Thạc Sĩ Nghiên cứu cơ sở khoa học và thực tiễn nhằm xây dựng, thử nghiệm bộ chỉ thị sinh học phục vụ quan tr

2
MỤC LỤC

MỞ ĐẦU .3
I. Đánh giá chất lượng nước theo bộ chỉ thị sinh học từ các
chương trình nghiên cứu đánh giá trong nước .4
1. Đánh giá chất lượng nước ngọt ở Việt Nam 4
1.1. Cơ sở đánh giá .4
1.2. Kết quả nghiên cứu 5
2. Nghiên cứu sử dụng động vật không xương sống cỡ lớn để đánh
giá chất lượng nước trên 4 hệ thống kênh chính tạo thành phố Hồ
Chí Minh . 6
2.2. Kết quả khảo sát về thành phần ĐVKXS cỡ lớn 7
3. Sử dụng động vật không xương sống cỡ lớn đánh giá chất lượng nước 8
4. Quan trắc sinh học thủy vực dòng sông Đu sử dụng nhóm động vật
không xương sống cỡ lớn .9
5. Nghiên cứu thành phần sinh vật nổi tại các thủy vực trên địa bàn
huyện Gia Lâm 10
5.1. Các chỉ tiêu thủy lý-thủy hóa 10
5.2. Thực vật nổi .10
5.3. Động vật nổi .11
II. Đánh giá chất lượng nước theo bộ chỉ thị sinh học khi áp dụng thử
nghiệm quan trắc trên lưu vực sông Nhuệ Đáy năm 2009 13
KẾT LUẬN .15 3
MỞ ĐẦU

