Thạc Sĩ Nghiên cứu hàm lượng các chất kháng sinh, Hormone trong thức ăn chăn nuôi và dư lượng của chúng tron

v
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN . i
LỜI CẢM ƠN iv
MỤC LỤC . v
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT vii
DANH MỤC CÁC BẢNG . viii
DANH MỤC CÁC HÌNH ix
MỞ ĐẦU . 1
1. Lý do chọn đề tài . 1
2. Mục tiêu của đề tài 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu . 3
4. Nội dung nghiên cứu . 3
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 3
Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU . 4
1.1. Một số khái niệm cơ bản 4
1.1.1. Kháng sinh . 4
1.1.2. Hormone 6
1.2. Những tác hại của việc tồn dư kháng sinh, hormone . 8
1.2.1. Tồn dư kháng sinh và hormone trong cơ thể động vật . 8
1.2.2. Tác hại của việc tồn dư kháng sinh, hormone . 11
1.2.3. Quy định hàm lượng kháng sinh, hormone trong thức ăn chăn nuôi và
trong thịt. . 16
1.3. Tổng quan về tinh hình sử dụng kháng sinh và hormon 17
1.3.1. Nghiên cứu trên thế giới 17
1.3.2. Nghiên cứu ở Việt Nam 21
1.4. Các phương pháp phát hiện tồn dư kháng sinh, hormone 24 vi
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

Chương 2. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . 26
2.1. Vật liệu nghiên cứu 26
2.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu 26
2.3. Phương pháp nghiên cứu 26
2.3.1. Phương pháp lấy mẫu và xử lý mẫu 26
2.3.2. Phương pháp thu thập số liệu . 27
2.3.3. Hóa chất . 29
2.3.4. Thiết bị 30
2.3.5. Kỹ thuật phân tích . 30
Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 34
3.1. Thực trạng sử dụng kháng sinh trong thức ăn chăn nuôi và sự tồn lưu của
chúng trong thịt . 34
3.1.1. Thực trạng sử dụng kháng sinh trong thức ăn chăn nuôi 34
3.1.2. Thực trạng tồn dư kháng sinh trong thịt 42
3.2. Thực trạng sử dụng hormone trong thức ăn và sự tồn lưu của chúng trong
thịt 48
3.2.1. Thực trạng sử dụng hormone trong thức ăn chăn nuôi . 48
3.3. Mối tương quan giữa hàm lượng kháng sinh, hormone trong thức ăn chăn
nuôi và sự tồn lưu của chúng trong thịt. 53
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ . 56
TÀI LIỆU THAM KHẢO . 57

vii
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT




BNNPTNT Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn
CTC Chlotetracyline
DNA Deoxyribo Nucleic Axid
EU European Union - Liên minh châu Âu
FDA
Food and Drug Aministration - Cơ quan quản lý dược
phẩm và thực phẩm Mỹ
HM Hormone
HPLC
High Performance Liquid Chromatography – Sắc ký
lỏng hiệu năng cao
KS Kháng sinh
LOD Detection Limit – giới hạn phát hiện
LOQ Limit of quantitation- giới hạn định lượng
OTC Oxytetracyline
SD Standard deviation – độ lệch chuẩn
TĂ Thức ăn
TC Tetracyline
TCCP Tiêu chuẩn cho phép
TCVN Tiêu chuẩn Việt Nam
TP Thành phố
VietGAP Vietnamese Good Agricultural Practices
WTO World Trade Organization –Tổ chức thương mại thế giới viii
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng Tên bảng Trang
Bảng 1.1: Giới hạn cho phép của kháng sinh, hormone trong thức ăn
cho lợn, gà
17
