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học kinh tế
vi
4.3 Các giải pháp chủ yếu nâng cao hiệu quả các mô hìnhsử dụng
ñất ven biển vào sản xuất nông lâm thuỷ sản tỉnh HàTĩnh139
4.3.1 Phát triển thị trường tiêu thụ sản phẩm139
4.3.2 Hoàn thiện công tác quy hoạch và bố trí sản xuất141
4.3.3 Hoàn thiện hướng phát triển các loại hình tổ chức kinh tế sử
dụng ñất 142
4.3.4 Tăng cường ñáp ứng các yếu tố ñầu vào cho sản xuất144
4.3.5 Hoàn thiện hệ thống biện pháp kỹ thuật ñối với các phương
thức sử dụng ñất 146
4.3.6 Tăng cường công tác khuyến nông, khuyến lâm, khuyếnngư151
4.3.7 Chỉ ñạo thực hiện tốt các chính sách liên quan ñến sử dụng ñất152
KẾT LUẬN 158
1 Kết luận 158
2 Kiến nghị 160
CÁC CÔNG TRÌNH ðà CÔNG BỐ LIÊN QUAN ðẾN LUẬN ÁN 162
TÀI LIỆU THAM KHẢO 162
PHỤ LỤC
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học kinh tế
vii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
CHỮ VIẾT TẮT CỤM TỪ
BQ Bình quân
BVTV Bảo vệ thực vật
CN Chăn nuôi
CNH - HðH Công nghiệp hoá - hiện ñại hoá
CNNN Công nghiệp ngắn ngày
CT Công thức
DT Diện tích
DTGT Diện tích gieo trồng
ðBSCL ðồng bằng sông Cửu Long
ðBSH ðồng bằng sông Hồng
ðVB ðất ven biển
ðVT ðơn vị tính
ðX ðông Xuân
GTSX Giá trị sản xuất
HQ Hiệu quả
HT Hè Thu
HTX Hợp tác xã
N - L - TS Nông - lâm - thuỷ sản
NN&PTNT Nông nghiệp và Phát triển nông thôn
NS Năng suất
NTTS Nuôi trồng thuỷ sản
NXB Nhà xuất bản
PTNT Phát triển nông thôn
SL Sản lượng
SS So sánh
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học kinh tế
viii
SX Sản xuất
TBKHKT Tiến bộ khoa học kỹ thuật
Tr.ñ Triệu ñồng
TTCN Tiểu thủ công nghiệp
VAC Vườn ao chuồng
VCR Vườn - chuồng - rừng
Tiếng Anh:
EPA Environmental Protection Agency
FF Financial Fee
GDP Gross Domestic Product
GNP Gross National Product
GO Gross Outputs
IC Intermediate Costs
ICRAF
International Council for Reseach on Agroforestry
IUCN International Union for conservation nature
LUS Land Use System
LUT Land Use Type
MI Mixed income
Pr Profit
RG Rate of Goods
S Suitability
T Tax
VOG Value of Output Goods
UNEP United Nations Environment Programme
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học kinh tế
ix
DANH MỤC CÁC BẢNG
TT Tên bảng Trang
2.1 Diện tích ñất và dân số thuộc vùng nghiên cứu46
2.2 Tăng trưởng giá trị sản xuất 5 huyện vùng ven biển Hà Tĩnh giai
ñoạn 2004 - 2008 49
2.3 Giá trị sản xuất nông, lâm, thuỷ sản 5 huyện ven biển (tính theo
giá cố ñịnh năm 1994) 51
2.4 Diễn biến diện tích, sản lượng một số cây trồngchính của 5
huyện ven biển Hà Tĩnh 52
2.5 Diễn biến về số lượng ñầu con và sản lượng thịtmột số vật nuôi
chủ yếu của 5 huyện ven biển Hà Tĩnh53
2.6 Diện tích rừng của 5 huyện ven biển Hà Tĩnh năm200854
2.7 Diễn biến diện tích, sản lượng thuỷ sản của 5 huyện ven biển54
2.8 Trình tự nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu59
2.9 Phân bổ mẫu ñiều tra ở ñịa bàn nghiên cứu61
2.10 Phân hạng thích nghi ñất cho các mô hình64
3.1 Phân bố các loại ñất ven biển tỉnh Hà Tĩnh69
3.2. Tình hình sử dụng ñất ven biển vào sản xuất nông - lâm - thủy
sản tỉnh Hà Tĩnh năm 200971
3.3 Một số chỉ tiêu bình quân về nguồn lực sản xuấtcủa các tổ chức
kinh tế 73
3.4 Kết quả ñiều tra diện tích và cơ cấu diện tích gieo trồng cây hàng
năm phân theo tiểu vùng năm 200976
3.5 Hiệu quả các mô hình canh tác cây hàng năm chủ yếu của vùng
ven biển Hà Tĩnh 79
3.6 So sánh hiệu quả sử dụng ñất 3 vụ cây hàng năm của hộ/trang
trại trên ñất cát ven biển 82
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học kinh tế
x
3.7 So sánh hiệu quả trồng cam chanh và trồng chè PH1 trên ñất ven
biển Hà Tĩnh 85
