Thạc Sĩ Nghiên cứu đề xuất một số giải pháp thực thi chính sách phí bảo vệ môi trường đối với nước thải công

LUẬN VĂN THẠC SỸ
NĂM 2014


MỤC LỤC
34T MỞ ĐẦU 34T . 1
34T CHƯƠNG 1. 34T 1
34T CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG NƯỚC 34T 1
34T 1.1. Tình hình ô nhiễm tài nguyên nước ở Việt Nam 34T . 1
34T 1.2. Các công cụ chính sách pháp lý trong quản lý ô nhiễm môi trường v à
các chỉ tiêu đánh giá công cụ và chính sách 34T . 5
34T 1.3. Công cụ về kinh tế môi trường - xét ở góc độ kinh tế học 34T 8
34T 1.4. Chính sách quản lý chống ô nhiễm môi trường nước xả thải 34T 9
34T 1.5. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến tình hình thực thi chính sách quản
lý nước thải 34T 13
34T CHƯƠNG 2. 34T 17
34T THỰC TRẠNG VIỆC TRIỂN KHAI CHÍNH SÁCH PHÍ NƯỚC THẢI
CÔNG NGHIỆP TRONG BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG 34T 17
34T Ở CÁC LÀNG NGHỀ TỈNH BẮC NINH 34T 17
34T 2.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu 34T . 17
34T 2.2. Tình hình phát triển làng nghề công nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh 34T
. 23
34T 2.2.1. Làng nghề tái chế giấy Phong Khê - thành phố Bắc Ninh: 34T . 26
34T 2.2.2. Làng nghề tái chế giấy Phú Lâm - huyện Tiên Du 34T . 27
34T 2.2.3. Làng nghề tái chế sắt thép Đa Hội - thị xã Từ Sơn 34T . 28
34T 2.2.4. Làng nghề dệt nhuộm Tương Giang - thị xã Từ Sơn 34T 29
34T 2.3. Hậu quả môi trường từ nguồn nước thải công nghiệp của các làng ngh ề
trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh hiện nay 34T 30
34T 2.4. Những chính sách về phí nước thải công nghiệp đã và đang được áp
dụng 34T . 33
34T 2.4.1. Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật của Trung ương quy định về
thu phí bảo vệ môi trường đối với nước thải công nghiệp 34T 34
34T 2.4.2. Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật của tỉnh Bắc Ninh quy định
về thu phí bảo vệ môi trường đối với nước thải công nghiệp 34T . 37
34T 2.5. Tình hình thực thi chính sách thu phí bảo vệ môi trường đối với nước
thải công nghiệp các làng nghề của tỉnh Bắc Ninh 34T . 40
34T 2.5.1. Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý môi trường tỉnh Bắc Ninh 34T 40
34T 2.5.2. Các hoạt động triển khai thực thi chính sách phí bảo vệ môi trường
đối với nước thải công nghiệp 34T . 44
34T 2.6. Hiệu quả đạt được của việc thực thi chính sách thu phí bảo vệ môi
trường đối với nước thải công nghiệp các làng nghề của tỉnh Bắc Ninh 34T 58
34T 2.6.1. Những thông tin cơ bản của doanh nghiệp điều tra 34T 58
34T 2.6.2. Tình hình nộp phí của các doanh nghiệp điều tra 34T . 59
34T 2.6.3. Ưu điểm của phí bảo vệ môi trường đối với nước thải công nghiệp 34T
. 61
34T 2.7. Những mặt tồn tại cần khắc phục trong việc thực thi chính sách thu phí
bảo vệ môi trường đối với nước thải công nghiệp các làng nghề của tỉnh
Bắc Ninh 34T 63
34T CHƯƠNG 3. ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP THỰC THI CHÍNH SÁC H
