Thạc Sĩ Nghiên cứu đa dạng và đặc điểm sinh học của nấm túi họ Xylariaceae ở Mường Phăng - Điện Biên

LUẬN ÁN TIẾN SỸ
NĂM 2014
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU 1
1. Lý do chọn đềtài .1
2. Mục đích của đềtài .2
3. Nội dung nghiên cứu .2
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .2
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đềtài .3
6. Những đóng góp mới .3
Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU. 5
1.1. Vịtrí nấm túi họXylariaceae trong hệthống phân loại và đặc điểm
hình thái của chúng .5
1.1.1. Vịtrí họ Xylariaceaetrong hệthống phân loại nấm .5
1.1.2. Đặc điểm hình thái nấm túi họ Xylariaceae 7
1.1.2.1. Chất nền (Stromata) .7
1.1.2.2. Thểquả(Perithecia) .8
1.1.2.3. Lỗmiệng (Ostioles) .9
1.1.2.4. Túi bào tử(Asci) 10
1.1.2.5. Bào tửtúi (Ascospores) 12
1.1.2.6. Hình thức sinh sản vô tính (Anamorph) .14
1.2. Tình hình nghiên cứu nấm túi họXylariaceae .15
1.2.1. Trên thếgiới 15
1.2.1.1 Hệthống phân loại 15
1.2.1.2. Đa dạng vềthành phần loài 21
1.2.1.3. Mối quan hệdi truyền của các chi, loài trong họXylariaceae 25
1.2.1.4. Các hợp chất hóa học được tách chiết từnấm túi họXylariaceae 28
1.2.1.5. Hoạt tính sinh học từnấm túi họXylariaceae 32
1.2.2. ỞViệt Nam 36
1.3. Đặc điểm khu vực nghiên cứu .41
1.3.1. Rừng nguyên sinh Mường Phăng 41
1.3.2. Vườn Quốc gia Cúc Phương .43
Chương 2: ĐỊA ĐIỂM, THỜI GIAN, VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU .45
2.1. Địa điểm, thời gian và vật liệu nghiên cứu 45
2.1.1. Địa điểm và sinh cảnh của KVNC .45
2.1.2. Thời gian nghiên cứu 45
2.1.3. Vật liệu nghiên cứu .48
2.1.3.1. Mẫu nghiên cứu .48
2.1.3.2. Các dòng tếbào 48
2.1.3.3. Vi sinh vật 48
2.1.3.4. Hóa chất .48
2.1.3.5. Thiết bị .49
2.1.3.6. Môi trường .50
2.2. Phương pháp nghiên cứu .50
2.2.1. Phương pháp vi sinh .50
2.2.1.1. Thu thập và xửlý mẫu .50
2.2.1.2. Phương pháp phân lập nấm 51
2.2.1.3. Bảo quản các chủng nấm phân lập được 51
2.2.1.4. Phương pháp phân tích đặc điểm hình thái, định loại mẫu .52
2.2.1.5. Hoạt tính kháng vi sinh vật kiểm định của các hợp chất hóa học .53
2.2.1.6. Hoạt tính gây độc tếbào của các hợp chất hóa học 54
2.2.2. Sinh học phân tử 55
2.2.2.1. Tách chiết ADN .55
2.2.2.2. Phản ứng PCR 56
2.2.2.3. Phân tích trình tựADN 56
2.2.3. Phương pháp hóa sinh 57
2.2.3.1. Phương pháp tách chiết các chất 57
2.2.3.2. Phương pháp xác định cấu trúc hóa học .57
2.2.4. Phương pháp toán học 57
2.2.4.1. Độphong phú loài .57
2.2.4.2. Chỉsố đa dạng sinh học loài H’ (Shannon and Weiner’s Index) 58
2.2.4.3. Chỉsốmức độchiếm ưu thếhay còn gọi là chỉsốSimpson,
(Concentration of Dominance-Cd) .58
2.2.4.4. Chỉsốtương đồng (Index of similarity hay Sorensen’s Index- SI 58
Chương 3: KẾT QUẢVÀ THẢO LUẬN 59
3.1. Thành phần loài nấm túi họXylariaceae ởKVNC 59
3.1.1. Nhận xét chung về đặc điểm hình thái và cấu trúc hiển vi của nấm túi
họ Xylariaceae ởKVNC 59
3.1.1.1. Chất nền .59
3.1.1.2. Thểquả 61
3.1.1.3. Lỗmiệng 61
3.1.1.4. Túi bào tửvà đỉnh túi bào tử 62
3.1.1.5. Bào tửtúi .63
3.1.2. Danh lục các loài trong họXylariaceae ởKVNC .65