Bảng 1.2: Giới hạn cho phép của kháng sinh, hormone trong thịt. 17
Bảng 3.1: Thực trạng sử dụng kháng sinh trong thức ăn chăn nuôi 35
Bảng 3.2: Thực trạng sử dụng kháng sinh trong thức ăn chăn nuôi ở
từng vùng nghiên cứu
36
Bảng 3.3: Thực trạng sử dụng từng loại kháng sinh trong thức ăn chăn
nuôi
37
Bảng 3.4: Thực trạng sử dụng từng loại kháng sinh trong thức ăn chăn
nuôi ở các vùng nghiên cứu
38
Bảng 3.5: So sánh hàm lượng kháng sinh trong thức ăn với tiêu chuẩn
cho phép
40
Bảng 3.6: Thực trạng tồn dư kháng sinh trong thịt 41
Bảng 3.7: Thực trạng tồn dư kháng sinh trong thịt ở từng vùng nghiên
cứu
42
Bảng 3.8: Thực trạng tồn dư từng loại kháng sinh trong thịt 43
Bảng 3.9: Thực trạng tồn dư từng loại kháng sinh trong thịt ở từng vùng
nghiên cứu
44
Bảng 3.10: So sánh hàm lượng tồn dư kháng sinh trong thịt với tiêu
chuẩn cho phép
46
Bảng 3.11: Thực trạng sử dụng hormone trong thức ăn chăn nuôi 49
Bảng 3.12: Hàm lượng ractopamine trong thức ăn chăn nuôi theo tiêu
chuẩn cho phép
50
Bảng 3.13: Thực trạng tồn dư hormone trong thịt 50
Bảng 3.14: Hàm lượng tồn dư hormone trong thịt theo tiêu chuẩn cho
phép
51
Bảng 3.15: Bảng tổng hợp hệ số tương quan giữa hàm lượng từng loại
kháng sinh và hormone trong các mẫu phân tích
52 ix
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình Tên hình Trang
Hình 1.1: Công thức cấu tạo của kháng sinh nhóm tetracyline 5
Hình 1.2: Công thức cấu tạo của phân tử ratopamine 7
Hình 1.3: Công thức cấu tạo của phân tử Clenbuterol 7
Hình 1.4: Một số hình ảnh về hệ số tương quan 30
Hình 3.1: Sắc ký đồ phân tích kháng sinh nhóm tetracycline trong mẫu
chuẩn.
34
Hình 3.2: Sắc ký đồ phân tích kháng sáng sinh nhóm tetracycline trong
mẫu thức ăn
34
Hình 3.3: Sắc ký đồ phân tích kháng sáng sinh nhóm tetracycline trong
mẫu thức ăn
34
Hình 3.4: Biểu đồ thực trạng sử dụng kháng sinh trong thức ăn chăn nuôi 35
Hình 3.5: Biểu đồ thực trạng sử dụng kháng sinh ở từng vùng nghiên cứu 36
Hình 3.6: Biểu đồ thực trạng sử dụng từng loại kháng sinh trong thức ăn
chăn nuôi
37
Hình 3.7: Biểu đồ thực trạng sử dụng từng loại kháng sinh trong thức ăn
chăn nuôi trong các vùng nghiên cứu
39
Hình 3.8: Biểu đồ So sánh hàm lượng kháng sinh trong thức ăn với tiêu
chuẩn cho phép
40
Hình 3.9: Thực trạng tồn dư kháng sinh trong thịt 41
Hình 3.10: Biểu đồ biểu diễn thực trạng tồn dư kháng sinh trong thịt ở
từng vùng nghiên cứu
42
Hình 3.11: Biểu đồ biểu diễn thực trạng tồn dư từng loại kháng sinh trong
thịt
43
Hình 3.12: Biểu đồ biểu diễn thực trạng tồn dư từng loại kháng sinh trong
thịt ở từng vùng nghiên cứu
45x
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

Hình 3.13: Biểu đồ so sánh hàm lượng tồn dư kháng sinh trong thịt với
tiêu chuẩn cho phép
46
Hình 3.14: Sắc ký đồ mẫu chuẩn 48
Hình 3.15: Sắc ký đồ mẫu phân tích 48
Hình 3.16: Biểu đồ thực trạng sử dụng hormone trong thức ăn chăn nuôi 49
Hình 3.17: Biểu đồ biểu diễn thực trạng tồn dư hormone trong thịt 51
Hình 3.18: Biểu đồ biểu diễn hàm lượng tồn dư hormone trong thịt so với
tiêu chuẩn cho phép.
