Tiến Sĩ Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, siêu âm Doppler xuyên sọ và hình ảnh chụp mạch máu não của dị dạng thô

LUẬN ÁN TIẾN SỸ Y HỌC
NĂM 2015
MỤC LỤC
Trang
ĐẶT VẤN ĐỀ . 1
Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3
1.1. ĐẶC ĐIỂM VỀ GIẢI PHẪU HỆ MẠCH MÁU NÃO . 3
1.1.1. Hệ động mạch não 3
1.1.2. Các tĩnh mạch não và xoang màng cứng 7
1.2. ĐẶC ĐIỂM VỀ HUYẾT ĐỘNG Ở BỆNH NHÂN DỊ DẠNG THÔNG
ĐỘNG-TĨNH MẠCH NÃO . 9
1.2.1. Biến đổi huyết động . 9
1.2.2. Huyết động liên quan đến lâm sàng . 9
1.3. CẤU TẠO CỦA MỘT DỊ DẠNG THÔNG ĐỘNG-TĨNH MẠCH NÃO 10
1.3.1. Các động mạch nuôi ổ dị dạng 10
1.3.2. Ổ dị dạng . 11
1.3.3. Tĩnh mạch dẫn lưu . 11
1.4. PHÂN LOẠI DỊ DẠNG MẠCH MÁU NÃO VÀ DỊ DẠNG THÔNG
ĐỘNG-TĨNH MẠCH NÃO . 12
1.4.1. Phân loại các dị dạng mạch trong não . 12
1.4.2. Phân loại dị dạng thông động-tĩnh mạch não . 12
1.5. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG CỦA DỊ DẠNG THÔNG ĐỘNG-TĨNH
MẠCH NÃO . 14
1.5.1. Chảy máu não 14
1.5.2. Động kinh 20
1.5.3. Nhức đầu . 21
1.5.4. Tổn thương do khối choán chỗ 21
1.5.5. Hội chứng thiếu máu-hội chứng đoạt máu . 23
1.5.6. Một số biểu hiện khác 25
1.6. ĐẶC ĐIỂM CẬN LÂM SÀNG CỦA DỊ DẠNG THÔNG ĐỘNGTĨNH
MẠCH NÃO .6
1.6.1. Siêu âm Doppler xuyên sọ 26
1.6.2. Chụp cắt lớp vi tính sọ não-mạch não trong chẩn đoán dị dạng
thông động-tĩnh mạch não 37
1.6.3. Chụp cộng hưởng từ não-mạch não trong chẩn đoán dị dạng
thông động-tĩnh mạch não 39
1.6.4. Chụp động mạch não số hoá xoá nền trong chẩn đoán dị dạng
thông động-tĩnh mạch não 41
1.7. LƯỢC SỬ NGHIÊN CỨU VỀ DỊ DẠNG THÔNG ĐỘNG-TĨNH
MẠCH NÃO . 43
1.7.1. Trên thế giới 43
1.7.2. Trong nước 46
Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 48
2.1. ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU 48
2.2. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 48
2.2.1. Nhóm bệnh 48
2.2.2. Nhóm đối chứng . 48
2.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 48
2.3.1. Cỡ mẫu 48
2.3.2. Phương pháp thu thập số liệu 49
2.3.3. Phương pháp xử lý số liệu 62
2.3.4. Sơ đồ nghiên cứu . 63
Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 64
3.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG VÀ ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG . 64
3.1.1. Đặc điểm chung . 64
3.1.2. Đặc điểm lâm sàng . 66
3.2. ĐẶC ĐIỂM VỀ SIÊU ÂM DOPPLER XUYÊN SỌ 71
3.2.1. Các đặc điểm chung về siêu âm Doppler xuyên sọ . 71
3.2.2. Độ nhạy, độ đặc hiệu, giá trị dự đoán dương tính và giá trị dự
đoán âm tính của siêu âm Doppler xuyên sọ . 73
3.3. CÁC PHƯƠNG PHÁP CHẨN ĐOÁN HÌNH ẢNH TRONG CHẨN ĐOÁN 79
3.3.1. Chụp CLVT, CHT sọ não . 79
3.3.2. Đặc điểm dị dạng thông động-tĩnh mạch trên phim chụp mạchmáu não .
3.3.3. Liên quan giữa biểu hiện lâm sàng với vị trí, kích thước ổ dị
dạng .
Chương 4: BÀN LUẬN .
4.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG VÀ ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG
4.1.1. Đặc điểm chung
4.1.2. Đặc điểm lâm sàng
4.2. SIÊU ÂM DOPPLER XUYÊN SỌ 103
4.2.1. Tỷ lệ thăm dò được mạch giữa các cửa sổ và giữa hai bên bán
cầu 1
4.2.2. Tốc độ dòng chảy và chỉ số mạch giữa bên có dị dạng và bên
không có dị dạng . 1
4.2.3. Độ nhạy, độ đặc hiệu, giá trị dự đoán dương tính và giá trị dự
đoán âm tính của siêu âm Doppler xuyên sọ . 1
4.2.4. Độ nhạy của siêu âm Doppler xuyên sọ theo kích thước ổ dị
dạng 1
4.2.5. Phân bố các động mạch có mẫu phân tích . 1
4.2.6. Tốc độ dòng chảy trung bình và chỉ số mạch của từng động mđược lấy mẫu phân tích 1
4.2.7. Tỷ lệ các động mạch nuôi ổ dị dạng được lấy mẫu phân tích 14.2.8. Độ nhạy của siêu âm Doppler xuyên sọ theo thể bệnh . 1
4.3. CÁC PHƯƠNG PHÁP CHẨN ĐOÁN HÌNH ẢNH TRONG CHẨN
ĐOÁN DỊ DẠNG THÔNG ĐỘNG-TĨNH MẠCH NÃO 116
4.3.1. Chụp CLVT, CHT sọ não . 1
4.3.2. Đặc điểm về mạch máu trên phim chụp mạch não . 1
KẾT LUẬN . 129
KIẾN NGHỊ
131DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ

Dị dạng thông động-tĩnh mạch não là những bất thường bẩm sinh của



mạch máu trong đó động mạch được nối thông trực tiếp với tĩnh mạch, không
qua mạng lưới mao mạch [4].
Tuy là bẩm sinh nhưng thường không có biểu hiện lâm sàng trong giai
đoạn đầu của cuộc đời, bệnh lý này thường được phát hiện khi có vỡ khối dị
dạng; khai thác lại tiền sử bệnh nhân có thể có biểu hiện nhức đầu kiểu đau
nửa đầu, cơn co giật kiểu động kinh
Khi các dị dạng thông động-tĩnh mạch được phát hiện, biểu hiện chảy
máu trong sọ chiếm tỷ lệ cao khoảng 70% [46], [121] và tỷ lệ tử vong do vỡ
các dị dạng thông động-tĩnh mạch não chiếm 10% [128]. Mặt khác bệnh lý này
thường xảy ra ở tuổi trẻ từ 20 đến 40 tuổi[11], nếu được phát hiện và điều trị
kịp thời nhiều trường hợp cho kết quả khả quan, hạn chế tỷ lệ vỡ tái phát.
Biểu hiện co giật kiểu động kinh ở bệnh nhân có dị dạng thông độngtĩnh
mạch não đứng hàng thứ hai sau chảy máu não chiếm khoảng 30% [121].
Các trường hợp này rất khó cắt cơn nếu chỉ dùng thuốc kháng động kinh đơn
thuần không được chẩn đoán và điều trị nguyên nhân.
Ngày nay với sự tiến bộ của các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh như siêu
âm Doppler xuyên sọ, chụp cắt lớp vi tính sọ não-mạch não, chụp cộng hưởng
từ não và mạch não, chụp động mạch não số hoá xoá nền ngày càng phát hiện
nhiều hơn các dị dạng mạch máu não nói chung và dị dạng thông động-tĩnh
mạch não nói riêng.
Siêu âm Doppler xuyên sọ là kỹ thuật mới được áp dụng tại Việt Nam
có ưu điểm là kỹ thuật không xâm nhập, không tốn phí có thể làm lại nhiều
lần và ngay tại giường bệnh. Kỹ thuật này giúp gợi ý chẩn đoán các dị dạng thông động-tĩnh mạch não, đặc biệt các dị dạng có kích thước trung bình và
lớn với độ nhạy khá cao [94].
Cho đến nay ở nước ta có nhiều nghiên cứu về tai biến mạch não nói
chung cũng như chảy máu não nói riêng, nhưng việc nghiên cứu về dị dạng
thông động-tĩnh mạch não còn khá ít, đặc biệt là tìm hiểu sâu về những ứng
dụng của siêu âm Doppler xuyên sọ trong chẩn đoán loại dị dạng này còn rất
hạn chế. Chính vì thế chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Nghiên cứu đặc
điểm lâm sàng, siêu âm Doppler xuyên sọ và hình ảnh chụp mạch máu
não của dị dạng thông động-tĩnh mạch não”.
Nhằm mục tiêu:
1. Mô tả đặc điểm lâm sàng của dị dạng thông động-tĩnh mạch não.
2. Đánh giá hình ảnh siêu âm Doppler xuyên sọ và chụp mạch máu
não của dị dạng thông động-tĩnh mạch não.
3. Xác định giá trị của siêu âm Doppler xuyên sọ trong chẩn đoán dị
dạng thông động-tĩnh mạch não.