Tiến Sĩ Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng, đánh giá kết quả phẫu thuật nội soi và yếu tố nguy cơ HP

MỤC LỤC
Lời cảm ơn
Lời cam đoan
Danh mục các chữ viết tắt
LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC
NĂM 2013

Mục lục
Danh mục các bảng
Danh mục các biểu đồ
Danh mục các hình
Danh mục các ảnh
ĐẶT VẤN ĐỀ . . 1
Chương 1 : TỔNG QUAN TÀI LIỆU . . 3
1.1 GIẢI PHẪU ỨNG DỤNG NỘI SOI MŨI XOANG .3
1.1.1 Giải phẫu hốc mũi 3
1.1.2 Giải phẫu các xoang cạnh mũi 5
1.1.3 Hệ thống mạch máu mũi xoang 9
1.2 ĐẶC ĐIỂM CẤU TẠO NIÊM MẠC MŨI XOANG 11
1.2.1 Niêm mạc mũi xoang .11
1.2.2 Niêm mạc vách ngăn 12
1.3 SỰ LIÊN QUAN HPV VỚI BỆNH U NHÚ MŨI XOANG 12
1.3.1 Đặc điểm sinh học HPV .12
1.3.2 Các phương pháp chẩn đoán HPV trong phòng thí nghiệm .18
1.3.3. Vai trò HPV trong u nhú mũi xoang 21
1.4 BỆNH HỌC U NHÚ MŨI XOANG 24
1.4.1 Dịch tễ học lâm sàng .24
1.4.2 Đặc điểm lâm sàng 24
1.4.3 Đặc điểm CLVT 26
1.4.4 Đặc điểm mô bệnh học .29
1.4.5 Chẩn đoán u nhú mũi xoang 31
1.5 ĐIỀU TRỊ U NHÚ MŨI XOANG . 32
1.5.1 Các phương pháp điều trị u nhú mũi xoang .32
1.5.2 Phẫu thuật đường ngoài .32
1.5.3 Phẫu thuật nội soi u nhú mũi xoang 33

Chương 2 : ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU. 38
2.1 ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU . 38
2.1.1. Đối tượng nghiên cứu về đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng 38
2.1.2. Đối tượng nghiên cứu về đánh giá kết quả bước đầu PTNS UNMX 38
2.1.3 Đối tượng nghiên cứu về yếu tố nguy cơ HPV 39

2.2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . 39

2.2.1 Thiết kế nghiên cứu 39
2.2.2 Phương pháp chọn mẫu .39
2.2.3 Các nội dung nghiên cứu .39
2.2.4 Phương tiện nghiên cứu .52
2.2.5 Xử lý số liệu .54
2.2.6 Đạo đức nghiên cứu 54

Chương 3 : KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 55
3.1 ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẮT LỚP VI TÍNH VÀ MÔ BỆNH HỌC 55
3.1.1 Đặc điểm lâm sàng .55
3.1.2 Đặc điểm UNMX trên phim CLVT .62
3.1.3 Đặc điểm mô bệnh học 65
3.1.4 Đối chiếu Thể MBH-Lâm sàng- CLVT- HPV 69
3.2 ĐÁNH GIÁ BƯỚC ĐẦU KẾT QUẢ PTNS 70
3.2.1 Loại phẫu thuật nội soi 70
3.2.2 Đối chiếu vị trí tổn thương trên phin CLVT và trong PTNS 72
3.2.3 Biến chứng trong PTNS .72
3.2.4 Biến chứng sau PTNS và di chứng .73
3.2.5 Kết quả phẫu thuật theo khám nội soi .74
3.2.6 Kết quả phẫu thuật theo loại PTNS 75
3.2.7 Tái phát .76
3.3 PHÂN TÍCH YẾU TỐ NGUY CƠ HPV 79
3.3.1 Tỷ lệ HPV (+) 79
3.3.2. Tỷ lệ nhiễm các týp HPV trong UNMX .80
3.3.3. Tình hình đơn nhiễm và đa nhiễm các týp HPV .80
3.3.4. Sự liên quan giữa týp gen HPV và diễn biến lâm sàng 81
3.3.5 Sự liên quan giữa HPV và mô bệnh học 83