PHÍ BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG ĐỐI VỚI NƯỚC THẢI CÔNG NGHIỆP
CỦA CÁC LÀNG NGHỀ Ở TỈNH BẮC NINH 34T 65
34T 3.1. Định hướng phát triển làng nghề của tỉnh Bắc Ninh 34T . 65
34T 3.1.1. Nhóm làng nghề chế biến nông sản 34T 67
34T 3.2.2. Nhóm làng nghề cơ, kim khí 34T . 68
34T 3.1.3. Nhóm làng nghề sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ 34T . 69
34T 3.1.4. Nhóm các sản phẩm dệt 34T 72
34T 3.1.5. Nhóm làng nghề làm giấy 34T . 73
34T 3.2. Những thuận lợi và kh ó khăn trong vấn đề chống ô nhiễm môi trường
nước x ả thải công nghiệp 34T 74
34T 3.2.1. Những thuận lợi trong vấn đề chống ô nhiễm môi trường nước xả
thải công nghiệp 34T . 74
34T 3.2.2. Khó khăn trong vấn đề chống ô nhiễm môi trường nước x ả thải
công nghiệp 34T . 74
34T 3.3. Đề xuất một số giải pháp thực thi chính sách phí bảo vệ môi trường đối
với nước thải công nghiệp 34T . 78
34T KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 34T . 85
34T KẾT LUẬN 34T . 85
34T KIẾN NGHỊ 34T 88
34T DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 34T 89





1
MỞ ĐẦU
1. Sự cần thiết của đề tài nghiên cứu
Nước thải nói chung và nước thải công nghiệp nói riêng đang là vấn đề
nan giải của các nước đang phát triển cũng như Việt Nam. Một trong những
khó khăn mà hầu hết các nước trong khu vực Đông Nam Á phải đương đầu là
làm thế nào để hạn chế, giảm thiểu và xử lý ô nhiễm trong điều kiện của nền
kinh tế cho phép. Nhiều quốc gia thiếu nguồn lực để thi hành luật chống ô
nhiễm và ở nhiều nơi, người gây ô nhiễm ít hoặc không được khuyến khích
đầu tư cho sản xuất sạch hơn hoặc thiếu kích thích để áp dụng công nghệ làm
sạch ô nhiễm.
Trong số các công cụ kinh tế đang được áp dụng trên thế giới thì công cụ
phí và thuế được sử dụng nhiều và khá hiệu quả trong việc kiểm soát ô nhiễm,
thay đổi hành vi của người gây ô nhiễm và tăng nguồn thu cho các hoạt động
bảo vệ môi trường. Việc xử lý và thu phí nước thải hợp lý, trang trải được các
chi phí đầu tư, vận hành và bảo dưỡng là yêu cầu cấp bách được cộng đồng và
các Chính phủ quan tâm.
Năm 2003, Chính phủ Việt Nam đã ban hành Nghị định số 67/2003/NĐ-
CP về việc thu phí bảo vệ môi trường đối với nước thải nhằm khuyến khích
các doanh nghiệp bảo vệ môi trường thông qua việc hạn chế ô nhiễm môi
trường từ nước thải và tiết kiệm nước sạch, tạo nguồn kinh phí cho Quỹ bảo
vệ môi trường. Đây là một bước tiến quan trọng trong quản lý môi trường
theo nguyên tắc “Người gây ô nhiễm phải trả”. Chế độ thu phí sẽ hỗ trợ và tạo
điều kiện cho các doanh nghiệp áp dụng các biện pháp phòng ngừa ô nhiễm,
sản xuất sạch hơn bằng công nghệ tiên tiến, nhằm giảm thiểu lượng ô nhiễm
môi trường, nâng cao hiệu quả sản xuất và chất lượng sản phẩm. Việc thu phí
còn giúp phục vụ công tác quản lý môi trường và cải thiện môi trường; nguồn
2
phí thu được sẽ được sử dụng để đầu tư trở lại môi trường, đầu tư xây dựng,
duy tu, bảo dưỡng hệ thống xử lý nước thải tại địa phương.
