Tiến Sĩ Nghiên cứu đặc điểm thiếu máu và hiệu quả điều trị thiếu máu bằng Beta Erythropoietin kết hợp bổ sun

LUẬN ÁN CHUYÊN KHOA CẤP II Y HỌC
NĂM 2013

MỤC LỤC Trang
ĐẶT VẤN ĐỀ 4
Chương 1: TỔNG QUAN 6
1.1. Suy thận mạn 6
1.1.1. Dịch tễ học .6
1.1.2. Nguyên nhân của suy thận mạn 6
1.1.3. Biểu hiện lâm sàng của suy thận mạn .7
1.1.4. Chẩn đoán bệnh thận mạn 8
1.2. Các biện pháp điều trị trong suy thận mạn 9
1.2.1. Khái quát chung trong điều trị suy thận mạn .10
1.2.2. Điều trị bảo tồn suy thận mạn 10
1.2.3. Điều trị thay thế thận suy 11
1.2.4. Điều trị thay thế thận suy bằng thận nhân tạo .12
1.3. Thiếu máu trong suy thận mạn 12
1.3.1. Định nghĩa thiếu máu 13
1.3.2. Phân loại thiếu máu theo các chỉ số hồng cầu 13
1.3.3. Phân mức độ thiếu máu dựa vào nồng độ Hemoglobin máu .14
1.3.4. Nguyên nhân chính gây thiếu máu ở bệnh nhân suy thận mạn
thận nhân tạo chu kỳ 14
1.3.5. Hậu quả của thiếu máu trong suy thận mạn 15
1.3.6. Lâm sàng của thiếu máu trong suy thận mạn .17
1.3.7. Lợi ích của điều trị thiếu máu trong suy thận mạn .17
1.3.8. Erythropoietin 18
1.3.9. Điều trị thiếu máu trong suy thận mạn 20
1.3.10. Cung cấp sắt trong điều trị rHuEPO .24
1.4. Những nghiên cứu về hiệu quả điều trị bù sắt trên bệnh nhân
suy thận mạn chạy thận nhân tạo chu kỳ ở trong nước và ngoài nước 27

Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu .28
2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu .28
2.3. Phương pháp nghiên cứu 28
2.4. Phương pháp thu thập và xữ lý số liệu 35
2.5. Đạo đức nghiên cứu .36

Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU.
3.1. Đặc điểm chung của nhóm nghiên cứu .
3.2. Đặc điểm thiếu máu của nhóm nghiên cứu
3.3. Một số đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng khác
3.4. Hiệu quả điều trị bổ sung sắt truyền tĩnh mạch .
3.5. Tương quan giữa liều Beta Erythropoietin, lượng sắt truyền
tĩnh mạch, nồng độ hemoglobin và ferritin huyết thanh .

Chương 4: BÀN LUẬN. .
4.1. Đặc điểm chung của nhóm nghiên cứu .
4.2. Đặc điểm thiếu máu của nhóm nghiên cứu
4.3. Hiệu quả điều trị thiếu máu với sắt truyền tĩnh mạch kết hợp betaEPO
4.4. Tương quan giữa liều sắt truyền tĩnh mạch, betaEPO, lượng
hemoglobin và nồng độ ferritin huyết thanh