52
Hình 3.19: Biểu đồ biểu thị hệ số tương quan giữa hàm lượng kháng sinh
TC trong thức ăn cho lợn và thịt lợn.
53
Hình 3.20: Biểu đồ biểu thị hệ số tương quan giữa hàm lượng kháng sinh
OTC trong thức ăn cho gà và trong thịt gà.
531
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
“Bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm" là cụm từ khá quen thuộc với nhiều
người, nhưng để hiểu và thực hiện tốt công tác này thì không phải ai cũng làm
được. Do vậy, để giải quyết vấn đề đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm đòi hỏi
sự vào cuộc của toàn xã hội. Vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm cả nước nói
chung và trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên nói riêng hiện là vấn đề hết sức phức
tạp, "nóng" trên nhiều phương diện, từ người sản xuất, kinh doanh đến người
tiêu dùng.
Hiện nay, ngành chăn nuôi nước ta đang trên đà phát triển, nhất là ngành
chăn nuôi công nghiệp đã đem lại một lượng thịt rất lớn cung cấp cho người tiêu
dùng trong nước. Đây cũng là ngành kinh tế giúp cho nông dân tăng thu nhập,
giải quyết được nhiều công ăn việc làm cho người lao động. Tuy nhiên, với xu
thế phát triển của xã hội, Việt Nam đang từng bước công nghiệp hoá hiện đại
hoá đất nước, các khu công nghiệp ùn ùn mọc lên, đó cũng đồng nghĩa với việc
ngành chăn nuôi bước vào xu thế thương mại hoá, nguồn thức ăn (TĂ) cho chăn
nuôi gia súc, gia cầm không còn là rau, củ, ngô, khoai sắn mà thay vào đó là TĂ
tổng hợp.
Khi đời sống người dân được nâng cao thì nhu cầu ăn uống càng được chú
trọng, TĂ không chỉ phải ngon, bổ mà còn phải an toàn. Chính vì vậy vấn đề vệ
sinh an toàn thực phẩm rất được đông đảo người tiêu dùng quan tâm. Một trong
những vấn đề gần đây các phương tiện thông tin đại chúng đề cập nhiều đến đó
là tồn dư kháng sinh (KS), hormone (HM) trong sản phẩm chăn nuôi. HM và KS
vẫn được một số công ty, một số hộ chăn nuôi nhỏ lẻ bổ sung chúng vào TĂ cho
gia súc, gia cầm [21], với mục đích nhằm tăng trưởng và phòng chữa bệnh cho
vật nuôi.
Các HM và KS được coi là yếu tố sinh trưởng làm tăng lợi nhuận trong
sản xuất thịt. KS được bổ sung vào TĂ và điều trị cho vật nuôi. HM có tác dụng
điều hoà, điều khiển sự sinh trưởng và phát triển của vật nuôi theo hướng có chủ
đích như tạo lợn siêu nạc, gà siêu trứng [1], nhờ đó đã đem lại những lợi ích
không nhỏ cho người chăn nuôi. Nhưng việc bổ sung không đúng cách KS và
HM vào TĂ có thể dẫn tới sự tồn dư các chất này trong thịt [17]. Tồn dư KS và 2
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

HM trong thịt hiện nay là nguy cơ tiềm ẩn đe dọa đến sức khoẻ người tiêu dùng.