3.8. So sánh hiệu quả trồng chè giữa trang trại và kinh tế hộ86
3.9 So sánh hiệu quả xã hội giữa cây lâu năm với một số cây hàng
năm 88
3.10 Số ñầu gia súc, gia cầm bình quân một hộ/trangtrại phân theo 2
tiểu vùng 89
3.11. So sánh kết quả và hiệu quả chăn nuôi lợn thịt91
3.12. Kết quả và hiệu quả chăn nuôi gà thịt vùng ven biểnHà Tĩnh92
3.13. Kết quả và hiệu quả chăn nuôi trang trại trâu, bò thịt93
3.14 Hiệu quả các mô hình nuôi trồng thuỷ sản chủ yếu trên ñất ven
biển (tính trên 1 ha/năm) 97
3.15 Chi phí và hiệu quả nuôi tôm sú trên ñất ven biển giữa hộ và
trang trại 99
3.16 So sánh hiệu quả mô hình nông - lâm kết hợp giữa hộ và trang
trại 102
3.17 Hiệu quả mô hình lâm - ngư kết hợp ở bãi triềuven biển104
3.18 Tổng hợp hiệu quả một số mô hình sử dụng ñất ven biển vào sản
xuất nông lâm thủy sản phân theo 2 tiểu vùng106
3.19 So sánh một số chỉ tiêu sử dụng ñất ven biển xét theo mức tỷ
suất hàng hoá năm 2009 112
3.20 So sánh hiệu quả một số mô hình chuyển ñổi phương thức sử
dụng ñất ven biển 114
3.21 So sánh một số chỉ tiêu sử dụng ñất và hiệu quả sản xuất của
hộ/trang trại vùng ven biển116
3.22 Chi phí ñầu tư bình quân theo diện tích và hiệu quả sử dụng ñất
ven biển 118
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học kinh tế
xi
3.23 Hiệu quả sử dụng ñất nuôi trồng thuỷ sản theo trình ñộ chuyên
môn kỹ thuật của chủ cơ sở sản xuất120
3.24 Năng suất bình quân một số cây trồng chính theo ñịa hình ñất
ven biển 122
3.25 Diện tích cây trồng bị thiệt hại do thiên tai năm 2009123
3.26 So sánh năng suất một số cây trồng giống mới và sản xuất ñại trà
vùng ven biển năm 2008 124
3.27 So sánh diện tích, năng suất, sản lượng lúa theo ñiều kiện tưới
năm 2009 128
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học kinh tế
xii
DANH MỤC CÁC BIỂU ðỒ
TT Tên biểu ñồ Trang
2.1 Diễn biến cơ cấu kinh tế 5 huyện ven biển Hà Tĩnh giai ñoạn
2004 - 2008 49
2.2 Diễn biến cơ cấu giá trị sản xuất nông - lâm - thủy sản 5 huyện
ven biển giai ñoạn 2004 - 200851
3.1 Giá trị sản xuất và thu nhập hỗn hợp một số loại hình sử dụng ñất
cát ven biển 107
3.2 Giá trị sản xuất và thu nhập hỗn hợp một số loại hình sử dụng ñất
phù sa ven biển 107
3.3 Giá trị ngày công lao ñộng một số loại hình sử dụng ñất cát ven
biển 108
3.4 Giá trị ngày công lao ñộng một số loại hình sử dụng ñất phù sa
ven biển 108
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học kinh tế
xiii
DANH MỤC CÁC SƠ ðỒ
TT Tên sơ ñồ Trang
1.1 Mô phỏng cấu trúc mô hình sử dụng ñất venbiển16
2.1 Phạm vi 5 huyện vùng nghiên cứu45
2.2 Khung phân tích ñánh giá hiệu quả các mô hìnhsử dụng
ñất ven biển vào sản xuất nông lâm thuỷ sản58
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học kinh tế
1
MỞ ðẦU
1 Sự cần thiết của vấn ñề nghiên cứu
Là quốc gia nằm bên bờ biển ðông, với trên 3.200 kmbờ biển, 28 tỉnh
thành phố có biển, 125 huyện có vị trí ven biển vớikhoảng 17,7% diện tích và
30% dân số cả nước sống ở vùng ven biển, Việt Nam coi phát triển kinh tế
vùng ven biển là nội dung quan trọng góp phần vào ổn ñịnh chính trị, xã hội và
phát triển kinh tế của ñất nước. Hội nghị Trung ương 4 (Khoá X) ñã thông qua
Chiến lược phát triển kinh tế biển của Việt Namvà coi vùng ven biển là vùng
kinh tế ñộng lực, phát triển kinh tế tổng hợp trên cơ sở phát huy lợi thế cả về tự
nhiên, kinh tế - xã hội của vùng [4].
Tuy vậy, ñến nay, người dân vùng ven biển vẫn chủ yếu sống dựa vào
nông nghiệp là chính, tức là sự phát triển kinh tế vùng ven biển vẫn phải dựa
vào ñất, từ ñó và việc sử dụng ñất ñạt ñược hiệu quả có ý nghĩa quan trọng
ñến sự ổn ñịnh ñời sống của người dân ven biển.
