Thạc Sĩ Nghiên cứu đặc điểm cấu trúc và tái sinh tự nhiên trong một số trạng thái thảm thực vật thứ sinh tại

MỞ ĐẦU


Rừng có ý nghĩa đặc biệt lớn, không chỉ cung cấp của cải cho nền kinh tế của đất nước mà còn có vai trò quan trọng trong việc bảo tồn đa dạng sinh học, bảo vệ, cải thiện môi trường và cân bằng sinh thái. Vai trò của rừng là rất to lớn, thế nhưng trong những năm vừa qua diện tích rừng tự nhiên của chúng ta ngày càng giảm sút cả về số lượng và chất lượng.
Theo thống kê của Liên Hợp Quốc, hàng năm trên thế giời có 11 triệu ha rừng bị phá huỷ, riêng khu vực Châu Á Thái Bình Dương hàng năm có 1,8 triệu ha rừng bị phá huỷ, tương đương mỗi ngày mất đi 5000 ha rừng nhiệt đới. Ở Việt Nam, trong vòng 50 năm qua, diện tích rừng bị suy giảm nghiêm trọng. Năm 1943 độ che phủ của rừng là 43%, đến năm 1993 chỉ còn 26%. Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến mất rừng là do chiến tranh, khai thác bừa bãi, đốt nương làm rẫy [18].
Từ khi Chính phủ có chỉ thị 286/TTg (02/05/1997) về tăng cường các biện pháp cấp bách để bảo vệ và phát triển rừng, cấm khai thác rừng tự nhiên, tốc độ phục hồi rừng đã trở nên khả quan hơn. Năm 2003 tổng diện tích rừng nước đã là 12 triệu ha, tương đương với và độ che phủ là 36,1%, trong đó rừng tự nhiên có 10 triệu ha và rừng trồng có 2 triệu ha.
Để đạt được kết quả như trên, Chính phủ đã giao quyền sử dụng đất rừng cho các tổ chức, các cá nhân và hộ gia đình trồng, chăm sóc và quản lý bảo vệ. Những chính sách này đã góp phần tích cực trong việc làm tăng diện tích rừng, giảm diện tích đất trống đồi trọc và rừng đã dần phục hồi trở lại. Có được kết quả đó là do những cơ chế chính sách trên của Chính phủ đã bước đầu tạo được sự chuyển biến theo hướng xã hội hoá nghề rừng, làm cho rừng có chủ và người dân đã chủ động tham gia quản lý bảo vệ phát triển rừng.
Việc nghiên cứu xây dựng cơ sở khoa học cho công tác quản lý, bảo vệ, phục hồi và sử dụng hợp lý rừng tự nhiên là rất cần thiết trong đó nghiên cứu cấu trúc và tái sinh tự nhiên thảm thực vật rừng là một khâu cơ bản không thể thiếu.

Hồ Thác Bà là hồ nước nhân tạo do ngăn dòng sông Chảy năm 1970 để làm Nhà máy thuỷ điện Thác Bà, nhà máy thuỷ điện đầu tiên ở nước ta. Hồ nằm ở địa giới hai huyện Yên Bình và Lục Yên của tỉnh Yên Bái, có diện tích mặt nước khoảng 23.400 ha, có 1.331 đồi đảo lớn nhỏ với thảm thực vật và cảnh quan đa dạng. Nhưng do tình trạng khai thác và sử dụng bừa bãi rừng phòng hộ đầu nguồn nên thảm thực vật ở khu vực này đã bị suy thoái nghiêm trọng. Từ đó gây ra hậu quả làm đất bị xói mòn rửa trôi, gây bồi lắng lòng hồ, hạn chế khả năng chứa nước . Mặt khác, rừng sau khai thác hầu như bị đảo lộn toàn bộ về cấu trúc, quá trình tái sinh diễn thế theo chiều hướng thoái bộ so với ở tình trạng nguyên sinh hoặc trước khi khai thác, nhất là ở các lâm phần không được quản lý tốt.
Trước thực tiễn đó, chúng tôi tiến hành thực hiện đề tài: “ Nghiên cứu đặc điểm cấu trúc và tái sinh tự nhiên trong một số trạng thái thảm thực vật thứ sinh tại vùng đầu nguồn Hồ Thác Bà, tỉnh Yên Bái ” làm cơ sở khoa học cho việc nghiên cứu về diễn thế và đa dạng sinh học. Từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm phục hồi rừng phục vụ cho công tác phòng hộ đầu nguồn và bảo tồn tài nguyên đa dạng sinh học ở địa phương.



