Thạc Sĩ Nghiên cứu đề xuất mô hình phát triển ngành đúc Việt Nam đáp ứng yêu cầu CNH, HĐH đất nước

HỘI KHKT ĐÚC - LUYỆN KIM VIỆT NAM - 2009

1


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU 3
MỤC ĐÍCH, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 5
I. TỔNG QUAN TÀI LIỆU – KHÁI NIỆM VỀ CÔNG NGHỆ ĐÚC 6
1.1. Hỗn hợp làm khuôn, thao 8
1.2. Công đoạn làm mẫu 16
1.3. Các phương pháp làm khuôn 16
1.4. Sấy khuôn và thao 17
1.5. Những tiến bộ trong công nghệ đúc 18
1.6. Nấu luyện hợp kim đúc 22
1.6.1. Những tính chất của hợp kim đúc 22
1.6.2. Các thiết bị nấu chảy kim loại 23
II. TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN VÀ MÔ HÌNH CÔNG NGHIỆP ĐÚC CỦA THẾ GIỚI 25
2.1. Sản lượng vật đúc của một số nước trên thế giới 25
2.2. Các dạng hợp kim đúc 30
2.3. Quy mô các nhà máy đúc 32
2.4. Cơ cấu sử dụng hợp kim đúc trong các ngành công nghiệp 34
2.5. Công nghệ sản xuất hợp kim và tạo hình vật đúc 37
2.6. Về nhân lực cho sản xuất đúc 39
2.7. Công nghiệp phù trợ cho sản xuất đúc 39
III. KHẢO SÁT THỰC TRẠNG NGÀNH ĐÚC VIỆT NAM 40
3.1. Mối quan hệ giữa ngành đúc và các ngành công nghiệp ở Việt nam 40
3.2. Hiện trạng ngành đúc Việt Nam trước năm 2010 43
3.3. Vấn đề đào tạo nguồn nhân lực cho ngành đúc 56
3.4. Nhận xét chung 57
IV. MÔ HÌNH NGÀNH ĐÚC VIỆT NAM TRONG THỜI KỲ CNH-HĐH (GIAI ĐOẠN
2020-2025) 59
4.1. Dự báo sản lượng vật đúc Việt Nam 59
4.2. Mô hình sản xuất đúc của Việt Nam 61
4.2.1. Những căn cứ để định hướng mô hình phát triển ngành đúc Việt Nam 61
4.2.2. Một số nguyên tắc chung 62
4.2.3. Mô hình phát triển ngành đúc Việt Nam giai đoạn (2020-2025) 63
V. NHỮNG KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 69