3.1.3. Ghi nhận mới cho khu hệnấm Việt Nam .70
3.1.4. Trình tựmới cho khoa học
3.2. Đa dạng sinh học nấm túi họXylariaceae ởKVNC .74
3.2.1. Đa dạng vềthành phần loài 74
3.2.2. Đa dạng sinh học loài .79
3.2.3. Đa dạng sinh học theo KVNC .81
3.2.4. Đa dạng theo mùa .84
3.2.5. Đa dạng vềcác yếu tố địa lý của nấm họ Xylariaceae ởKVNC 85
3.2.5.1. Các loài phân bốtoàn cầu 86
3.2.5.2. Các loài nhiệt đới .87
3.2.5.3. Các loài ôn đới .89
3.2.6. Phương thức sống của nấm túi họ Xylariaceae ởKVNC .90
3.3. Mối quan hệdi truyền của các loài nấm túi họXylariaceae ởKVNC 91
3.3.1. Mối quan hệdi truyền giữa các taxon trong họ Xylariaceae ởKVNC 91
3.3.2. Mối quan hệdi truyền của các taxon trong chi Annulohypoxylon .95
Deleted: 71
3.3.3. Mối quan hệdi truyền của các taxon trong chi Biscogniauxia 98
3.3.4. Mối quan hệdi truyền của các taxon thuộc chi Daldinia 100
3.3.5. Mối quan hệdi truyền của các taxon thuộc chi Hypoxylon .102
3.3.6. Mối quan hệdi truyền của các taxon trong chi Kretzschmaria .105
3.3.7. Mối quan hệdi truyền của các taxon trong chi Nemania 107
3.3.8. Mối quan hệdi truyền của các taxon trong chi Rosellinia 109
3.3.9. Mối quan hệdi truyền của các taxon trong chi Xylaria 110
3.4. Cấu trúc hóa học và hoạt tính sinh học của các hợp chất được tách từ
thểquả ởmột sốloài nấm túi họXylariaceae .115
3.4.1. Cấu trúc hóa học của các hợp chất thu được từthểquảnấm túi họ
Xylariaceae .115
3.4.1.1. Loài Biscogniauxia philippinensis .115
3.4.1.2. Loài Daldinia concentrica .116
3.4.1.3. Loài Xylaria atrosphaerica 116
3.4.1.4. Loài Xylaria schweinitzii .117
3.4.2. Hoạt tính sinh học của các chất hóa học tách từthểquả 118
3.4.2.1. Hoạt tính gây độc tếbào 118
3.4.2.2. Hoạt tính kháng khuẩn .119
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .121
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN .123
TÀI LIỆU THAM KHẢO .124
PHỤLỤC 1 PL
DANH MỤC BẢNG

Những kết luận mới của luận án
- Đây là luận án đầu tiên nghiên cứu có tính hệ thống về nấm túi họ Xylariaceae ở Việt Nam. Số lượng các chi, các loài mới ghi nhận cho khu hệ nấm sẽ góp phần hoàn thiện hơn danh lục các loài nấm túi họ Xylariaceae nói riêng và nấm nói chung ở Việt Nam.
- Bổ sung 4 chi, 100 taxon mới ghi nhận cho khu hệ nấm Việt Nam. Trong 49 taxon được phân tích trình tự ADN có 5 taxon có trình tự lần đầu tiên công bố cho khoa học.
- Xây dựng 01 khóa định loại đến chi và 7 khóa định loại đến loài, mô tả chi tiết 114 taxon ở khu vực nghiên cứu, có ảnh, mẫu lưu kèm theo.
- Xây dựng mối quan hệ di truyền cho 49 taxon thuộc 8 chi của nấm túi họ Xylariaceae ở Việt Nam.
- Tách chiết và xác định được 13 hợp chất từ 4 taxon nấm túi họ Xylariaceae là: B. Philippinensis MP136, D. concentrica CP002, X. atrosphaerica CP257, X. Schweinitzii CP613 trong đó có 1 hợp chất mới cho khoa học và 12 hợp chất lần đầu tiên được tìm thấy trong các loài thuộc họ Xylariaceae thu được ở Việt Nam.
- Bước đầu thử hoạt tính sinh học của 3 hợp chất tách chiết từ loài D. concentrica CP002có khả năng ức chế 4 dòng tế bào ưng thư ở người (ung thư biểu bì, ung thư vú, ung thư phổi, ung thư gan).