Thạc Sĩ Nghiên cứu đề xuất mô hình quản lý khai thác các hệ thống cấp nươc sạch nông thôn tỉnh Yên Bái

LUẬN VĂN THẠC SỸ
NĂM 2014


MỤC LỤC
21TMỞ ĐẦU21T . 1
21T1.21T 21TTính cấp thiết của đề tài21T 1
21T2.21T 21TMục đích của đề tài21T . 2
21T3.Phạm vi nghiên cứu của đề tài21T 2
21T4.Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu21T . 3
21T5.Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài21T 3
21T6.Kết quả dự kiến đạt được21T 3
21TCHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ MÔ HÌNH QUẢN LÝ KHAI THÁC HỆ THỐNG
CẤP NƯỚC SẠCH NÔNG THÔN21T . 4
21T1.1.Tổng quan về nước sạch và hệ thống cấp nước sạch nông thôn21T 4
21T1.1.1. Nước sạch nông thôn21T . 4
21T1.1.2. Hệ thống cấp nước sạch nông thôn21T 6
21T1.1.3.Vai trò của hệ thống cấp nước tập trung nông thôn21T 9
21T1.2.Hệ thống văn bản pháp quy và chính sách của Nhà nước về nước sạch nông thôn21T 10
21T1.3.Các loại mô hình tổ chức quản lý cấp nước sạch nông thôn.21T 12
21T1.3.1. Mô hình hợp tác công- tư (PPP)21T 12
21T1.3.221T. 21TTổ tự quản xóm21T 17
21T1.3.321T. 21TNhóm sử dụng nước21T . 18
21T1.3.4. Hội đồng thôn bản21T 18
21T1.3.5. Nhóm điều phối nước21T 19
21T1.3.6. Hội sử dụng nước hợp đồng với doanh nghiệp tư nhân21T . 19
21T1.3.7. Tổ chức chính trị xã hội được các cơ quan chức năng ủy quyền21T . 19
21T1.3.8. Hội sử dụng nước liên thôn21T 20
21T1.3.9. Hợp tác xã21T 20
21T1.4.Mô hình quản lý khai thác cấp nước sạch nông thôn cấp cơ sở21T 20
21T1.4.1.Nhân tốt ảnh hướng đến mô hình cấp nước sạch nông thôn21T . 20
21T1.4.2.Tác động của các nhóm nhân tố đến mô hình quản lý21T 22
21T1.4.3.Yếu tố bền vững của các mô hình quản lý nước sạch nông thôn21T . 23
- 3 -
21T1.5.Một số chỉ tiêu đánh giá hiệu quả mô hình quản lý khai thác cấp nước sạch nông
thôn21T 24
21TCHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ, KHAI THÁC CÁC HỆ THỐNG
CẤP NƯỚC SẠCH NÔNG THÔN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH YÊN BÁI TRONG THỜI
GIAN QUA21T 27
21T2.1. Khái quát về điều kiện kinh tế - xã hội tỉnh Yên Bái21T . 27
21T2.1.1. Điều kiện tự nhiên21T 28
21T2.1.2. Điều kiện kinh tế xã hội21T . 29
21T2.1.3. Tài nguyên nước21T 31
21T2.2. Thực trạng cung cấp nước sạch và công tác quản lý các công trình cấp nước tập
trung sau đầu tư21T 33
21T2.2.1. Kết quả đạt được21T 33
21T2.2.2. Những tồn tại21T . 34
21T2.3.Các mô hình quản lý cấp nước sạch nông thôn của tỉnh Yên Bái21T . 39
21T2.4.Công ty TNHH một thành viên kinh doanh nước sạch tỉnh Yên Bái21T 41
21T2.4.1.Các phòng chuyên môn21T . 41
21T2.4.2.Các công ty TNHH một thành viên kinh doanh nước sạch ở Yên bái21T 43
21T2.5.Mô hình cấp nước sạch do UBND xã quản lý21T . 45
21T2.6.Mô hình cấp nước sạch do HTX nông nghiệp quản lý21T 48