TÀI LIỆU THAM KHẢO 71

PHỤ LỤC




MÔ HÌNH PHÁT TRIỂN NGÀNH ĐÚC NAM ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CNH-HĐH VIỆT NAM


HỘI KHKT ĐÚC - LUYỆN KIM VIỆT NAM - 2009

2




DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

Bảng 1: Thành phần hóa học một số loại cát .9
Bảng 2: Phân loại cát làm khuôn theo độ hạt /mm/ 10
Bảng 3: Hỗn hợp làm khuôn cát- đất sét tươi thông dụng .12
Bảng 4: Hỗn hợp làm khuôn cát- sét trên máy dằn ép .12
Bảng 5: Thành phần hỗn hợp cát nhựa furan . 15
Bảng 6: Sản lượng đúc của một số nước từ năm 1989 tới 2007 25
Bảng 7: Thống kê cácchỉ tiêu trong sản xuất đúc ở Đức và các nước Tây Âu 1999-2006 26
Bảng 8: Sự phát triển dân số, sản lượng vật đúc tới năm 2000 .27
Bảng 9: Sản lượng vật đúc trên đầu người ở một số nước trên thế giới 28
Bảng 10: Tiêu thụ thép và vật đúc bình quân đầu người của một số nước năm 2007 29
Bảng 11: Sản lượng và tỷ lệ hợp kim đúc được sử dụng trên thế giới 30
Bảng 12: Tính chất cơ học của các loại hợp kim đúc 31
Bảng 13: Số nhà máy đúc, sản lượng TB (tấn) năm 1997 so với năm 1996 tại một số nước 33
Bảng 14: Cơ cấu sử dụng gang, thép đúc trong các ngành công nghiệp Đức 1975 và 1995 .34
Bảng 15: Cơ cấu sử dụng gang, thép đúc trong các ngành công nghiệp Đức năm 2002 .34
Bảng 16: Cơ cấu sử dụng vật đúc nhôm ở một số nước ở Châu Âu . 38
Bảng 17: Tỷ lệ SD các thiết bị nấu luyện để sản xuất gang lỏng cho đúc năm 1993 của Đức 40
Bảng 18: Thống kê một số DN đúc được khảo sát 46
Bảng 19: Một số thông tin tổng hợp của các DN đúc lớn 49
Bảng 20: Các cơ sở đúc thuộc khu vực làng nghề Y Yên tỉnh Nam Định 53
Bảng 21: Cơ sở đúc làng nghề Phường Đúc Thành phố Huế 55
Bảng 22: Số lượng CN và CBKT ngành Đúc được đào tạo 10 năm gần đây . 56
Bảng 23: Tình hình SX, tiêu thụ và nhập khẩu thép của Việt Nam giai đoạn 2005-2008 .59
Bảng 24: Tiêu thụ thép và vật đúc bình quân đầu người của 1 số nước năm 2002 .60
Bảng 25: Dự tính sản lượng vật đúc Việt Nam giai đoạn 2016-2020 60
Bảng 26: Sản lượng các hợp kim đúc ở Việt nam giai đoạn 2020-2025 64
Bảng 27: Cơ cấu sử dụng hợp kim đúc trong các ngành công nghiệp Việt Nam 65
Bảng 28: Các dự án xây dựng xí nghiệp đúc theo qui hoạch của các bộ, ngành . 66







