Thạc Sĩ Nghiên cứu đặc điểm hình ảnh và giá trị của cộng hưởng từ 1.5T trong chẩn đoán và phát hiện nguyên n

Luận văn thạc sĩ năm 2012
Đề tài: Nghiên cứu đặc điểm hình ảnh và giá trị của cộng hưởng từ 1.5T trong chẩn đoán và phát hiện nguyên nhân chảy máu dưới nhện
LUẬN VĂN THẠC SĨ
NĂM 2012


MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ 1
Chương 1: TỔNG QUAN . 3
1.1. Lịch sửnghiên cứu chảy máu dưới nhện ởViệt Nam và thếgiới . 3
1.1.1.Thếgiới 3
1.1.2. Việt Nam 4
1.2. Đặc điểm giải phẫu màng não, khoang dưới nhện và mạch máu não . 5
1.2.1. Đặc điểm giải phẫu màng não, khoang dưới nhện . 5
1.2.2. Màng cứng: . 5
1.2.3.Màng nhện: 6
1.2.4. Màng mềm: 6
1.2.5. Khoang dưới nhện: . 6
1.2.6. Hạt nhện: . 7
1.2.7. Các mạch máu của màng não: 7
1.2.8. Hệthống não thất: 8
1.2.9. Hệthống động mạch não 9
1.2.10. Hệtĩnh mạch não: . 12
1.3. Nguyên nhân và cơchếchảy máu dưới màng nhện 12
1.3.1. Nguyên nhân chảy máu dưới nhện 12
1.3.2. Cơchếbệnh sinh chảy máu dưới nhện . 16
1.4. Lâm sàng chảy máu dưới nhện 17
1.5. Biến chứng chảy máu dưới nhện 18
1.5.1.Co thắt mạch não . 18
1.5.2.Chảy máu tái phát 19
1.5.3. Ứnước não thất 19
1.5.4. Các rối loạn bệnh lý khác . 20
1.6. Chẩn đoán hình ảnh và các xét nghiệm . 20
1.6.1. Xét nghiệm dịch não tủy 20
1.6.2. Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh . 20
1.7. Chẩn đoán . 28
1.8. Điều trị 28
1.8.1.Điều trịnội khoa 28
1.8.2. Điều trịngoại khoa . 28

Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . 31
2.1. Đối tượng nghiên cứu . 31
2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn 31
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ 31
2.2. Phương pháp nghiên cứu 31
2.2.1. Thiết kếnghiên cứu . 31
2.2.2. Cỡmẫu nghiên cứu . 31
2.2.3. Các biến sốnghiên cứu . 32
2.3. Xửlý sốliệu . 34
2.4. Phương tiện kỹthuật khi tiến hành nghiên cứu . 34
2.5. Quy trình nghiên cứu . 35
2.6. Kỹthuật chụp CHT và DSA 35
2.6.1. Kỹthuật chụp CHT . 35
2.6.2. Kỹthuật chụp mạch sốhóa xóa nền . 36
2.7. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu 37

Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 38
3.1. Đặc điểm chung của nhóm nghiên cứu 38
3.1.1. Đặc điểm bệnh nhân theo nhóm tuổi và giới 38
3.1.2. Tình trạng ý thức bệnh nhân khi vào viện . 39
3.1.3. Thời điểm chụp CHT . 40
3.1.4. Triệu chứng lâm sàng . 40
3.1. 5. Phân loại lâm sàng theo Hunt – Hess 41
3.2. Đặc điểm chảy máu dưới nhện trên CHT . 41
3.2.1. Vịtrí chảy máu trên phim CHT . 41
3.2.2. Tín hiệu chảy máu dưới nhện trên cộng hưởng từ 42
3. 3. Phát hiện nguyên nhân chảy máu dưới nhện trên cộng hưởng từ . 45
3.3.1. Tín hiệu mạch trên chuỗi xung TOF 3D . 45
3.3.2. Phát hiện phình mạch não trên CHT 46
3.3.3. Phát hiện dịdạng thông động tĩnh mạch não trên CHT . 47
3.3.4. Đặc điểm dịdạng động tĩnh mạch não trên CHT . 48
3.3.5. Đặc điểm phình mạch não trên CHT và chụp mạch sốhóa xóa nền 50
3.4. Kết quả điều trị . 53