ðất ven biển (ðVB) ở nước ta có tiềm năng lớn (diệntích tới 2 triệu
hecta nếu tính cả bãi bồi ven biển), ña dạng sinh thái nên khá thuận lợi cho
việc chuyển ñổi cơ cấu kinh tế trong nông nghiệp, như tăng tỷ trọng chăn
nuôi, nuôi trồng thuỷ sản, phát triển cây trồng hàng hoá hiệu quả cao. Tuy
nhiên, với xuất phát ñiểm thấp, tập quán sản xuất cũ, trì trệ, việc tiếp thu cái
mới vẫn còn bị níu kéo bởi tư tưởng lạc hậu người dân nông thôn. Ngoài ra,
việc sử dụng ðVB luôn chịu tác ñộng trực tiếp bởi những yếu tố của biển
(thuỷ triều, xâm nhập mặn, khí hậu biển, bão lũ, cát di ñộng .). Những năm
qua, Chính phủ ñã có những chính sách ưu tiên nhằm phát triển kinh tế, xoá
ñói giảm nghèo, ñầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng. Tuy nhiên nhìn tổng quát,
vùng ven biển vẫn là một trong những vùng khó khăn nhất cả nước (thu nhập
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học kinh tế
2
GDP tính trên ñầu người của vùng ven biển chỉ bằng 85% so với bình quân
chung cả nước, trong ñó vùng Duyên hải Bắc Trung bộlà thấp nhất) [85].
Hà Tĩnh là một tỉnh ven biển nằm ở vùng Bắc Trung bộ (BTB), có 5
huyện ven biển là Nghi Xuân, Lộc Hà, Thạch Hà, Cẩm Xuyên và Kỳ Anh.
Diện tích tự nhiên của vùng là 238 nghìn hecta, dânsố trên 650 nghìn người
(chiếm trên 50% dân số toàn tỉnh), trên 90% dân số và lao ñộng sống ở nông
thôn và làm nông nghiệp). Từ trước tới nay, nơi ñây vẫn là vùng giàu tiềm năng
nhất và ñóng vai trò quan trọng cho việc bảo ñảm cân ñối lương thực, thực
phẩm trên ñịa bàn toàn tỉnh Hà Tĩnh (tỷ trọng sản lượng một số nông sản chính
năm 2008 của 5 huyện vùng ven biển so với toàn tỉnhnhư sau: lúa chiếm
59,4%; ngô 82,7%; khoai lang 82,7%; lạc 60,5%; số ñầu lợn 60,9%; gia cầm
55,3%; bò 43,0%; trâu 51,4%; thuỷ sản nuôi trồng 74,1%). So với các vùng
nông thôn khác trong cả nước, vùng ven biển Hà Tĩnhvẫn là vùng nghèo, kinh
tế chưa bứt phá, ñời sống của người dân, nhất là người dân sống ở nông thôn
còn nhiều khó khăn. Trong quá trình phát triển chung, ðảng bộ và chính quyền
tỉnh Hà Tĩnh xác ñịnh vùng ven biển có vai trò quantrọng, là vùng ñộng lực ñể
thúc ñẩy kinh tế tỉnh Hà Tĩnh phát triển. ðặc biệt,vùng ven biển vẫn sẽ là vùng
trọng ñiểm cung cấp lương thực, thực phẩm thiết yếuvới nhu cầu ngày càng
tăng của tỉnh Hà Tĩnh, ñồng thời vùng ven biển cũnglà vùng diễn ra mạnh mẽ
việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng hiện ñạihoá, công nghiệp hoá.
Những năm qua, trong vùng ñã hình thành những khu kinh tế, công nghiệp lớn
ở tầm quốc gia và cấp tỉnh tạo nên sức ép lớn ñến ñất ñai. Từ ñó ñặt ra một
nhiệm vụ hết sức quan trọng trong việc cân ñối pháttriển không gian theo
hướng sử dụng ñất vùng ven biển hợp lý, tiết kiệm và hiệu quả nhất. Việc hình
thành tư duy mới trong sử dụng ñất nông nghiệp trước sức ép thu hẹp ñất ñai
trong nông nghiệp ở vùng ven biển Hà Tĩnh là một thực tế khách quan mà
chính quyền, người dân nơi ñây phải giải quyết. Những năm qua ngành nông
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học kinh tế
3
nghiệp vùng ven biển ñã thu ñược những kết quả ñángkhích lệ, giữ ñược tốc
ñộ tăng trưởng kinh tế của ngành ổn ñịnh, cơ cấu nội bộ ngành chuyển dịch
ñúng hướng: tăng tỷ trọng chăn nuôi, nuôi trồng thuỷ sản; giảm tỷ trọng trồng
trọt. Trong vùng ñã xuất hiện những mô hình làm kinh tế giỏi mà chủ yếu là
biết cách sử dụng nguồn lực ñất ñai, lao ñộng tại chỗ, chuyển ñổi phương thức
sử dụng ñất hợp lý, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật và sản xuất những sản
phẩm gắn với thị trường. Tuy vậy, các mô hình sử dụng ñất có hiệu quả còn
chưa nhiều. Trên diện rộng, cách thức sử dụng ðVB cho sản xuất trồng trọt và
chăn nuôi còn giữ nếp cũ tự sản, tự tiêu, nặng về trồng cây lương thực (lúa
nước, ngô), rau màu; chăn nuôi chủ yếu nhỏ lẻ tronghộ mà trang trại chưa phát
triển, tiến bộ khoa học kỹ thuật áp dụng còn hạn chế, nuôi trồng thuỷ sản phát
triển tự phát gặp rủi ro về kinh tế, môi trường sinh thái bị ảnh hưởng . Hơn
nữa sản xuất nông nghiệp của vùng luôn phải ñương ñầu trước những thách
thức của thiên tai khắc nghiệt diễn ra thường xuyênhàng năm. Từ ñó việc
nghiên cứu tổng kết những mô hình sử dụng ñất hiệu quả và từ ñó ñề xuất
ñịnh hướng và giải pháp phát triển mô hình là hết sức cần thiết cho vùng ven
biển Hà Tĩnh, ñồng thời còn mang ý nghĩa trên phạm vi rộng hơn ñối với các
vùng ven biển trên cả nước.