Chương 4: BÀN LUẬN . 86
4.1 ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẮT LỚP VI TÍNH VÀ MÔ BỆNH HỌC 86
4.1.1 Đặc điểm lâm sàng .86
4.1.2 Đặc điểm CLVT 91
4.1.3 Đặc điểm mô bệnh học .94
4.1.4. Đối chiếu MBH – Lâm sàng - HPV 96
4.2 ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ BƯỚC ĐẦU PTNS UNMX 97
4.2.1 Chỉ định và chiến lược phẫu thuật nội soi UNMX 98
4.2.2. Đánh giá bệnh nhân trước mổ 99
4.2.3. Biến chứng và di chứng . 100
4.2.4. Kết quả và tái phát 103
4.3. PHÂN TÍCH YẾU TỐ NGUY CƠ HPV . 106
4.3.1 Tỷ lệ phát hiện ADN HPV bằng phương pháp Real-Time PCR . 106
4.3.2 Sự phân bố các týp HPV . 108
4.3.3. Tình hình đơn nhiễm và đa nhiễm HPV trong UNMX . 109
4.3.4 Đối chiếu HPV và lâm sàng 109
4.3.5. Khảo sát liên quan HPV và mô bệnh học . 110
KẾT LUẬN . . 113
KIẾN NGHỊ . 116
NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN
DANH MỤC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
TÀI LIỆU THA

ĐẶT VẤN ĐỀ
U nhú mũi xoang là loại u thường gặp nhất trong các khối u lành tính
mũi xoang có nguồn gốc biểu mô, chiếm tỷ lệ 0,5-4% các khối u vùng mũi
xoang [58]. Theo Tổ chức y tế thế giới (2005), u nhú mũi xoang được chia
làm 3 loại mô bệnh học gồm có u nhú thường, u nhú đảo ngược, u nhú tế bào
lớn ưa axit, trong đó hai loại u nhú sau có thể xâm lấn, ăn mòn các cơ quan
lân cận, có thể tiến triển ác tính hoá. U nhú mũi xoang đã được ghi nhận trong
y văn hơn một thế kỷ qua nhưng vẫn còn là một vấn đề được tranh luận và
nghiên cứu, đặc biệt cơ chế bệnh sinh của u nhú mũi xoang còn chưa sáng tỏ.
Cho đến 10 năm trở lại đây các tác giả nước ngoài đã đưa ra một số yếu tố
thuận lợi dẫn đến bệnh u nhú mũi xoang như dị ứng, viêm nhiễm, hút thuốc
lá, làm việc trong môi trường bụi, hoá chất ., bên cạnh đó cùng với sự phát
triển về kỹ thuật sinh học phân tử, nhiều tác giả đã đưa ra các bằng chứng về
mối liên quan giữa một số týp HPV với u nhú mũi xoang. Tuy nhiên mối liên
quan giữa các thể lâm sàng và vai trò của HPV vẫn là một vấn đề thời sự
được nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu.
- Phương pháp điều trị u nhú mũi xoang chủ yếu là bằng phẫu thuật, tuy
nhiên u nhú mũi xoang có thể xâm lấn vào các hốc xoang hay các cấu trúc
quanh mũi xoang do đó rất khó kiểm soát bệnh tích u nhú mũi xoang [27].
Trước đây phẫu thuật u nhú được thực hiện theo đường ngoài cắt một phần hay
toàn bộ phần giữa xương hàm theo các đường vào mở cạnh mũi hay lột găng
tầng mặt giữa, kèm theo đó là các đường phẫu thuật mở rộng tùy theo độ lan
rộng của khối u. Từ đầu thập niên 90 khi Stammberger và Wigand tiên phong
sử dụng nội soi lấy u nhú mũi xoang, trong 20 năm qua phẫu thuật nội soi đã
tích cực thay đổi trong nỗ lực giải quyết bệnh tích u mũi xoang nói chung và u
nhú mũi xoang nói riêng và dần thay thế cho các đường phẫu thuật ngoài cổ
điển. Các tiến bộ trong kỹ thuật nội soi như ống nội soi các góc độ khác nhau,
khoan góc dưới nội soi, định vị kiểm soát nền sọ và ổ mắt cho phép mở rộng
phẫu thuật nội soi cũng như phẫu thuật nội soi lấy u nhú mũi xoang. Dưới góc
quan sát của nội soi cho phép quan sát toàn cảnh các mốc giải phẫu thích hợp,
cho phép đánh giá đầy đủ bệnh tích trong hốc xoang.
Ở Việt nam, các tác giả tiến hành nghiên cứu về hình thái lâm sàng, mô
bệnh học và đánh giá bước đầu phẫu thuật nội soi u nhú với chỉ định giới hạn,
chưa có một công trình nghiên cứu nào xác định týp gen HPV trong u nhú
mũi xoang, mối liên quan giữa HPV và u nhú mũi xoang như thế nào còn
chưa được nghiên cứu nhiều, quan điểm phẫu thuật nội soi lấy u rộng rãi còn
ít được áp dụng, chính vì vậy chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài “Nghiên
cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng, đánh giá kết quả phẫu thuật nội
soi và yếu tố nguy cơ HPV u nhú mũi xoang” với ba mục tiêu sau:
1. Mô tả đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của u nhú mũi xoang.
2. Đánh giá kết quả ban đầu phẫu thuật nội soi u nhú mũi xoang.
3. Phân tích yếu tố nguy cơ HPV liên quan đến u nhú mũi xoang.