MÔ HÌNH PHÁT TRIỂN NGÀNH ĐÚC NAM ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CNH-HĐH VIỆT NAM


HỘI KHKT ĐÚC - LUYỆN KIM VIỆT NAM - 2009

3
MỞ ĐẦU
ChiÕn lưîc ph¸t triÓn ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010, tÇm nh×n tíi
2020 đã ®ưîc Thñ tưíng ChÝnh phñ phª duyÖt theo QuyÕt ®Þnh sè 186/2002/Q§-
TTg ngµy 26 th¸ng 12 n¨m 2002, kh¼ng ®Þnh quan ®iÓm c¬ khÝ lµ mét trong
nhưng ngµnh c«ng nghiÖp nÒn t¶ng, cã vai trß quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ,
cñng cè an ninh, quèc phßng cña ®Êt nưíc.
Nhưng n¨m gÇn ®©y, mÆc dï vÉn bÞ ®éng trong c¬ chÕ thÞ trưêng khi tµi s¶n vµ
n¨ng lùc cña ngµnh cßn nhá bÐ, nhưng cïng víi sù hoµn thiÖn dÇn c¸c chÝnh s¸ch cña
Nhµ nưíc vµ cè g¾ng chñ quan cña c¸c doanh nghiÖp, c«ng nghiÖp c¬ khÝ ®· duy tr×
®ưîc tèc ®é t¨ng trưëng gi¸ trÞ s¶n xuÊt ë møc xÊp xØ 21%/n¨m, dÇn giµnh l¹i thÕ
®øng trªn thÞ trưêng néi ®Þa, thay thÕ hµng ngo¹i, bưíc ®Çu có xuÊt khÈu.
Do nhưng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan tõ thêi ho¹t ®éng theo c¬ chÕ bao cÊp, phÇn
lín thiÕt bÞ m¸y mãc, nguån vËt tư vµ nh©n lùc tËp trung trong c¸c doanh nghiÖp c¬
khÝ nhµ nưíc. Khi s¶n xuÊt mét s¶n phÈm nµo ®ã, c¸c doanh nghiÖp nµy thưêng lµm
“trän gãi” tÊt c¶ c¸c c«ng ®o¹n theo kiÓu khÐp kÝn, từ khâu tạo phôi, nhiệt luyện, gia
công cơ khí, sơn, lắp ráp và các phân xưởng phụ trợ . đến sản phẩm cuối cùng .
ChÝnh v× vËy nªn ®Çu tư dµn tr¶i, hiÖu qu¶ thÊp, gi¸ thµnh cao nhưng chÊt lưîng
kh«ng cao, s¶n phÈm khã x©m nhËp thÞ trưêng dÉn ®Õn doanh nghiÖp thiÕu kh¶ n¨ng
vµ kh«ng ®ñ søc ®Ó t¸i ®Çu tư.
Trong nÒn kinh tÕ héi nhËp toµn cÇu, vai trß cña c¸c ngµnh công nghiệp hç trî
víi các ngµnh công nghiệp chÝnh lµ rÊt quan träng. ViÖc xuÊt hiÖn c¸c nhµ s¶n xuÊt
hç trî sÏ tèi ưu ho¸ tõ kh©u ®Çu tư h¹ nguån, bao gåm c¶ nguyªn liÖu th« vµ n¨ng
lưîng cho s¶n xuÊt. C¸c nhµ s¶n xuÊt nµy liªn tôc ®æi míi, s¸ng t¹o, t×m c¸ch h¹ gi¸
thµnh, n©ng cao chÊt lưîng s¶n phÈm, t¹o uy tÝn trªn thư¬ng trưêng ®Ó ®em l¹i lîi
nhuËn. C«ng nghÖ viÔn th«ng như lµ mét ngµnh liªn quan ®em ®Õn kh¶ n¨ng hîp t¸c
chÆt chÏ, trao ®æi nhanh chãng nhưng th«ng tin cËp nhËt vÒ thÞ hiÕu, thÞ trưêng, ®æi
míi c«ng nghÖ, ®æi míi s¶n phÈm, ®µo t¹o tõ xa . ®Ó c¸c nhµ cung øng cã n¨ng lùc
c¹nh tranh quèc tÕ cung cÊp ®Çu vµo chÊt lưîng tèt nhÊt, ®¶m b¶o thêi gian giao hµng,
cïng c¸c dÞch vô kh¸ch hµng nhanh chãng, thuËn tiÖn.
Để thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế, ngành Cơ khí Chế tạo luôn được
Nhà nước xem trọng và là một bộ phận không thể tách rời trong tiến trình Công
nghiệp hoá-Hiện đại hoá đất nước. Ngµy 26/2/2002, Thñ tưíng ChÝnh phñ ®· cã
QuyÕt ®Þnh sè 186/2002/Q§-TTg V/v “Phª duyÖt ChiÕn lưîc ph¸t triÓn ngµnh
C¬ khÝ ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010, tÇm nh×n ®Õn 2020, với môc tiªu cô thÓ cña
chiÕn lưîc lµ “ . ®Õn n¨m 2010 ®¸p øng 45-50% nhu cÇu s¶n phÈm c¬ khÝ c¶
nưíc, trong ®ã xuÊt khÈu ®¹t 30% gi¸ trÞ s¶n lưîng”. §ång thêi, chiÕn lưîc ®·
®Þnh hưíng ph¸t triÓn mét sè chuyªn ngµnh vµ nhãm s¶n phÈm c¬ khÝ quan träng MÔ HÌNH PHÁT TRIỂN NGÀNH ĐÚC NAM ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CNH-HĐH VIỆT NAM