MỤC LỤC




Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn
Danh mục các ký hiệu, chữ viết tắt

Danh mục các bảng

Danh mục các hình

Trang


MỞ ĐẦU 1

1. Lý do chọn đề tài 1

2. Mục tiêu nghiên cứu . 2

3. Giới hạn nghiên cứu . 3

Chương 1 - TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 4

1.1 Một số khái niệm có liên quan 4

1.2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu 6

1.2.1. Trên thế giới 6

1.2.1.1. Những nghiên cứu về cấu trúc rừng . 6

1.2.1.2. Những nghiên cứu về tái sinh rừng 8

1.2.2. Những nghiên cứu ở Việt Nam . 12

1.2.2.1. Những nghiên cứu về cấu trúc rừng . 12

1.2.2.2. Những nghiên cứu về tái sinh . 15

1.2.2.3. Những nghiên cứu về thảm thực vật rừng ở Yên Bái 18

Chương 2 - NỘI DUNG VÀ PHưƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 20

2.1. Nội dung nghiên cứu 20

2.1.1. Đặc điểm hệ thực vật và thảm thực vật vùng đầu nguồn hồ Thác Bà . 20

2.1.2. Đặc điểm cấu trúc tổ thành và mật độ cây gỗ của hai trạng thái TTV 20

2.1.3. Một số đặc điểm cấu trúc ngang của hai trạng thái TTV 20

2.1.4. Một số đặc điểm cấu trúc đứng của hai trạng thái TTV 20

2.1.5. Một số đặc điểm tái sinh tự nhiên của hai trạng thái TTV 20

2.1.6. Để xuất một số giải pháp để phục vụ cho công tác bảo tồn tài nguyên

đa dạng sinh học và khả năng phòng hộ đầu nguồn tại khu vực hồ Thác 20

Bà

2.2. Phương pháp nghiên cứu 20

2.2.1. Phương pháp luận . 20

2.2.2. Phương pháp thu thập số liệu 21

2.2.3. Phương pháp phân tích và xử lý số liệu 24

Chương 3 - ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ XÃ HỘI KHU VỰC
31
NGHIÊN CỨU

3.1. Điều kiện tự nhiên 31

3.1.1. Vị trí địa lý 31

3.1.2. Địa hình 31

3.1.3. Khí hậu - Thuỷ văn 32

3.1.4. Địa chất và thổ nhưỡng . 32

3.1.5. Thảm thực vật – Cây trồng 33

3.2. Đặc điểm kinh tế xã hội 33

3.2.1. Dân số và lao động 33

3.2.2. Thực trạng phát triển các ngành 34

Chương 4 - KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 40
4.1. Hiện trạng thảm thực vật khu vực hồ Thác Bà . 40

4.1.1.Hệ thực vật 40
4.1.2. Thảm thực vật 41

* Trạng thái TTV thứ sinh phục hồi TN sau nương rẫy 45

* Trạng thái TTV thứ sinh phục hồi TN sau khai thác kiệt 47

4.2. Đặc điểm cấu trúc tổ thành sinh thái và mật độ cây gỗ của hai trạng
51
thái TTV .

4.2.1. Chỉ số IVI và công thức tổ thành sinh thái trong quần hợp cây gỗ . 52

4.2.2. Đánh giá sự biến động thành phần loài giữa các nhóm cây . 60

4.2.3. Đánh giá chỉ số đa dạng sinh học ở hai TTV 62

4.2.4. Đặc điểm dạng sống thực vật 63

4.3. Một số đặc điểm cấu trúc ngang của hai trạng thái TTV . 65

4.3.1. Phân bố loài theo các nhóm tần số xuất hiện . 65

4.3.2. Sự phân bố số loài cây theo cấp đường kính 68

4.3.3. Sự phân bố số cây theo cấp đường kính . 70

4.4. Một số đặc điểm cấu trúc đứng của hai trạng thái TTV 72

4.4.1. Phân bố số cây theo cấp chiều cao 72

4.4.2. Phân bố loài theo cấp chiều cao . 74

4.5. Đặc điểm tái sinh tự nhiên trong hai trạng thái TTV 76

4.5.1. Đánh giá chỉ số đa dạng sinh học tầng cây tái sinh 77

4.5.2. Đặc điểm cấu trúc tổ thành, mật độ cây tái sinh . 78

4.5.3. Phân bố cây tái sinh theo cấp chiều cao . 80

4.5.4. Phân bố cây tái sinh theo mặt phẳng nằm ngang . 81

4.5.5. Chất lượng và nguồn gốc cây tái sinh . 82

Chương 5 - KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ . 85

TÀI LIỆU THAM KHẢO 88

PHỤ LỤC