Thực hiện Nghị định 67/2003/NĐ-CP, tỉnh Bắc Ninh đã tiến hành hướng
dẫn doanh nghiệp kê khai, thẩm định tờ khai, quan trắc đánh giá và thu phí
nước thải đối với các đơn vị sản xuất, kinh doanh trên địa bàn tỉnh, bắt đầu từ
tháng 8 năm 2004. Đến nay, tỉnh Bắc Ninh đã hướng dẫn kê khai và tiến hành
thông báo thu phí đối với 540 cơ sở sản xuất, kinh doanh có phát sinh nước
thải trên địa bàn tỉnh. Trong số đó có tới 320 cơ sở sản xuất kinh doanh trong
các làng nghề, CCN làng nghề. Các doanh nghiệp làng nghề thường có lưu
lượng xả thải lớn và nồng độ ô nhiễm cao; có nhiều trường hợp xả thải gây ô
nhiễm môi trường nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng.
Tuy nhiên, thực tế hoạt động thu phí bảo vệ môi trường đối với nước thải
công nghiệp trên địa bàn tỉnh nói chung và tại các làng nghề nói riêng gặp
nhiều khó khăn, vướng mắc như: Ý thức của đại đa số các chủ doanh nghiệp
trong làng nghề còn thấp, luôn tìm cách trốn tránh nghĩa vụ bảo vệ môi
trường. Hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật quy định về quản lý, xử lý
nước thải công nghiệp còn thiếu và chưa đồng bộ; các chế tài xử lý vi phạm
về việc trốn tránh kê khai và nộp phí chưa cao, chưa đủ tính răn đe đối với các
đối tượng vi phạm; mức thu phí còn thấp, nguồn phí thu được chưa đủ và
chưa được tái đầu tư cho các công trình xử lý ô nhiễm môi trường; triển khai
công tác hướng dẫn kê khai và thu phí còn nhiều lúng túng, bất cập .
Hạn chế được những nhược điểm, thiếu sót trong công tác quản lý phí
bảo vệ môi trường đối với nước thải công nghiệp hiện nay sẽ góp phần nâng
cao hiệu quả hoạt động này, đảm bảo thực hiện mục tiêu khuyến khích các
doanh nghiệp bảo vệ môi trường thông qua việc hạn chế ô nhiễm môi trường
từ nước thải và tiết kiệm nước sạch, tạo nguồn kinh phí cho Quỹ bảo vệ môi
trường để đầu tư xây dựng các công trình xử lý ô nhiễm tại địa phương.
3
Câu hỏi đặt ra cần giải quyết đối với vấn đề này là:
- Phí bảo vệ môi trường đối với nước thải công nghiệp là gì? Vai trò đối
với công tác bảo vệ môi trường?
- Tại sao phải nghiên cứu tình hình thực thi chính sách phí bảo vệ môi
trường đối với nước thải công nghiệp tại khu vực làng nghề thuộc tỉnh Bắc
Ninh?
- Những yếu tố ảnh hưởng đến tình hình thực thi chính sách phí bảo vệ
môi trường đối với nước thải công nghiệp tại các làng nghề trên địa bàn tỉnh
Bắc Ninh? Những giải pháp nào nên được sử dụng để tháo gỡ khó khăn và
nâng cao hiệu quả thực thi chính sách tại các làng nghề Bắc Ninh?
Để giải quyết những câu hỏi nghiên cứu đặt ra, tôi lựa chọn đề tài:
“Nghiên cứu đề xuất một số giải pháp thực thi chính sách phí bảo vệ môi
trường đối với nước thải công nghiệp của các làng nghề ở tỉnh Bắc Ninh”.
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu chung
Nghiên cứu tình hình thực thi chính sách thu phí bảo vệ môi trường đối
với nước thải công nghiệp của các làng nghề ở tỉnh Bắc Ninh, trên cơ sở đó
đề xuất những định hướng, giải pháp nâng cao hiệu quả công tác thu phí, bảo
vệ môi trường tại các làng nghề.
2.2. Mục tiêu cụ thể
- Tìm hiểu tổng quan về chính sách phí bảo vệ môi trường đối với nước
thải ở Việt Nam.
- Nghiên cứu tình hình thực thi chính sách thu phí bảo vệ môi trường đối
với nước thải công nghiệp tại các làng nghề của tỉnh Bắc Ninh.
- Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến tình hình thực thi chính sách phí
bảo vệ môi trường đối với nước thải công nghiệp với công tác bảo vệ môi



trường của các làng nghề ở tỉnh Bắc Ninh.