HỘI KHKT ĐÚC - LUYỆN KIM VIỆT NAM - 2009

4
gåm thiÕt bÞ toµn bé, m¸y ®éng lùc, m¸y kÐo vµ m¸y n«ng nghiÖp, m¸y c«ng cô,
c¬ khÝ x©y dùng, c¬ khÝ tÇu thuû, thiÕt bÞ ®iÖn, c¬ khÝ « t« vµ c¬ khÝ giao th«ng
vËn t¶i.
ChiÕn lưîc còng ®Ò ra chñ trư¬ng “§Çu tư cã träng ®iÓm thiÕt bÞ vµ c«ng
nghÖ vµo c¸c kh©u c¬ b¶n như ®óc, rÌn, t¹o ph«i lín ®Ó ®ång bé vÒ thiÕt bÞ vµ
c«ng nghÖ ®¸p øng yªu cÇu chÕ t¹o chi tiÕt, côm chi tiÕt lín , phøc t¹p”, t¹o tiÒn
®Ò ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c, cÇn tËp trung ph¸t triÓn hiÖu qu¶ vµ
bÒn vưng mét sè chuyªn ngµnh, s¶n phÈm c¬ khÝ träng ®iÓm nh»m khai th¸c tèt
nhÊt tiÒm n¨ng trªn c¬ së ph¸t huy mäi nguån lùc trong nưíc còng như bªn
ngoµi. §ång thêi víi viÖc tiÕp tôc ®æi míi, n©ng cao n¨ng lùc, s¾p xÕp vµ cñng cè
doanh nghiÖp nhµ nưíc ®ñ m¹nh, giư vai trß lùc lưîng chñ lùc cña ngµnh sÏ
khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia ph¸t triÓn ngµnh mét c¸ch cã tæ
chøc, n©ng cao kh¶ n¨ng chuyªn m«n hãa vµ hîp t¸c hãa trong nÒn kinh tÕ thÞ
trưêng ®Þnh hưíng x· héi chñ nghÜa, ®Ó c¬ khÝ ®ãng gãp phÇn xøng ®¸ng cña
m×nh trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa - hiÖn ®¹i hãa.
Năm 2006, Hội Khoa học-Kỹ thuật Đúc-Luyện kim Việt Nam, với sự tài trợ
của Chính phủ, sự chỉ đạo trực tiếp của Liên hiệp các hội KH-KT và Bộ Công
nghiệp đã tổ chức thành công Hội nghị Đúc Châu Á lần thứ 9 (AFC9). Với gần
300 đại biểu tham dự, trên 100 đại biểu quốc tế đến từ Nhật Bản, Hàn Quốc,
Trung Quốc, các nước Asean cùng đại diện của các hãng Đúc lớn thuộc các nước
phát triển. Hội nghị đã thành công tốt đẹp, gắn hoạt động của Hội Đúc-Luyện
kim Việt Nam với các DN Đúc của Châu Á và thế giới. Hiện tại, do các tiêu
chuẩn về môi trường ở các nước phát triển được ban hành khá chặt chẽ nên
những ngành công nghiệp có nhiều tác động tiêu cực tới môi trường như Đúc,
luyện kim, ferro, hoá chất, nhiệt điện v.v . đang có xu hướng chuyển dần sang
việc thu mua sản phẩm từ các nước đang phát triển, nơi mà các tiêu chuẩn phát
thải ra môi trường về khí, rắn, lỏng không quá chặt chẽ, nghiêm ngặt.
Sau khi Hội nghị AFC9 kết thúc, trên 20 đoàn thương gia của các nước phát
triển đã tới làm việc cùng Hội Đúc-Luyện kim VN với mong muốn hợp tác, phát
triển thông qua việc đặt hàng, tiến tới chuyển giao công nghệ nhưng tỷ lệ hợp tác
thành công rất ít. Chỉ một số cơ sở tư nhân được đầu tư gần đây (năm 2000), với
các trang thiết bị hiện đại ở các khâu làm khuôn, thiết bị nấu và nhiệt luyện mới
có được hợp đồng, đặt hàng. Đa số các DN Đúc Việt Nam, những cơ sở lớn
thường được đầu tư từ những năm 70 của thế kỷ trước, thiết bị công nghệ do
Liên Xô (cũ), Trung Quốc, Đài Loan chế tạo do Nhà nước quản lý. Mặt hàng sản
phẩm đơn giản và thường chỉ phục vụ cho sản phẩm chính của DN (băng, đế
máy; vỏ động cơ; xilanh; xéc măng; ống gang; nắp cống v.v .). MÔ HÌNH PHÁT TRIỂN NGÀNH ĐÚC NAM ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CNH-HĐH VIỆT NAM


HỘI KHKT ĐÚC - LUYỆN KIM VIỆT NAM - 2009

5
Vì vậy, năm 2009 Bộ Công Thương giao cho Hội KHKT Đúc Việt Nam
đề tài « Nghiên cứu đề xuất mô hình phát triển ngành đúc Việt Nam, đáp ứng
yêu cầu CNH-HĐH đất nước » là vấn đề cấp bách.