ðVB giàu tiềm năng ñể phát triển nông lâm thuỷ sản.Việc nghiên cứu
ñể ñưa vào khai thác sử dụng những vùng ðVB ñược các nhà chuyên môn cả
trong và ngoài nước ở những lĩnh vực khác nhau nghiên cứu. Ở ngoài nước,
những nghiên cứu về sự phát sinh, tính chất, ñặc ñiểm ðVB như của các tác giả
Fromaget (từ 1920), của Fridland, Dovjukov, Saurin (năm 1960). Một số
nghiên cứu liên quan ñến mô hình sử dụng ñất như Christoph Muller (2007),
Elena G. Irwin, Jacqueline Geoghegan (2001) [96], [98].
Ở trong nước, lĩnh vực ñiều tra cơ bản tài nguyên ñất ven biển có khá
nhiều tác giả ñã ñề cập nghiên cứu ñến ñối tượng ðVB. Từ năm 1981, tác giả
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học kinh tế
4
Phan Liêu ñã có nghiên cứu về ñất cát biển [39]. Những năm gần ñây một số
cơ quan nghiên cứu và các nhà chuyên môn ñã ñề cập ñến loại ñất này như
Nguyễn Văn Cư ở Viện ðịa lý - Trung tâm Khoa học tựnhiên và Công nghệ
quốc gia, Hà Nội [22]; Phạm Việt Hoa ở Trường ðại học Thuỷ lợi [31];
Nguyễn Tuấn Anh, Nguyễn Võ Linh, Nguyễn Thức Thi ở Viện Quy hoạch và
Thiết kế nông nghiệp [1], [38], [65] ñề cập chủ yếuñến ñánh giá ñất, môi
trường, phân vùng sinh thái nông nghiệp, phân loại ñất của vùng ven biển ñể
phục vụ sản xuất nông lâm nghiệp.
Tác giả Vũ ðình Bắc (2004) có “Nghiên cứu ñịnh hướng sử dụng ñất
cát ven biển huyện Thạch Hà - tỉnh Hà Tĩnh” ñã ñề cập ñến một phần thực
trạng sử dụng ñất cát ven biển của Hà Tĩnh và cũng ñã khảo sát một số mô
hình sử dụng ñất cát ven biển, tuy nhiên mới chỉ giới hạn ở lĩnh vực ñất cát
ven biển ñối với sản xuất nông nghiệp [6].
Luận án tiến sĩ “ ðặc ñiểm của lân và hiệu lực phânlân trong ñất cát
ven biển tỉnh Thừa Thiên - Huế” tác giả Lê Thanh Bồn (1998) nghiên cứu về
vai trò phân bón, nhất là lân ñến cây trồng vùng cát ven biển [14].
Về nghiên cứu việc phủ xanh cồn cát, tác giả Lâm Công ðịnh năm 1977
ñã nghiên cứu việc trồng phi lao chống cát di ñộng ven biển [27].
Nghiên cứu về các mô hình trong nông nghiệp, xây dựng làng kinh tế
sinh thái các tổ chức và cá nhân như Viện Quy hoạchvà TKNN [89], Viện
Kinh tế sinh thái [81], [82], các tác giả Nguyễn Văn Trương (2006) [76], [77],
Nguyễn Văn Liêm (2008) [36] ñã ñề cập ñến các mô hình trồng trọt, chăn
nuôi, nuôi trồng thuỷ sản, trồng rừng ven biển, mô hình làm kinh tế kết hợp
bảo vệ môi trường.
Nghiên cứu về ñánh giá tác ñộng môi trường trên vùng ñất cát ven biển,
tác giả Nguyễn Tuấn Anh (2005) ñã nghiên cứu ñề tàikhoa học về “ðánh giá
tác ñộng môi trường nuôi tôm công nghiệp trên cát ven biển” ñề cập ñến
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học kinh tế
5
những mặt trái của việc nuôi tôm trên cát, nhất là những tác ñộng ñất, nước
vùng ven biển [1].
Tóm lại, ñến nay ñã có khá nhiều công trình nghiên cứu về ðVB, nhưng
chưa có công trình nào nghiên cứu một cách hệ thốngvề mô hình và hiệu quả
mô hình sử dụng ðVB vào sản xuất nông lâm thuỷ sản trên ñịa bàn tỉnh Hà
Tĩnh.