21T2.7.Trung tâm NS và VSMTNT tỉnh Yên Bái21T . 49
21T2.7.1.Lãnh đạo trung tâm21T . 50
21T2.7.2.Các phòng ban21T 50
21T2.8. Thuận lợi và khó khăn trong quản lý hệ thống cấp nước sạch nông thôn21T 53
21TKết luận chương 221T 55
21TCHƯƠNG 3: ĐỀ XUẤT MÔ HÌNH QUẢN LÝ, KHAI THÁC CÁC HỆ THỐNG CẤP
NƯỚC SẠCH NÔNG THÔN CÓ HIỆU QUẢ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH YÊN BÁI 57
21T3.1.Chương trình mục tiêu cấp nước sạch nông thôn của tỉnh Yên Bái trong thời gian tới21T
57
21T3.2. Cơ sở lựa chọn mô hình quản lý cấp nước sạch nông thôn21T 57
21T3.2.1. Cơ sở về kỹ thuật21T . 57
- 4 -
21T3.2.2. Cơ sở tài chính21T . 59
21T3.2.3. Cấp nước sạch tại các cơ sở công cộng21T . 60
21T3.2.4. Lựa chọn mô hình21T 62
21T3.3. Mô hình do UBND cấp xã quản lý21T . 62
21T3.3.1. Điều kiện áp dụng21T 63
21T3.3.2. Tổ chức nhân sự21T . 63
21T3.3.3. Chức năng, nhiệm vụ21T . 64
21T3.3.4. Cơ sở vật chất, trang thiết bị21T 64
21T3.3.5. Thuận lợi, khó khăn trong công tác quản lý khai thác21T . 64
21T3.4. Mô hình do hợp tác xã quản lý vận hành21T 65
21T3.4.1. Điều kiện áp dụng21T 65
21T3.4.2. Tổ chức, nhân sự21T 66
21T3.4.3. Chức năng, nhiệm vụ21T . 66
21T3.4.4. Cơ sở vật chất, trang thiết bị21T 67
21T3.4.5. Thuận lợi, khó khăn trong công tác quản lý khai thác21T . 68
21T3.5. Mô hình do doanh nghiệp quản lý21T 69
21T3.5.1. Doanh nghiệp vốn đầu tư từ nhà nước21T . 69
21T3.5.2. Doanh nghiệp tư nhân21T 72
21T3.6. Áp dụng PPP trong cấp nước sạch nông thôn21T . 75
21T3.7. Đánh giá hiệu quả mô hình quản lý cấp nước sạch nông thôn21T . 76
21T3.7.1. Lượng nước cấp21T . 77
21T3.7.2. Chất lượng nước cấp21T 78
21TKết luận chương 321T 79
21TKẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ21T . 80
21T1.21T 21TKết luận21T 80
21T2.21T 21TKiến nghị21T 81
21TTÀI LIỆU THAM KHẢO21T . 84
- 5 -
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ
21TUHình 2.1 Vị trí địa lý của tỉnh Yên BáiU21T 27
21TUHình 2.2 Ruộng bậc thang tỉnh Yên BáiU21T 28
21TUHình 2.3: Sơ đồ cấp nước sinh hoạt tỉnh Yên BáiU21T . 35
21TUHình 2.4 Mô hình tổ chức bộ máy công ty TNHH MTV kinh doanh nước sạchU21T 41
21TUHình 2.5. Sơ đồ tổ chức bộ máy mô hình do UBND xã quản lýU21T . 45
21TUHình 2.6. Sơ đồ tổ chức mô hình do HTX nông nghiệp quản lýU21T . 48
21TUHình 3.1 Sơ đồ tổ chức mô hình quản lý NSNT do UBND xã quản lýU21T . 63
21TUHình 3.2 Sơ đồ tổ chức mô hình quản lý NSNT do HTX xã quản lýU21T 66
21TUHình 3.3 Sơ đồ tổ chức mô hình công ty cổ phần quản lý nướcU21T 70
21TUHình 3.4 Sơ đồ tổ chức mô hình cấp NSNT do doanh nghiệp tư nhân quản lýU21T 73
- 6 -
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
21TUBảng 2.1 Tổng hợp công trình cấp nước tập trung tỉnh Yên BáiU21T . 33