MỤC ĐÍCH, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
a) Mục đích nghiên cứu :
Trên cơ sở khảo sát tình trạng ngành đúc Việt Nam, dựa vào các Nghị quyết của
Đảng và Nhà nước, vào Quy hoạch phát triển các ngành công nghiệp trong nước
tới năm 2020-2025, xây dựng mô hình ngành đúc Việt Nam làm cơ sở giúp Bộ
Công Thương xây dựng Quy hoạch phát triển ngành và có các chính sách thích
hợp bảo đảm cho ngành đúc phục vụ đắc lực sự nghiệp CNH-HĐH đất nước.
b) Nội dung nghiên cứu bao gồm :
-Mô hình ngành đúc trên Thế giới, đặc biệt tại các nước công nghiệp phát
triển,
-Đánh giá hiện trạng ngành đúc Việt Nam tới năm 2009,
-Mô hình ngành đúc Việt Nam trong giai đoạn CNH-HĐH đất nước,
-Các kết luận và kiến nghị.
c) Phương pháp nghiên cứu :
-Thu thập các tài liệu nước ngoài qua các thông tin trên mạng, trong tạp
chí và đặc biệt qua công tác nước ngoài khi trao đổi với bạn để nắm được mô
hình ngành đúc hiện tại, đặc biệt ở các nước công nghiệp phát triển để tiệm cận
với các khoa học và công nghệ ngành mới nhất để sớm áp dụng vào Việt Nam,
tăng tính cạnh tranh cho sản phẩm,
-Điều tra hiện trạng ngành đúc Việt Nam bằng cách xây dựng các phiếu
điều tra hợp lý gửi tới các cơ sở đúc, bằng phương pháp chuyên gia (ký hợp
đồng với Hội Đúc-Luyện Kim Hà Nội) ;Qua chủ nhiệm đề tài trực tiếp đi tới các
tỉnh thành và cơ sở đúc trọng điểm, điển hình để có thể đánh giá chính xác mọi
mặt của ngành đúc hiện tại, MÔ HÌNH PHÁT TRIỂN NGÀNH ĐÚC NAM ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CNH-HĐH VIỆT NAM


HỘI KHKT ĐÚC - LUYỆN KIM VIỆT NAM - 2009

6
-Làm việc với các ngành công nghiệp, các địa phương (có chọn lọc) để
nắm bắt quy hoạch phát triển của ngành và địa phương tới năm 2020-2025 nắm
bắt nhu cầu về sản phẩm đúc trong giai đoạn CNH-HĐH đất nước,
-Xây dựng mô hình ngành đúc Việt Nam đáp ứng yêu cầu CNH-HĐH đất
nước, các đề xuất và kiến nghị.

I. TỔNG QUAN TÀI LIỆU –
KHÁI NIỆM VỀ CÔNG NGHỆ ĐÚC
Đúc là phương pháp chế tạo phôi theo công nghệ nấu chảy kim loại, rót
vào khuôn đúc có hình dáng , kích thước của vật đúc. Vật đúc có thể đem dùng
ngay được gọi là chi tiết đúc. Nếu vật đúc đưa qua các khâu gia công cơ khí để
nâng cao độ chính xác về kích thước, độ bóng bề mặt, cơ lý tính . gọi là phôi
đúc.
Công nghệ đúc có những ưu, nhược điểm chủ yếu sau:
- Có thể đúc được các loại vật liệu khác nhau, thường là gang, thép, kim
loại mầu và hợp kim của chúng với khối lượng từ vài gan đến hàng trăm
tấn;
- Chế tạo được những vật đúc có hình dạng, kết cấu phức tạp như thân máy
công cụ, vỏ động cơ, hộp số, chân vịt tầu thuỷ . mà bằng các phương pháp
khác chế tạo khó khăn hoặc không chế tạo được;
- Có thể đúc được nhiều lớp kim loại trong 1 vật đúc;
- Có khả năng cơ khí hoá, tự động hoá;
- Giá thành vật đúc rẻ vì vốn đầu tư thấp hơn so với các công nghệ khác,
tính chất sản xuất linh hoạt, năng suất cao .
Tuy nhiên, công nghệ đúc cũng có những nhược điểm đó là:
- Độ chính xác về hình dáng, kích thước và độ bóng không cao (có thể đạt
được cao khi áp dụng phương pháp đúc chính xác, độ chính xác có thể đạt
0,001 mm và độ nhẵn đạt 1,25 micron);
- Tốn kim loại cho hệ thống rót; MÔ HÌNH PHÁT TRIỂN NGÀNH ĐÚC NAM ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CNH-HĐH VIỆT NAM