Với những lý do trên, tôi lựa chọn ñề tài: "Nghiên cứu hiệu quả các
mô hình sử dụng ñất ven biển vào sản xuất nông lâm thủy sản trên ñịa
bàn tỉnh Hà Tĩnh" làm ñề tài luận án tiến sĩ của mình nhằm phát hiện những
vấn ñề bức xúc qua các mô hình sử dụng ðVB của tỉnhHà Tĩnh, từ ñó góp
phần nâng cao giá trị sử dụng ðVB của tỉnh.
2 Mục tiêu nghiên cứu của ñề tài
- Mục tiêu chung
Từ việc nghiên cứu hiệu quả các mô hình sử dụng ðVB, ñưa ra ñịnh
hướng và ñề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả các mô hình sử dụng
ñất vào sản xuất nông lâm thủy sản vùng ven biển tỉnh Hà Tĩnh.
- Mục tiêu cụ thể
+ Góp phần hệ thống hoá và làm sáng tỏ một số vấn ñề lý luận và thực
tiễn về hiệu quả các mô hình sử dụng ðVB vào sản xuất nông lâm thủy sản.
+ ðánh giá hiệu quả các mô hình sử dụng ðVB vào sản xuất nông lâm
thủy sản vùng ven biển tỉnh Hà Tĩnh.
+ ðịnh hướng phát triển các mô hình và ñề xuất cácgiải pháp chủ yếu
nhằm nâng cao hiệu quả các mô hình sử dụng ðVB vào sản xuất nông lâm
thủy sản vùng ven biển tỉnh Hà Tĩnh.
3 ðối tượng nghiên cứu của ñề tài
- Hiệu quả các mô hình sử dụng ñất ven biển vào sản xuất nông lâm
thủy sản.
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học kinh tế
6
- Chủ thể sử dụng ñất là các loại hình tổ chức kinh tế hộ, trang trại, hợp
tác xã, doanh nghiệp nhỏ và vừa vùng ven biển hoạt ñộng trong lĩnh vực sản
xuất nông lâm thủy sản.
4 Phạm vi nghiên cứu của ñề tài
- Về nội dung
+ Nghiên cứu những vấn ñề lý luận và thực tiễn về hiệu quả mô hình sử
dụng ðVB vào sản xuất nông lâm thủy sản.
+ ðánh giá thực trạng hiệu quả các mô hình sử dụngðVB vào sản xuất
nông lâm thủy sản vùng ven biển tỉnh Hà Tĩnh.
+ ðề xuất các giải pháp chủ yếu nâng cao hiệu quả các mô hình sử dụng
ðVB vào sản xuất nông lâm thủy sản vùng ven biển HàTĩnh.
- Về thời gian
+ Thu thập, tổng hợp các tài liệu thứ cấp có liên quan ñến sử dụng ñất
và hiệu quả sử dụng ðVB tỉnh Hà Tĩnh giai ñoạn 2004- 2008.
+ ðiều tra thu thập các số liệu sơ cấp liên quan ñến mô hình sử dụng
ðVB lấy mốc năm 2009.
+ Số liệu dự kiến ñến năm 2020.
- Về không gian
Giới hạn phạm vi không gian là toàn bộ ñất ñồng bằng ven biển lấy
theo ranh giới phía ðông của Quốc lộ 1A ra ñến bờ biển của 5 huyện Nghi
Xuân, Lộc Hà, Thạch Hà, Cẩm Xuyên, Kỳ Anh của tỉnh Hà Tĩnh. ðây là
vùng chịu ảnh hưởng trực tiếp của các yếu tố biển như thuỷ triều, hiện tượng
xâm nhập mặn, bão lũ, cát di ñộng. Tổng số có 78 xã, trong ñó huyện Nghi
Xuân gồm 13/19 xã, huyện Lộc Hà có 13/13 xã, huyện Thạch Hà có 15/31 xã,
huyện Cẩm Xuyên có 21/27 xã, huyện Kỳ Anh có 16/33 xã (Phụ bảng 1)
thuộc phạm vi nghiên cứu của ñề tài.
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học kinh tế
7
5 Những ñóng góp mới của luận án
- Luận án góp phần làm sáng tỏ những vấn ñề có tínhhọc thuật như mô
hình, hiệu quả mô hình sử dụng ñất vào sản xuất nông lâm thuỷ sản trong ñiều
kiện cụ thể sử dụng ñất với những yếu tố ñặc thù vùng ven biển (triều cường,
xâm nhập mặn, khí hậu biển, bão lũ, cát di ñộng). Luận án ñã phân tích các
khó khăn về thay ñổi quan niệm truyền thống sử dụngñất ven biển theo cách
tiếp cận theo hướng nông nghiệp hàng hoá trên cơ sởkhai thác lợi thế tiểu
vùng ñối với sản xuất nông lâm thủy sản, bố trí sảnxuất theo những phương
thức sử dụng ñất thích hợp, phát huy thế mạnh của các loại hình tổ chức kinh
tế sử dụng ñất (hộ, trang trại, doanh nghiệp).