KẾT LUẬN .
KIẾN NGHỊ
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ
Thiếu máu trong suy thận mạn là một biến chứng thường xuyên và nghiêm trọng[14], [31], [34], [53], [99], chủ yếu do tổn thương chức năng nội tiết của thận làm giảm sản xuất Erythropoietin kích thích tủy xương sinh hồng cầu [14],[47]. Thiếu máu làm giảm vận chuyển Oxy đến mô, gây tổn thương đa cơ quan, gánh nặng bù trừ của tim, nặng thêm suy thận, tăng tỉ lệ biến chứng và tử vong.
Điều trị thiếu máu trong suy thận mạn là một trong những mục tiêu quan trọng nhất ở bất kỳ giai đoạn nào của suy thận, nhất là trong điều trị lọc máu bằng thận nhân tạo chu kỳ. Từ khi Erythropoietin người tái tổ hợp (recombinant Human Erythropoietin gọi tắc là rHuEPO) được sử dụng đầu tiên ở Châu Âu vào cuối những năm 80 của thế kỷ trước để điều trị thiếu máu trong suy thận mạn [11], cùng với sự tiến bộ vượt bậc về trang thiết bị, thuốc tạo máu và kỹ thuật thận nhân tạo chu kỳ, đã cải thiện đáng kể tình trạng thiếu máu, giảm chỉ định và biến chứng truyền máu. Tuy vậy, hiệu quả điều trị thiếu máu ở bệnh nhân thận nhân tạo chu kỳ thì còn tùy thuộc vào tình trạng bệnh lý suy thận mạn, nhiểm trùng, nguồn nước, liều chạy thận, tình trạng dinh dưỡng, đặc biệt là tình trạng thiếu sắt trong quá trình điều trị tạo máu ở bệnh nhân lọc máu bằng thận nhân tạo chu kỳ thận[58]. Việc sử dụng rHuEPO, nguy cơ thiếu sắt đã trở thành vấn đề thực tế và phổ biến [99]. Chỉ một nửa các bệnh nhân chạy thận tại Hoa Kỳ có thể đạt đến hematocrit 30%, nguyên nhân quan trọng nhất là do thiếu sắt, tỉ lệ thiếu sắt được ước tính khoảng 43- 90% bệnh nhân điều trị rHuEPO [51].
Rõ ràng, thiếu máu là một vấn đề lâm sàng thách thức nhất ở bệnh nhân lọc máu bằng thận nhân tạo chu kỳ. Mục tiêu điều trị thiếu máu trên bệnh nhân lọc máu bằng thận nhân tạo chu kỳ hiện nay là làm sao duy trì cung cấp đầy đủ sắt cho tác dụng hiệu quả của thuốc tạo máu và quyết định liều rHuEPO, mức hematocrit, hemoglobin tối ưu cho bệnh nhân [100],[51].
Chi phí cho điều trị và chăm sóc bệnh nhân lọc máu bằng thận nhân tạo chu kỳ rất tốn kém. Thống kê ở Mỹ (2005), bảo hiểm y tế đã chi trả 7,9 tỉ Đô la cho lọc máu, bao gồm 2 tỉ Đô la cho thuốc tạo máu rHuEPO [97]. Tại Việt Nam, điều trị thiếu máu bằng rHuEPO vẫn là gánh nặng cho Bảo hiểm y tế và bệnh nhân lọc máu bằng thận nhân tạo chu kỳ.
Bổ sung sắt đầy đủ và hợp lý sẽ giảm liều EPO và giảm chi phí cho điều trị. Bổ sung sắt bằng đường uống có lợi ích là đơn giản, chi phí thấp, an toàn, nhưng hiệu quả của nó ở những bệnh nhân lọc máu bằng thận nhân tạo chu kỳ thì rất hạn chế do tác dụng phụ lên tiêu hóa [49] như khó tiêu, táo bón, đầy hơi, tiêu lỏng và khó tuân thủ do phải bù sắt lượng lớn ( theo K/DOKI # 200mg nguyên tố sắt/ngày [53]).
Hiệu quả của bù sắt đường tĩnh mạch (sắt dextran, sucrose và gluconate) ở bn lọc máu bằng thận nhân tạo chu kỳ đã được nghiên cứu rộng rãi và một nền tảng y văn đáng kể đã chứng minh cho mức độ đáp ứng tăng hemoglobin cao hơn hoặc giảm liều yêu cầu EPO, hoặc cả hai. [30], [36], [43], [50], [49], [57], [59], [75], [100], [101], [79], [84].
Ở Việt nam, sự quan tâm đến việc bù sắt trong điều trị thiếu máu bằng rHuEPO ở bn lọc máu bằng thận nhân tạo chu kỳ còn chưa đúng mức, các công trình nghiên cứu để đánh giá về hiệu quả điều trị bù sắt ở bệnh nhân lọc máu bằng thận nhân tạo chu kỳ còn rất ít. Vì vậy, nghiên cứu việc điều trị bổ sung sắt truyền tĩnh mạch trong quá trình điều trị thiếu máu bằng rHuEPO ở bệnh nhân lọc máu bằng thận nhân tạo chu kỳ đã trở thành mục tiêu quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả điều trị thiếu máu, giảm chi phí điều trị, cải thiện chất lượng cuộc sống, kéo dài tuổi thọ của bệnh nhân, giảm tỉ lệ tử vong.
Từ những lý do trên chúng tôi tiến hành đề tài: Nghiên cứu đặc điểm thiếu máu và hiệu quả điều trị thiếu máu bằng Beta Erythropoietin kết hợp bổ sung sắt truyền tĩnh mạch ở bệnh nhân suy thận mạn lọc máu bằng thận nhân tạo chu kỳ. Nhằm các mục tiêu sau:
1. Khảo sát đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng thiếu máu ở bệnh nhân suy thận mạn lọc máu bằng thận nhân tạo chu kỳ.
2. Đánh giá hiệu quả điều trị thiếu máu bằng Beta Erythropoietin kết hợp bổ sung sắt truyền tĩnh mạch ở bệnh nhân suy thận mạn lọc máu bằng thận nhân tạo chu kỳ.