Người ăn phải TĂ có KS, HM thường xuyên sẽ có nguy cơ bị nhờn thuốc, khi bị
bệnh khó chữa trị do KS tích tụ trong cơ thể gây nên hiện tượng vi khuẩn thích
ứng với KS. Đồng thời sự tích luỹ KS trong cơ thể còn gây một số chứng bệnh
như suy thận, viêm dây thần kinh ngoại biên, gây sảy thai, biến dạng thai, thai
chết lưu, gây ảnh hưởng đến qua trình tạo xương và tạo men răng
Để giải quết vấn đề sử dụng KS và HM trong chăn nuôi, tháng 4/2002
Thủ tướng Chính phủ có công lệnh yêu cầu các Bộ Thuỷ sản, Bộ Nông nghiệp
và Phát triển Nông thôn (BNNPTNT) tăng cường quản lý thuốc KS trong chăn
nuôi. Tháng 6/2006 BNNPTNT có chỉ thị về tăng cường kiểm tra HM tăng
truởng trong chăn nuôi. Nhưng để tìm được giải pháp đối với sự tồn dư KS và
HM trong thực phẩm là rất khó khăn bởi ngành chăn nuôi trong nước ta còn
manh mún, nhỏ lẻ, việc giết mổ phần lớn được thu gom từ nhiều nơi về lò mổ,
vệ sinh chưa được đảm bảo, chưa được kiểm tra chặt chẽ, mặt khác chi phí phân
tích dư lượng KS và HM rất tốn kém.
Thái Nguyên là một tỉnh miền núi- trung du, có số hộ gia đình và các
trang trại chăn nuôi khá lớn, trong đó chăn nuôi lợn đã cung cấp phần lớn thực
phẩm cho người dân thành phố Thái Nguyên. Cho tới nay, các nghiên cứu về
vấn đề thực phẩm có nguồn gốc động vật còn dư lượng kháng sinh, hormone
quá giới hạn cho phép trong thực phẩm nói chung và trong thịt lợn, thịt gà nói
riêng vẫn còn là khiêm tốn. Để làm sáng tỏ thêm vấn đề này ở địa bàn Tỉnh Thái
Nguyên, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài “Nghiên cứu hàm lượng các chất
kháng sinh, hormone trong thức ăn chăn nuôi và dư lượng của chúng trong thịt
trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên”
2. Mục tiêu của đề tài
- Xác định được hàm lượng kháng sinh, hormone trong thức ăn chăn nuôi và sự
tồn lưu của chúng trong thịt một số loại gia súc, gia cầm trên địa bàn tỉnh Thái
Nguyên.
- Xác định được mối tương quan giữa hàm lượng kháng sinh và hormone trong
thức ăn chăn nuôi với sự tồn lưu của chúng trong sản phẩm thịt. 3
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Một số loại thức ăn chăn nuôi, thịt lợn, thịt gà trên địa bàn TP. Thái Nguyên và
Huyện Phú Bình
4. Nội dung nghiên cứu
- Thực trạng sử dụng kháng sinh trong thức ăn chăn nuôi và tồn lưu của chúng
trong thịt.
- Thực trạng sử dụng hormone trong thức ăn chăn nuôi và tồn lưu của chúng
trong thịt.
- Mối tương quan giữa hàm lượng kháng sinh, hormone trong thức ăn và sự tồn
lưu của chúng trong sản phẩm thịt.
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Kết quả nghiên cứu của đề tài thông báo kịp thời về thực trạng sử dụng KS,
HM trong thức ăn chăn nuôi và mức độ an toàn của thực phẩm tại các chợ ở Thái
Nguyên nói riêng và cả nước nói chung. Từ đó, tạo cơ sở để các cơ quan chức năng
có biện pháp xử lí, khắc phục và can thiệp kịp thời đề phòng ngộ độc thực phẩm, bảo
vệ sức khoẻ con người, góp phần quan trọng trong chiến lược đảm bảo vệ sinh an
toàn thực phẩm, phát triển bền vững kinh tế, an sinh xã hội.