- Luận án ñã chỉ ra những hạn chế yếu kém của các mô hình sử dụng
ðVB hiện nay hiệu quả còn thấp và không thích ứng tốt với những biến ñổi
khí hậu thời tiết dẫn ñến rủi ro. Luận án ñã có kếtluận những mô hình sử
dụng ñất ven biển tỉnh Hà Tĩnh ñạt hiệu quả cao thường hướng vào các
phương thức chuyển ñổi cây trồng vật nuôi, mùa vụ, phù hợp với ñiều kiện tự
nhiên, khí hậu khắc nghiệt; ñầu tư chiều sâu phát triển kinh tế trang trại sản
xuất hàng hoá phù hợp thị trường. ðề tài cũng phát hiện những nhân tố chủ
yếu ảnh hưởng ñến hiệu quả các mô hình sử dụng ñất ven biển vào sản xuất
nông lâm thuỷ sản của vùng, nhất là bố trí sử dụng ñất chưa thích hợp, ñất ñai
manh mún cộng với tập quán tự sản tự tiêu, thiếu vốn, tiến bộ kỹ thuật chưa
áp dụng rộng rãi, mạng lưới tiêu thụ sản phẩm chậm phát triển.
- Kết hợp phương pháp ñánh giá ñất thích hợp chuyên ngành nông
nghiệp với ñánh giá lợi thế trong phân tích kinh tế, luận án ñã ñưa ra ñịnh
hướng sử dụng ñất các vùng sản xuất hàng hoá tập trung và hệ thống giải
pháp.
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học kinh tế
8
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ HIỆU QUẢ
CÁC MÔ HÌNH SỬ DỤNG ðẤT VEN BIỂN
VÀO SẢN XUẤT NÔNG LÂM THỦY SẢN
1.1 Cơ sở lý luận về hiệu quả mô hình sử dụng ñất ven biển trong sản
xuất nông lâm thuỷ sản
1.1.1 Mô hình sử dụng ñất ven biển trong sản xuất nông lâm thuỷ sản
1.1.1.1 ðất ven biển, các yếu tố biển ảnh hưởng ñến sử dụng ñất ven biển
ðất là lớp bề mặt trái ñất, ñược hình thành do quá trình biến ñổi lâu ñời
với những tác ñộng tổng hợp của nhiều yếu tố trong thiên nhiên (như sự
phong hoá của ñá mẹ, tác ñộng của nhiệt ñộ, nước, ánh sáng, gió .) và tác
ñộng của con người [15]. Trong nông nghiệp, ñất ñailà tư liệu sản xuất chủ
yếu, ñặc biệt và không thể thay thế. ðất là thành phần quan trọng, là nguồn
cung cấp dinh dưỡng cho cây trồng, là môi trường sống cho vật nuôi. Tuỳ tính
chất mà người ta phân chia thành những loại ñất khác nhau hoặc tuỳ vào vị trí
mà có những tên gọi cho phù hợp [15], [16].
- ðất ven biển (ðVB): Ở nước ngoài các tác giả như J. Fromaget
(nghiên cứu từ những năm 1920), những năm 1960 các tác giả Fridland,
Dovjukov, Saurin cũng ñã ñề cập và có những quan ñiểm riêng về sự phát
sinh của ðVB. Ở Việt Nam, từ những năm 1980 ñã có những nghiên cứu về
ñất cát biển của tác giả Phan Liêu. Tựu trung lại, có thể ñi ñến khái niệm:
ðVB là kết quả của quá trình vận ñộng ñịa chất của vỏ trái ñất, cụ thể là sự
nâng lên của các thềm biển cũ tạo ñiều kiện cho quátrình hình thành các vùng
ñồng bằng ven biển hiện tại. Về sự hình thành các bãi bồi ven biển hiện nay,
chủ yếu là từ các khoáng chất, quá trình bào mòn của ñất trong ñất liền nhờ
nước và gió, ñược nước sông suối cuốn trôi ñổ ra biển, tích tụ ven bờ lâu ngày

TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tiếng Việt
1. Nguyễn Tuấn Anh, Trịnh Văn Liêm (2005), ðánh giá tác ñộng môi
trường nuôi tôm công nghiệp trên ñất cát ven biển, ðề tài khoa
học cấp Bộ, Viện Quy hoạch và Thiết kế nông nghiệp,Hà Nội.
2. Ban Chấp hành ðảng bộ huyện Cẩm Xuyên (2005), Báo cáo chính trị
tại ñại hội ñại biểu ñảng bộ huyện Cẩm Xuyên khoá XXIX (nhiệm
kỳ 2005 - 2010).
3. Ban Chấp hành ðảng bộ huyện Lộc Hà (2007), Chiến lược phát triển
kinh tế - xã hội huyện Lộc Hà giai ñoạn 2008 - 2020.
4. Ban Chấp hành Trung ương ðảng, Chiến lược phát triển kinh tế biển
Việt Nam ñến 2020, NXB Sự thật, Hà Nội.
5. Vũ ðình Bắc, Nguyễn Văn Thưng (1999), ðiều tra mô hình canh tác
và ñề xuất giải pháp sử dụng ñất bán ngập mặn ven biển huyện
Hải Hậu, tỉnh Nam ðịnh, ðề tài khoa học cấp ngành,Viện Quy
hoạch và Thiết kế nông nghiệp, Hà Nội.