21TUBảng 2.2 Tổng hợp quy hoạch cấp nước tỉnh Yên Bái (2011-2020)U21T . 35
21TUBảng 2.3: Đặc điểm một số mô hình quản lýU21T . 40
21TUBảng 3.1 Cơ sở lựa chọn mô hình quản lý vận hành các công trình cấp nướcU21T 58
21TUBảng 3.2 Bảng tổng hợp phân tích các mô hìnhU21T 77
- 7 -
MỞ ĐẦU
1.Tính cấp thiết của đề tài
Nước sạch rất cần thiết trong đời sống và sinh hoạt con người, thế nhưng hiện
nay chúng ta đang đứng trước nguy cơ ô nhiễm môi trường và khan hiếm nguồn
nước sạch. Khi sử dụng nguồn nước bị ô nhiễm sẽ gây ra một số bệnh nguy hiểm về
đường tiêu hóa như tả, lỵ, thương hàn, môi trường bị ô nhiễm sẽ gây ra hàng trăm
bệnh khác nhau như bệnh hen, bệnh viêm phổi tắc nghẽn mãn tính, mà chi phí
cho việc chữa trị các bệnh này rất cao, có khi kéo dài hàng tháng làm ảnh hưởng
đến lao động và học tập. Nhiều dự án cấp nước sạch được xây dựng trị giá hàng tỷ
đồng, nhưng sau khi hoàn tất, nhiều trạm hoạt động cầm chừng, nhiều hạng mục
xuống cấp, thiết bị hư hỏng, thậm chí có nhiều trạm trở thành phế liệu. Về phía
người dân, do cuộc sống còn khó khăn, nhiều người nhận thức chưa thấu đáo về
nước sạch, do vậy không sẵn sàng bỏ ra một khoản tiền để làm đường ống dẫn nước
vào nhà và mua nước sạch mà tiếp tục sử dụng nước giếng khoan và hệ thống lọc
thủ công, không bảo đảm các tiêu chuẩn nước sạch, phổ biến là nước bị nhiễm kim
loại quá mức cho phép.
Công tác quản lý khai thác công trình sau xây dựng sẽ là một trong những
nhân tố quan trọng nhắm phát triển và duy trì bền vững hệ thống cấp nước nông
thôn. Hiện nay, có hàng ngàn công trình cấp nước tập trung đã được xây dựng và xu
hướng xây dựng các công trình cấp nước kiểu tập trung sẽ vẫn là những ưu tiên của
chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn hiện tại và tương lại, đi kèm với mỗi công
trình sẽ là một tổ chức hoặc một đơn vị trực thuộc quản lý khai thác, các loại tổ
chức quản lý khai thác trong thực tế đã triển khai có thể nhóm thành các dạng như
sau: Mô hình HTX nông nghiệp quản lý; Mô hình Ủy ban nhân dân xã quản lý; Mô
hình hợp tác xã dịch vụ nước sạch; Mô hình tổ hợp tác; Mô hình do tư nhân quản lý
làm dịch vụ nước sạch; Mô hình tổ hợp cổ phần hoặc tác xã cổ phần hoạt động theo
luật doanh nghiệp tư nhân; Mô hình do cộng đồng dân cư cấp thôn quản lý vận hành
trạm cấp nước sạch; Mô hình do trung tâm nước sạch, vệ sinh môi trường tỉnh thành
lập các tổ chức dịch vụ nước sạch trực thuộc trung tâm; Mô hình doanh nghiệp nhà
nước hoặc tư nhân. Nhìn chung các mô hình quản lý nước sạch trên cả nước hiện
nay cũng đang dần tiếp cận với phương thức xã hội hóa từ khâu đầu tư, xây dựng và
- 1 -



quản lý vận hành kinh doanh dịch vụ. Tuy nhiên mức độ xã hội hóa còn tùy thuộc
vào từng địa phương trong đó có tỉnh Yên Bái.
