Thạc Sĩ Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng và một số chỉ tiêu miễn dịch ở bệnh nhân tràn dịch màng phổi do lao

HỌC VIỆN QUÂN Y
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
HÀ NỘI 2010

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ 1
Chương 1: TỔNG QUAN . 3
1.1. Tình hình bệnh lao và lao màng phổi 3
1.1.1. Tình hình bệnh lao và lao màng phổi trên thế giới . 3
1.1.2. Tình hình bệnh lao và lao màng phổi tại Việt Nam 4
1.2. Giải phẫu sinh lý màng phổi . 5
1.2.1. Giải phẫu màng phổi 5
1.2.2. Sinh lý học màng phổi 6
1.3. Sinh bệnh học đáp ứng miễn dịch lao màng phổi 9
1.3.1. Sinh bệnh học lao màng phổi . 9
1.3.2. Đáp ứng miễn dịch trong lao màng phổi 10
1.3.3. Sự tham gia của các cytokine trong lao màng phổi 17
1.4. Chẩn đoán tràn dịch màng phổi do lao . 22
1.4.1 Hình ảnh lâm sàng . 22
1.4.2. Dịch màng phổi 23
1.4.3. Các phương pháp chẩn đoán xâm nhập . 29
1.4.4. Chẩn đoán hình ảnh . 31
1.4.5. Các xét nghiệm khác 32

CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 34
2.1. Đối tượng nghiên cứu . 34
2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn bệnh nhân 34
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ . 35
2.2. Nội dung nghiên cứu 35
2.2.1. Nghiên cứu lâm sàng 35
2.2.2. Nghiên cứu cận lâm sàng . 36
2.2.3. Nghiên cứu miễn dịch . 36
2.3. Phương pháp nghiên cứu . 37
2.3.1. Thiết kế nghiên cứu: . 37
2.3.2. Các chỉ tiêu nghiên cứu: 38
2.4. Phương pháp xử lý số liệu: 48
2.5. Địa điểm nghiên cứu 50
2.6. Đạo đức nghiên cứu: 50

Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU . 52
3.1. Nghiên cứu lâm sàng của tràn dịch màng phổi do lao 52
3.1.1. Tuổi và giới 52
3.1.2. Cách khởi bệnh . 54
3.1.3. Các triệu chứng lâm sàng 55
3.1.4. Xét nghiệm cận lâm sàng 56
3.2. Xét nghiệm miễn dịch 59
3.2.1. Xét nghiệm miễn dịch dịch thể 59
3.2.2. Xét nghiệm miễn dịch qua trung gian tế bào . 66

Chương 4: BÀN LUẬN . 80
4.1. Lâm sàng và cận lâm sàng của tràn dịch màng phổi do lao . 80
4.1.1. Tuổi, giới 80
4.1.2. Cách khởi bệnh 81
4.1.3. Biểu hiện lâm sàng 82
4.1.4. Triệu chứng thực thể 85
4.1.5. Xét nghiệm dịch màng phổi . 86
4.1.6. Phản ứng mantoux 89
4.1.7. Hình ảnh Xquang ngực 91
4.2. Một số chỉ tiêu miễn dịch . 93
4.2.1. Miễn dịch dịch thể 93
4.2.2. Đáp ứng miễn dịch qua trung gian tế bào . 101
4.2.3. Cytokine trong DMP bệnh nhân lao và ung thư . 108
4.2.4. Cân bằng Th1/Th2 . 115
4.2.5. Các nghiên cứu về thăng bằng Th1 /Th2 trong bệnh lao . 116
KẾT LUẬN 119
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC



ĐẶT VẤN ĐỀ

Lao màng phổi là một trong các thể lao ngoài phổi hay gặp. Ở Việt Nam, tràn dịch màng phổi do lao chiếm tỷ lệ 39,3% trong các thể lao ngoài phổi. Theo báo cáo của chương trình chống lao quốc gia, hàng năm nước ta có khoảng 13.600 trường hợp lao ngoài phổi và lao màng phổi chiếm phần lớn. Số liệu thu thập tại các bệnh viện lao và bệnh phổi cho thấy tràn dịch màng phổi do lao chiếm trên một nửa số bệnh nhân tràn dịch màng phổi nhập viện, đứng hàng đầu trong các nguyên nhân gây bệnh [4], [30].
Khi các kháng nguyên lao vào khoang màng phổi, đáp ứng viêm của cơ thể với vi khuẩn lao gây nên tình trạng tăng tiết, ứ đọng và tích tụ dịch trong khoang màng phổi [22], [124],[136].

Chẩn đoán tràn dịch màng phổi do lao ở nước ta hiện nay chủ yếu dựa vào các xét nghiệm vi sinh và mô bệnh. Các kết quả này có độ đặc hiệu cao nhưng độ nhậy thấp. Tại các nước phát triển, áp dụng khoa học kỹ thuật trong lĩnh vực hoá sinh, miễn dịch, vi sinh học đang được nghiên cứu và phát triển mạnh mẽ giúp chẩn đoán bệnh lao được nhanh và chính xác [64], [68], [94],[101],[108]. Các báo cáo về giá trị chẩn đoán của xét nghiệm miễn dịch trong lao màng phổi cho các kết quả khả quan với độ nhậy và độ đặc hiệu cao, vả lại những xét nghiệm này là ít xâm nhập. Với mong muốn tìm hiểu và đánh giá hiệu quả của các xét nghiệm miễn dịch ít xâm nhập nhất là trong thời đại của HIV/AIDS chúng tôi tiến hành đề tài “Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng và một số chỉ tiêu miễn dịch ở bệnh nhân tràn dịch màng phổi do lao” nhằm các mục tiêu sau:

1. Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng ở bệnh nhân tràn dịch màng phổi do lao.
2. Xác định một số chỉ tiêu miễn dịch và giá trị chẩn đoán trong tràn dịch màng phổi do lao.