Chương 4: BÀN LUẬN . 54
4.1. Đặc điểm bệnh nhân nghiên cứu 54
4.1.1. Tuổi 54
4.1.2. Giới 54
4.1.3. Thời điểm chụp CHT . 55
4.1.4. Ý thức bệnh nhân khi vào viện 56
4.1.5. Triệu chứng lâm sàng . 56
4.2. Đặc điểm hình ảnh chảy máu dưới nhện trên CHT . 57
4.2.1. Vịtrí chảy máu dưới nhện . 57
4.2.2. Tín hiệu chảy máu dưới nhện trên CHT . 58
4.3. Phát hiện nguyên nhân chảy máu dưới nhện trên CHT . 61
4.3.1. Vỡphình mạch não 61
4.3.2. Do dịdạng động tĩnh mạch não 65
4.3.3. Nguyên nhân bệnh lý mạch máu . 67
4.3.4. Không tìm thấy nguyên nhân 68
4.4. Hạn chếcủa đềtài 68
4. 5. Kết quả điều trị 68
KẾT LUẬN 70




ĐẶT VẤN ĐỀ
Tai biến mạch máu não là một vấn đềcổ điển, nhưng lại luôn mang tính
thời sự. Theo tổchức Y tếthếgiới (1990) tỷlệtửvong và tàn phếcao đứng
thứba sau các bệnh lý tim mạch và ung thư. Chảy máu dưới nhện là một thể
của tai biến mạch máu não. Máu từcác mạch vỡchảy vào các khoang dưới
nhện và hòa lẫn vào dịch não tủy. Theo nghiên cứu của các nước cho thấy,
nguyên nhân chảy máu dưới nhện khoảng 60-70% là do vỡphình động mạch
não. Có khoảng 15% các trường hợp chảy máu dưới nhện tửvong trước khi
đến viện. Đối với phình động mạch đã vỡ, điều trịsớm trong vòng 24-72 giờ
được đềcập tới vì nguy cơvỡtrởlại cao với xấp xỉ20% trong vòng hai tuần
đầu sau khi có chảy máu dưới nhện [17], [18], [28].
Chảy máu dưới nhện xảy ra ởmọi lứa tuổi, từtrẻsơsinh cho đến người
cao tuổi. Tuy tỷlệmắc bệnh thấp hơn chảy máu não và nhồi máu, nhưng
bệnh diễn biến lại rất phức tạp, việc tiên lượng và điều trịcòn gặp nhiều khó
khăn, phụthuộc rất nhiều vào chẩn đoán sớm và nguyên nhân gây bệnh.
Ngày nay với sựtiến bộvượt bậc của chuyên ngành chẩn đoán hình ảnh,
không chỉdừng lại ởchẩn đoán xác định chảy máu dưới nhện, tìm ra được
nguyên nhân gây chảy máu mà còn điều trịnút phình mạch não bằng can
thiệp nội mạch.
Cộng hưởng từvà chụp cắt lớp vi tính rất có giá trịchẩn đoán chảy máu
dưới nhện. Chụp CLVT trong vòng 24h đầu sau khi đột quỵcó thểphát hiện
ra chảy máu dưới nhện tới 95% [34]. Giai đoạn bán cấp và muộn xung T2* có
viền giảm tín hiệu do thoái hóa hemosiderin bềmặt khoang dưới nhện và tồn
tại lâu dài, khẳng định di chứng của xuất huyết dưới nhện[18],[28].
Mặt khác, cộng hưởng từlà phương tiện chẩn đoán phình mạch nội sọ
không xâm nhập, rất chính xác và không có nguy cơtai biến nhưchụp mạch
sốhóa xóa nền [5],[14],[17],[18].
2
Tuy nhiên chỉcó ởnhững bệnh viện tuyến trung ương mới được trang bị
đầy đủmáy chụp cắt lớp vi tính, máy cộng hưởng từtừlực 1,5Tesla trởlên,
máy chụp mạch sốhóa xóa nền.
Đối với bệnh viện tuyến tỉnh trang bịmáy cộng hưởng từtừlực 1.5
Tesla, đủ đểchẩn đoán chảy máu dưới nhện và phát hiện một sốnguyên nhân
gây chảy máu. Với mong muốn góp phần chẩn đoán nguyên nhân xuất huyết
dưới nhện không do chấn thương trên CHT 1.5T, chúng tôi nghiên cứu đềtài:
“Nghiên cứu đặc điểm hình ảnh và giá trịcủa cộng hưởng từ1.5T
trong chẩn đoán và phát hiện nguyên nhân chảy máu dưới nhện”
với hai mục tiêu:
1. Mô tả đặc điểm hình ảnh chảy máu dưới nhện trên cộng hưởng từ.
2. Nghiên cứu giá trịcủa cộng hưởng từ1.5T trong chẩn đoán nguyên
nhân chảy máu dưới nhện.