6. Vũ ðình Bắc (2004), Nghiên cứu ñịnh hướng sử dụng ñất cát ven biển
huyện Thạch Hà - tỉnh Hà Tĩnh, Trường ðại học nông nghiệp I,
Hà Nội.
7. Vũ ðình Bắc, Nguyễn Viết Kim (2004), ðiều tra mô hình an ninh
lương thực vùng ðồng bằng sông Cửu Long, Dự án ñiều tra cấp
Bộ, Viện Quy hoạch và Thiết kế nông nghiệp, Hà Nội.
8. Vũ ðình Bắc, Nguyễn Thị Dưỡng (2005), ðiều tra mô hình nông
nghiệp 50 triệu ñồng/ha,Dự án ñiều tra cấp Bộ, Viện Quy hoạch
và Thiết kế nông nghiệp, Hà Nội.
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học kinh tế
163
9. Nguyễn Ngọc Bình, Phạm ðức Tuấn (2005), Kỹ thuật canh tác nông
lâm kết hợp ở Việt Nam,NXB Nông nghiệp, Hà Nội.
10. Bộ Nông nghiệp và PTNT (2005), Chương trình hỗ trợ ngành Nông
nghiệp - Hợp phần giống cây trồng - 575 giống cây trồng nông
nghiệp mới, NXB Nông nghiệp, Hà Nội.
11. Bộ Nông nghiệp và PTNT - DANIDA (2006), Tóm tắt Chiến lược
Quốc gia sau thu hoạch lúa, ngô, ñậu tương và lạc ñến năm
2020, NXB Nông nghiệp, Hà Nội.
12. Bộ Nông nghiệp và PTNT (2008), Chương trình hành ñộng thực hiện
Nghị quyết 4 của Ban Chấp hành Trung ương ðảng khoáX và
Nghị quyết 27/2007/CP ngày 30/5/2007 của Chính phủ về Chiến
lược Biển Việt Nam ñến năm 2020.
13. Bộ Nông nghiệp và PTNT (2008), Chiến lược phát triển chăn nuôi
ñến năm 2020,NXB Nông nghiệp, Hà Nội.
14. Lê Thanh Bồn (1998), ðặc ñiểm của lân và hiệu lực phân lân trong
ñất cát ven biển tỉnh Thừa Thiên - Huế, Luận án tiến sỹ, Trường
ðại học Nông nghiệp I, Hà Nội.
15. Ngô ðức Cát (2000), Kinh tế tài nguyên ñất, Trường ðại học Kinh tế
quốc dân, NXB Nông nghiệp, Hà Nội.
16. Tôn Thất Chiểu, ðỗ ðình Thuận (1998), Phương pháp ñánh giá ñất
theo FAO, Hà Nội.
17. Nguyễn Văn Chính, Vũ Quang Việt, Trần Vân, Lê Hoàng(2002),
Kinh tế Việt Nam ñổi mới, NXB Thống kế, Hà Nội.
18. Phạm Văn Côn, Phạm Thị Hương (2002), Thiết kế V.A.C của mọi
vùng - nguyên lý và mô hình, NXB Nông nghiệp, Hà Nội.
19. Cục Thống kê tỉnh Hà Tĩnh, Niên giám thống kê tỉnh Hà Tĩnh các năm
2001 - 2007, Hà Tĩnh.
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học kinh tế
164
20. Cục Thống kê Hà Tĩnh (2008), Niên giám thống kê Hà Tĩnh năm
2008, NXB Tổng cục Thống kê, Hà Nội.
21. Lê Trọng Cúc, Kathleen Gillogly, A. Terry Rambo (1990), Hệ sinh
thái nông nghiệp Trung du miền Bắc Việt Nam,sách dịch từ tiếng
Anh, Viện Môi trường và Chính sách - Trung tâm ðông- Tây,
Thái Lan.
22. Nguyễn Văn Cư (2001), ðiều tra cơ bản tài nguyên môi trường nhằm
khai thác sử dụng hợp lý ñất hoang hoá các bãi bồi ven biển cửa
sông miền Trung,Viện ðịa Lý - Trung tâm Khoa học tự nhiên và
Công nghệ quốc gia, Hà Nội.
23. Hoàng văn Cường (2002), Quan hệ giữa dân số với phát triển kinh tế,
NXB Nông nghiệp, Hà Nội.
24. Phạm Thị Mỹ Dung (1996), Phân tích kinh tế nông nghiệp, NXB
Nông nghiệp, Hà Nội.
25. Bùi Huy ðáp (1998), Khoa học và các mô hình nông nghiệp vườn ao
chuồng, vườn ao chuồng rừng,Báo Nhân dân ngày 31 tháng 12
năm 1998.
26. Phạm Vân ðình, ðỗ Kim Chung và cộng sự (1997), Kinh tế nông
nghiệp, NXB Nông nghiệp, Hà Nội.
27. Lâm Công ðịnh (1977), Trồng rừng phi lao chống cát di ñộng ven
biển, NXB Nông nghiệp, Hà Nội.