HỘI KHKT ĐÚC - LUYỆN KIM VIỆT NAM - 2009

7
T¸i sinh vËt liÖu
làm khu«n
TuÇn hoµn nưíc




Nguyªn
nhiªn
vËt liÖu




ThiÕt
bÞ lµm
khu«n
thao vµ
sÊy
khu«n
thao

ThiÕt bÞ
nÊu ch¶y:
-Lß châ
-Lß
Quibiio
-Lß ®iÖn
EAF
-Lß c¶m
øng
-Lß cao
-ThiÕt bÞ
luyÖn kim
ngoµi lß




Dỡ
Ph«i
®óc





ThiÕt
bÞ
lµm
s¹ch
vËt
®óc




ThiÕt
bÞ nhiÖt
luyÖn





S¶n
phÈm
®óc
Xö lý bôi Ch«n lÊp
- Nếu việc làm khuôn mẫu, ruột và nấu luyện không tốt, dễ sinh ra các dạng
khuyết tật như co ngót, rỗ khí v.v . gây phế phẩm;
- Kiểm tra khuyết tật bên trong vật đúc đòi hỏi phải có thiết bị hiện đại.
Ngành đúc là 1 trong những ngành công nghiệp phụ trợ, hỗ trợ các ngành công
nghiệp chính (Cơ khí, Giao thông vận tải, thiết bị trọn bộ, thép, đóng tầu, xi
măng .) phát triển. Theo “Giáo trình Vật liệu” do Vụ Giáo dục chuyên nghiệp
biên soạn, khối lượng vật đúc trung bình chiếm 40-80% tổng khối lượng của
máy móc-thiết bị. Riêng trong ngành Cơ khí, lượng vật đúc chiếm đến 90%
nhưng giá thành chỉ chiếm 20-25 %. Quá trình sản xuất đúc được thể hiện trên sơ
đồ Hình 1 dưới đây:








Gang thÐp vôn

Than

§iÖn

, phô gia

Nưíc

VËt liÖu lµm
khu«n, mÉu
(c¸t, chÊt dÝnh, gç
nhùa, xèp,)






Thu håi



Hình 1: Sơ đồ dây chuyền công nghệ đúc MÔ HÌNH PHÁT TRIỂN NGÀNH ĐÚC NAM ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CNH-HĐH VIỆT NAM