4
- Đề xuất định hướng, giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính
sách phí bảo vệ môi trường đối với nước thải công nghiệp của các làng nghề ở
tỉnh Bắc Ninh.
3. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp thu thập thông tin:
+ Thu thập thông tin thứ cấp: Các văn bản pháp luật, quy định về phí
nước thải, thông tin và số liệu về tình hình kinh tế, xã hội, các doanh nghiệp
trên địa bàn nghiên cúu.
+ Thu thập thông tin sơ cấp: Thông qua điều tra, phỏng vấn các cán bộ,
hộ dân, chuyên gia, thảo luận nhóm.
- Phương pháp xử lý số liệu và phân tích:
+ Phương pháp thống kê mô tả
+ Phương pháp phân tích so sánh
+ Sử dụng phần mềm SPSS
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu lý luận và hoạt động thực tiễn
liên quan đến việc triển khai chính sách thu phí BVMT đối với nước thải công
nghiệp của các làng nghề thuộc tỉnh Bắc Ninh.
Đối tượng khảo sát: Có hai tác nhân liên quan đến hoạt động thu phí
bảo vệ môi trường đối với nước thải là cơ quan quản lý nhà nước và đơn vị xả
thải. Trong đề tài này, các tác nhân sẽ được tiến hành khảo sát gồm: Lãnh đạo
và cán bộ phụ trách chuyên môn của Sở Tài nguyên và Môi trường Bắc Ninh,
các phòng Tài nguyên và Môi trường cấp huyện nơi tập trung các làng nghề
và một số doanh nghiệp có phát sinh nước thải trong làng nghề.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
a. Nội dung
5
Nghiên cứu tình hình thực thi chính sách phí bảo vệ môi trường và c ác giải
pháp nhằm tăng cường hiệu quả thực thi chính sách phí bảo vệ môi trường đối
với nước thải công nghiệp làng nghề ở tỉnh Bắc Ninh theo tinh thần của Nghị
định 67/2003/NĐ-CP ngày 13/6/2003 của Chính phủ về phí BVMT đối với
nước thải.
b. Không gian
Đề tài tiến hành nghiên cứu các làng nghề công nghiệp trên địa bàn tỉnh
Bắc Ninh, gồm 04 làng nghề: làng nghề tái chế giấy Phong Khê - thành phố
Bắc Ninh, làng nghề tái chế giấy Phú Lâm - huyện Tiên Du, làng nghề tái chế
sắt thép Đa Hội - thị xã Từ Sơn, làng nghề dệt nhuộm Tương Giang - thị xã
Từ Sơn.
c. Thời gian
Đề tài dự kiến nghiên cứu tình hình thu phí nước thải từ khi bắt đầu
triển khai tại các làng nghề công nghiệp điển hình thuộc tỉnh Bắc Ninh đến
nay (tháng 8/2004 đến hết Quý I năm 2012).
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Đề tài được thực hiện nhằm đánh giá thực trạng công tác thu phí bảo vệ
môi trường đối với nước thải công nghiệp tại các làng nghề ở tỉnh Bắc Ninh,
trên cơ sở đó đề xuất giải pháp thực hiện chính sách này.
6. Kết quả dự kiến đạt được của đề tài
- Tình hình thực thi chính sách thu phí bảo vệ môi trường đối với nước
thải công nghiệp tại các làng nghề của tỉnh Bắc Ninh.
- Đưa ra một số g iải pháp thực hiện chính sách phí bảo vệ môi trường
đối với nước thải công nghiệp của các làng nghề ở tỉnh Bắc Ninh.
7. Nội dung nghiên cứu của đề tài
Ngoài ph ần mở đầu , kết luận và kiến nghị , luận văn gồm 3 chương
nghiên cứu chính:
6
Chương 1: Cơ sở lý lu ận về quản lý môi trường nước.
Chương 2: Thực trạng triển khai phí nước th ải trong bảo vệ môi trường
của làng nghề ở tỉnh Bắc Ninh.
Chương 3: Đề xuất một số giải pháp thực thi chính sách phí bảo vệ môi
trường đối với nước th ải công nghiệp của các làng ngh ề ở tỉnh Bắc Ninh.