28. ðoàn Quy hoạch - Thuỷ văn, Sở Nông nghiệp và PTNT Hà Tĩnh
(2000), Những ñặc ñiểm về khí tượng thuỷ văn tỉnh Hà Tĩnh.
29. Quyền ðình Hà (2006), Kinh tế ñất,Trường ðại học Nông nghiệp I,
Hà Nội.
30. Dương Văn Hiểu (2001), Nghiên cứu mô hình chăn nuôi bò sữa ở một
số vùng trọng ñiểm thuộc Bắc Bộ, Luận án tiến sỹ, ðại học Nông
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học kinh tế
165
nghiệp I, Hà Nội.
31. Phạm Việt Hoa (2001), ðiều tra ñánh giá hiện trạng về môi trường
sinh thái vùng cát và các ñầm phá ven biển miền Trung nhằm
chống sa mạc hoá bảo vệ môi trường phục vụ phát triển kinh tế -
xã hội,Trường ðại học Thuỷ lợi, Hà Nội.
32. Hội ñồng Quốc gia chỉ ñạo biên soạn từ ñiển Bách khoa Việt Nam
(2002), Từ ñiển bách khoa Việt Nam, NXB Từ ñiển bách khoa,
Hà Nội
33. Vũ Ngọc Hùng (2001), ðất ngập nước (Wet land) vùng ñồng bằng
sông Cửu Long,Kết quả nghiên cứu khoa học 1996 - 2001 Viện
Quy hoạch và Thiết kế nông nghiệp, NXB Chính trị Quốc gia, Hà
Nội.
34. Vũ Trọng Khải (2002), Hai mô hình kinh tế và sự ñổi mới kinh tế qua
thực tiễn phát triển nông nghiệp ở Việt Nam, NXB Chính trị
Quốc gia, Hà Nội.
35. Nguyễn ðình Kiệm, Bạch ðức Hùng (2007), Tài chính doanh nghiệp,
NXB Tài Chính, Hà Nội
36. Trịnh Văn Liêm (2008), Xây dựng thí ñiểm mô hình làng kinh tế sinh
thái trên vùng cát khô hạn huyện Bắc Bình, tỉnh Bình Thuận,ðề
tài khoa học cấp ngành, Viện Quy hoạch và Thiết kế nông
nghiệp, Hà Nội.
37. Liên Minh Hợp tác xã Hà Tĩnh (2009), Quy hoạch phát triển kinh tế
tập thể tỉnh Hà Tĩnh giai ñoạn 2008 - 2020, Hà Tĩnh.
38. Nguyễn Võ Linh (2005), Phân vùng sinh thái vùng ñất ven biển miền
Trung, ðề tài khoa học cấp Bộ, Viện Quy hoạch và Thiết kế nông
nghiệp, Hà Nội.
39. Phan Liêu (1981), ðất cát biển Việt Nam, NXB Khoa học kỹ
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học kinh tế
166
thuật, Hà Nội.
40. Nguyễn Văn Luật (2005), Sản xuất cây trồng hiệu quả cao,NXB
Nông nghiệp, Hà Nội.
41. Ngân hàng Thế giới (1993), Phát triển và môi trường,sách dịch từ
tiếng Anh, Trung tâm Thông tin tư liệu khoa học và công nghệ
Quốc gia, Bộ Khoa học Công nghệ và Môi trường, Hà Nội.
42. Phòng Thống kê các huyện vùng nghiên cứu Nghi Xuân,Lộc Hà,
Thạch Hà, Cẩm Xuyên, Kỳ Anh,Niên giám thống kê các năm
2004 - 2009 các huyện, Hà Tĩnh.
43. ðồng Thị Thanh Phương (2005), Quản trị sản xuất và dịch vụ,NXB
Thống kê, Hà Nội.
44. Quốc hội nước Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2003), Luật ðất
ñai, Hà Nội.
45. Selvavinayagram K., Trung tâm ðầu tư FAO (1994), Phân tích tài
chính trong chuẩn bị dự án nông nghiệp, Trung tâm Thông tin
Nông nghiệp với sự thoả thuận của Tổ chức FAO, Hà Nội.
46. Sở Giao thông Vận tải Hà Tĩnh, Viện Chiến lược và Phát triển giao
thông vận tải, Bộ Giao thông Vận tải (1999), Quy hoạch tổng thể
phát triển giao thông vận tải tỉnh Hà Tĩnh ñến năm 2010 và ñịnh
hướng 2020, Hà Nội.
47. Sở Kế hoạch và ðầu tư Hà Tĩnh (2003), Trích lược một số nội dung
quy ñịnh về chính sách khuyến khích ưu ñãi ñầu tư của tỉnh Hà
Tĩnh, Hà Tĩnh.
48. Sở Kế hoạch và ðầu tư Hà Tĩnh (2007), Quy hoạch tổng thể phát triển
kinh tế xã hội huyện Cẩm Xuyên ñến 2020,Hà Tĩnh.
49. Sở Nông nghiệp và PTNT Hà Tĩnh (2004), Quy hoạch phát triển
ngành nghề nông thôn Hà Tĩnh ñến 2010, Hà Tĩnh.
50. Sở Nông nghiệp và PTNT Hà Tĩnh (2005), Báo cáo kế hoạch phá