HỘI KHKT ĐÚC - LUYỆN KIM VIỆT NAM - 2009

8
Dây chuyền công nghệ đúc thường bao gồm các công đoạn: Chuẩn bị
khuôn, ruột, mẫu (khuôn cát, khuôn mẫu tự chảy, khuôn kim loại .); nấu luyện
kim loại (gang, thép, đồng, nhôm .); Phá rỡ khuôn làm sạch vật đúc và xử lý vật
liệu làm khuôn; Nhiệt luyện. Tuỳ theo quy mô đầu tư có thể có hoặc không có
khâu gia công cơ khí đi kèm.
Dưới đây, chúng tôi xin trình bầy theo từng công đoạn trong công nghệ
sản xuất đúc với hy vọng có được bức tranh tả thực về hiện trạng công nghệ đúc
Việt Nam trên cơ sở kết quả khảo sát các doanh nghiệp đúc tại các địa phương
có nghề đúc phát triển phục vụ cho các ngành công nghiệp đóng tầu, giao thông
vận tải, chế tạo máy cái, máy động lực, thiết bị đồng bộ, ximăng . thuộc địa bàn
các tỉnh/thành phố như Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh, Nam Định, Đà Nẵng,
Đồng Nai, Bình Dương, tp. Hồ Chí Minh, Bà rịa Vũng Tầu v.v . để từ đó đúc
kết kinh nghiệm, “đề xuất mô hình phát triển ngành đúc Việt Nam, đáp ứng yêu
cầu CNH-HĐH đất nước”.
1.1. Hỗn hợp làm khuôn, thao
Hỗn hợp làm khuôn, thao bao gồm cát, đất sét, chất kết dính và các chất
phụ gia.
Cát là thành phần chính trong công nghệ khuôn cát với thành phần chủ
yếu là SIO 2 (Thạch anh);
Đất sét với thành phần chủ yếu là Cao lanh (mAl 2 O 3 .nSiO 2 .qH 2 O) ngoài ra
còn có 1 số tạp chất khác như CaCO 3 , Fe 2 O 3 , Na 2 O 3 . Với lượng nước thích hợp,
đất sét dẻo và dính. Khi sấy khô độ bền tăng nhưng giòn, dễ vỡ;
Chất kết dính là những chất được đưa vào làm tăng độ dẻo, độ bền của
hỗn hợp làm khuôn. Những chất kết dính thường dùng là dầu thực vật (dầu lanh,
dầu trẩu, dầu bông .); các chất hoà tan trong nước (đường, mật mía, bột hồ .);
các chất dính kết hoá cứng (nhựa thông, xi măng, bã hắc ín) và nước thuỷ tinh;
Chất phụ gia là những chất đưa vào để tăng tính lún, tính thông khí, tăng
độ bóng bề mặt khuôn, thao và tăng khả năng chịu nhiệt của hỗn hợp. Chất phụ
gia gồm 2 dạng chính, những chất trộn vào hỗn hợp như mùn cưa, rơm rạ, bột
than. Nhờ nhiệt của kim loại lỏng khi rót vào khuôn, chúng sẽ bị cháy tạo nên lỗ
xốp, độ lún và khả năng thoát khí của hỗn hợp. Chất sơn khuôn (bột graphít, bột
than, nước thuỷ tinh, bột thạch anh hoặc dung dịch của chúng với đất sét) sơn lên
bề mặt khuôn, thao để tăng độ bóng, tính chịu nhiệt của khuôn, thao. MÔ HÌNH PHÁT TRIỂN NGÀNH ĐÚC NAM ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CNH-HĐH VIỆT NAM


HỘI KHKT ĐÚC - LUYỆN KIM VIỆT NAM - 2009

9
Hỗn hợp làm khuôn cát thường có 2 lớp (cát áo và cát đệm). Cát áo dùng
để phủ sát mẫu khi làm khuôn nên phải có độ bền,độ dẻo cao và bền nhiệt vì lớp
cát này tiếp xúc trực tiếp với kim loại lỏng. Cát áo thường được làm từ vật liệu
mới, chiếm khoảng 10-15% lượng cát làm khuôn.
Cát đệm dùng để đệm cho phần khuôn còn lại nhằm tăng độ bền của
khuôn. Cát đệm không yêu cầu cao như cát áo nhưng phải có tính thông khí
mạnh. Cát đệm thường dùng cát cũ, chiếm 55-90% lượng cát làm khuôn. Chính
vì vậy, khâu tái sinh cát luôn được đề cập đến nhằm giảm phát thải ra môi trường
chất thải rắn, mặt khác còn mang ý nghĩa kinh tế, giảm chi phí vật liệu làm
khuôn. Mét sè vËt liÖu lµm khu«n vµ thµnh phÇn hçn hîp c¸t ®ang sö dông phæ
biÕn hiÖn nay là:
C¸t th¹ch anh vµ chÊt lưîng sö dông

C¸t th¹ch anh cã chÊt lưîng tèt ®¹t lo¹i 1 ký hiÖu 1C (%SiO 2 ≥ 97) ®ưîc sö
dông cho c¸c lo¹i hçn hîp lµm khu«n ®óc gang, ®óc thÐp, ®Æc biÖt trong hçn hîp
c¸t-®Êt sÐt tư¬i theo c«ng nghÖ lµm khu«n trªn m¸y, hoÆc d©y chuyÒn lµm khu«n