Công tác quản lý khai thác hệ thống cung cấp nước sạch nông thôn phục vụ các
nhu cầu sử dụng khác nhau có nhiều tính chất, đặc thù riêng, khác với hàng hóa
dịch vụ công khác về tính chất sản xuất, đặc điểm sản phầm, đối tượng quản lý, đặc
điểm tính chất về tài sản và thiết bị, đối tượng khách hàng . Để nâng cao hiệu quả
công tác quản lý khai thác cần chú trọng đến yêu cầu số lượng và chất lượng sản
phẩm; quy định về quản lý tu sửa và bảo vệ hệ thống, kiểm trai giám .Nếu kiểm
soát thiếu chặc chẽ, không những gây khó khăn trong công tác quản lý, điều hành
mà còn dẫn đến hệ thống công trình xuống cấp hư hỏng, chất lượng và số lượng
nước sạch cung cấp không đảm bảo. Nghiên cứu đè xuất các mô hình quản lý khai
thác hệ thống cấp nước sạch nông thôn có hiệu quả là một bước cần thiết trong lộ
trình đổi mới, nâng cao hiệu quả trong công tác quản lý khai thác hệ thống cấp nước
sạch nông thôn.
2.Mục đích của đề tài
Đề tài nghiên cứu thực trạng các mô hình quản lý khai thác các hệ thống cấp
nước sạch nông thôn tỉnh Yên Bái từ đó đưa ra các mô hình quản lý khai thác các hệ
thống cấp nước sạch phù hợp và có hiệu quả cho tỉnh Yên Bái. Đó cũng chính là lý
do tác giả đã lựa chọn đề tài luận văn “Nghiên cứu đề xuất mô hình quản lý khai
thác các hệ thống cấp nước sạch nông thôn tỉnh Yên Bái”.
3. Phạm vi nghiên cứu của đề tài
Phạm vi nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu các mô hình quản lý khai thác các
hệ thống cấp nước sạch nông thôn và các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý
khai thác các mô hình này;
Phạm vi về không gian: Đề tài nghiên cứu các mô hình quản lý khai thác các
hệ thống cấp nước sạch nông thôn trên địa bàn tỉnh Yên Bái;
Phạm vi về thời gian: Nghiên cứu sẽ thu thập các số liệu về các mô hình
quản lý khai thác các hệ thống cấp nước sạch nông thôn trên địa bàn tỉnh Yên Bái
trong thời gian 5 năm trở lại đây.
- 2 -
4. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu
Trước hết phải coi nước sạch nông thôn là hàng hóa tập thể và công tác quản
lý khai thác và bảo vệ hệ thống công trình là một loại hoạt động cung cấp dịch vụ
công do nhà nước quản lý. Nhà nước (với vai trò chủ sở hữu) là đại diện cho các hộ
sử dụng dịch vụ cấp nước với các công ty, tổ chức cung cấp dịch vụ cấp nước.
Để thực hiện mục tiêu và nhiệm vụ đặt ra, đề tài sử dụng các phương pháp
nghiên cứu sau:
- Phương pháp điều tra, khảo sát áp dụng khi thu thập thông tin tài liệu của
các công trình thực tế: Sử dụng phương pháp chọn mẫu của Miah để chọn mẫu điều
tra đối với các đối tượng nghiên cứu
- Phương pháp phân tích thống kê;
- Phương pháp phân tích so sánh;
- Phương pháp tư duy logic, được sử dụng trong các phân tích và đánh giá
để đưa ra những nhận định về đề xuất.
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Việc nghiên cứu tìm ra một số mô hình quản lý, nâng cao hiệu quả quản lý
khai thác các dự án đầu tư nói chung, dự án đầu tư xây dựng các hệ thống cấp nước
sạch nông thôn nói riêng nhằm sử dụng tiết kiệm và hiệu quả nguồn lực Quốc gia,
góp phần thúc đẩy sự nghiệp xây dựng và phát triển kinh tế tỉnh Yên Bái đang là
một yêu cầu thực sự cấp thiết.
6. Kết quả dự kiến đạt được
a. Hệ thống cơ sở lý luận về mô hình quản lý khai thác hệ thống cấp nước
nông thôn.
b. Phân tích đánh giá thực trạng các mô hình quản lý khai thác hệ thống cấp
nước nông thôn trên địa bàn tỉnh Yên Bái.
c. Đề xuất mô hình nhằm nâng cao hiệu quả quản lý khai thác hệ thống cấp
nước sạch nông thôn trên địa bàn tỉnh Yên Bái.