Vấn đề ô nhiễm môi trường nói chung và vấn đề ô nhiễm môi trường
nước nói riêng đang trở thành mối quan tâm của toàn xã hội. Vận dụng sáng
tạo và phát triển các ý tưởng từ các nghiên cứu quốc tế, kết hợp với những
kinh nghiệm và kiến thức thực tiễn trong điều kiện môi trường nước ta, việc
nghiên cứu sử dụng sinh vật chỉ thị để đánh giá chất lượng môi trường nước
cũng đã được tiến hành trong các năm gần đây và đạt được 1 số thành tựu
nhất định.
Việc áp dụng phương pháp sinh học trong đánh giá chất lượng nước
ngày nay đã được nhiều nước trên thế giới quan tâm và áp dụng. Tuy nhiên,
sử dụng các chỉ thị sinh vật để quan trắc, đánh giá chất lượng môi trường
nước còn chưa được áp dụng nhiều ở nước ta. Hiện nay chưa có những tiêu
chuẩn sinh học cụ thể hay các chỉ số sinh học đánh giá chất lượng nguồn
nước mặt.
Cần phải có những nghiên cứu trên nhiều khu vực để xây dựng một hệ
thống chỉ số sinh học dùng để đánh giá chất lượng nước phù hợp cho từng
vùng. Nhìn nhận môi trường thủy vực dưới góc độ sinh thái cũng như
nghiên cứu sử dụng sinh vật chỉ thị môi trường mới chỉ bắt đầu để cập
nhưng chưa được thực hiện đồng bộ trên quy mô lớn, và mới chỉ dừng ở
mức đánh giá định tính. Vì vậy chưa có chỉ số riêng cho từng khu vực để
đánh giá giám sát chất lượng thủy vực quốc gia.
Đánh giá chất lượng nước lưu vực sông theo bộ chỉ thị sinh học đã
được nghiên cứu và ứng dụng phổ biến ở Việt Nam những năm gần đây.
Xem xét phương pháp nghiên cứu và số liệu thu được, đối chiếu các kết quả
đánh giá các nghiên cứu; nhằm tiếp thu, thừa kế những thành tựu góp phần
xây dựng bộ chỉ thị có tính ứng dụng phổ biến trên quy mô rộng lớn, phù
hợp với các điều kiện lưu vực sông nước ta và tính chính xác cao về cả mặt
định tính và định lượng. 4
I. Đánh giá chất lượng nước theo bộ chỉ thị sinh học từ các chương
trình nghiên cứu đánh giá trong nước
1. Đánh giá chất lượng nước ngọt ở Việt Nam: do Nguyễn Xuân Quýnh,
Steve Tilling, Clive pinder, cùng các cộng sự thực hiện từ 1997-2000
Chính phủ Anh, Hội nghiên cứu Thực địa và Viện Sinh thái nước ngọt
Anh quốc đã phối hợp với Khoa Sinh học- trường ĐH KHTN thực hiện
Chương trình nghiên cứu “Bảo tồn đa dạng sinh học thông qua việc sử dụng
ĐVKXS cỡ lớn làm sinh vật chỉ thị quan trắc và đánh giá chất lượng nước
sông ở Việt nam”.
1.1. Cơ sở đánh giá:
Trên cơ sở nghiên cứu 10 năm, từ 1985 đến 1995, cùng với các dẫn liệu
đã biết trước đây về các thủy vực có nước thải vùng hà nội, Nguyễn Xuân
quýnh đã đề xuất một hệ thống phân loại độ nhiễm bẩn các thủy vực có nước
thải ở Hà Nội dựa trên 1 số tiêu chí cơ bản về sinh học kèm theo những chỉ
tiêu lý hóa học quy định sự có mặt hay vắng mặt 1 số loài hay nhóm loài
ĐVKXS, được coi như SVCT, quy định số lượng và khối lượng của chungs
ở những mức độ khác nhau. ĐVKXS thông qua các giá trị về sinh vật lượng,
sự khác nhau về tính đa dạng, mức độ phong phú về thành phần loài chỉ thị
tốt cho mức độ ô nhiễm các thủy vực trong mối tươgn quan nghịch. Tác giả
cũng đưa ra 1 số nhận xét về mối liên quan giữa các mức độ ô nhiễm của
thủy vực với 1 số chỉ tiêu thủy lý hóa học và sinh học như sau:
- Mức độ ô nhiễm bẩn của thủy vực tăng lên, các giá trị BOD, COD
tăng, hàm lượng oxy hòa tan giảm xuống, đồng thời thành phân loài
và số lượng ĐVKXS giảm theo.
- Ở các thủy vực bẩn ít, hàm lượng oxy hòa tan cao, COD và BOD còn
thấp, thủy vực ở trong tình trạng giàu dinh dưỡng vừa phải, tạo điều
kiện cho ĐVKXS phát triển tốt nhất, đặc biệt là sinh vật lượng. Ở các thủy vực đã bị nhiễm bẩn nặng, trong thành phần động vật nổi,
Rotatoria bao giờ cũng chiếm ưu thế so với giáp xác nổi. Giáp xác nổi giảm
sút nhiều ở thủy vực bẩn vừa loại α và hầu như mất hẳn ở các thủy vực rất
bẩn. trong thành phần động vật đáy, ấu trùng Chironomidae chiếm ưu thế so
với Oligochaeta ở thủy vực ít bẩn. Ở thủy vực bẩn vừa Oligochaeta và
Chironomidae thay phiên nhau giữ vai trò ưu thế. Nhưng ở thủy vực bẩn vừa
loại α Oligochaeta luôn chiếm ưu thế, còn ở thủy vực rất bẩn đã không còn
gặp ấu trùng Mollusca và Chironomidae.
1.2. Kết quả nghiên cứu:
Khi thu thập mẫu ở các suối nhỏ chảy mạnh trên núi Tam Đảo, chảy
chậm qua các đồng bằng xung quanh, cuối cùng đổ ra sông Cầu, nhận các
nguồn ô nhiễm khác nhau từ các thành phố, thị trấn, các ngành công nghiệp
cũng như nông nghiệp. Qua việc áp dụng hệ thống điểm BMWP Vietnam và
điểm sinh học trung bình ASPT cho việc phân hạng chất lượng nước một số
thuỷ vực nước chảy phía bắc Việt Nam, có một số nhận xét sau:
ã Hầu hết các thuỷ vực sông suối miền núi đều có giá trị ASPT tương
ứng từ mức Ô nhiễm nhẹ đến Khá ô nhiễm. Không có điểm khảo sát nào có
môi trường nước đạt mức Không bị ô nhiễm (nước sạch). Trong khi đó, các
kết quả phân tích môi trường nước thông qua các chỉ số thuỷ lý hoá chỉ danh
ô nhiễm hữu cơ tại hầu hết các thuỷ vực ở đây cho thấy chất lượng nước đều
dưới mức giới hạn cho phép nhiều lần theo tiêu chuẩn Việt Nam. Điều đó
cho thấy các mức phân hạng môi trường nước các thuỷ vực sông suối theo
hệ thống điểm BMWP có thể sử dụng để cảnh báo về chất lượng môi trường
sinh thái thuỷ vực.
Những ưu điểm của phương pháp sinh học trong đánh giá chất lượng
nước:
- Những quần xã sinh vật đóng vai trò như là những giám sát viên liên
tục của nước thay cho việc lấy mẫu không liên tục để phân tích hóa học. tuy
nhiên trong khung cảnh nhất định chất thải tuôn ra trong một thời gian ngắn