Thạc Sĩ Nghiên cứu cơ sở khoa học và thực tiễn nhằm xây dựng, thử nghiệm bộ chỉ thị sinh học phục vụ quan tr

1








ĐẶT VẤN ĐỀ

Hiện nay trên thế giới, việc xây dựng các chỉ thị môi trường và chỉ thị phát triển
bền vững đang rất được quan tâm phát triển để phục vụ cho mục tiêu tổng hợp một
cách chính xác và khách quan khối lượng thông tin ngày càng tăng về môi trường và
để có thể sử dụng các thông tin này cho các hoạt động tác nghiệp phục vụ công tác ra
quyết định.
Các chính sách môi trường cần phải được xây dựng dựa trên một tập hợp thông
tin cô đọng và tổng hợp chứ không phải là các thông tin chi tiết và vụn vặt. Trên khắp
thế giới, việc xây dựng các chỉ thị môi trường và chỉ thị phát triển bền vững đang rất
được quan tâm phát triển để phục vụ cho mục tiêu tổng hợp một cách chính xác và
khách quan khối lượng thông tin ngày càng tăng về môi trường và để có thể sử dụng
những thông tin này cho các hoạt động tác nghiệp phục vụ công tác ra quyết định.
Trong phạm vi của Đề tài, bộ chỉ thị mụi trường sẽ được xây dựng với sự cộng
tác giữa các đối tượng sử dụng và các bên cung cấp thông tin môi trường nhằm tối đa
hoá tính phù hợp và khả năng ứng dụng của dữ liệu. 2


I. PHƯƠNG PHÁP LUẬN XÂY DỰNG BỘ CHỈ THỊ
Mô hình Động lực - Áp lực - Hiện trạng - Tác động - Đáp ứng (DPSIR) được
chọn làm mô hình định hướng hoạt động xây dựng chỉ thị vì mô hình này có thể đưa ra
một khung linh hoạt mà theo đó các phân tích có thể giúp:
ã nâng cao hiểu biết về tính phức tạp của những liên kết và những phản hồi giữa các
yếu tố nguyên nhân - hậu quả trong các vấn đề về môi trường
ã xác định các chỉ thị để giải thích và lượng hoá những liên kết và những phản hồi
này.
Một chỉ thị là một thông số được sử dụng để đơn giản hoá, lượng hoá và truyền
đạt một vấn đề. Trong lĩnh vực môi trường, một lĩnh vực vô cùng phức tạp, rõ ràng cần
phải xác định các chỉ thị để có thể định lượng các khía cạnh quan trọng của môi trường
nhằm đơn giản hoá những khía cạnh này. Theo đó, bạn có thể truyền đạt những thông
tin môi trường tác nghiệp. Chương 3 cung cấp tổng quan về những khía cạnh khác
nhau có liên quan đến thiết kế và định nghĩa chỉ thị.
Rõ ràng là càng áp dụng nhiều chỉ thị (với chất lượng ở mức chấp nhận được), ta càng
có khả năng mô tả chi tiết hơn về các diễn biến của môi trường. Tuy nhiên, tuỳ thuộc
vào từng hoàn cảnh nhất định, việc áp dụng quá nhiều chỉ thị có thể làm cho bức tranh
trở nên rối mắt trong khi cái đang cần là một bức tranh tổng quát.
Mô hình DPSIR
Mô hình DPSIR được lựa chọn làm mô hình định hướng cho hoạt động xây
dựng chỉ thị. Mô hình này rất mạnh trong việc cung cấp một cái nhìn tổng quan bối
cảnh vấn đề môi trường và cũng như minh hoạ làm rõ những mối quan hệ nhân - quả
nói chung. Những mối quan hệ nhân - quả này thường mang tính khái niệm và về bản
chất mang tính định tính chứ không phải được xác định bằng những phương trình toán
học. Mối quan hệ nhân – quả này có thể được nhiều người biết tới nhưng lại khó có thể
định lượng được. Chỉ có rất ít trường hợp cụ thể trong đó có thể xác định được một tập
hợp các phương trình toán học có thể xâu chuỗi được các thành phần với nhau để mô
tả toàn cảnh theo mô hình DPSIR. Tuy nhiên, đối với từng phần riêng lẻ trong mối liên
hệ nhân - quả thì các chỉ thị lại cho phép xác định và giúp hiểu được về các thành phần
phụ thuộc lẫn nhau riêng lẻ của chúng mà trên cơ sở đó có thể phân tích các xu hướng.
Mô tả chung
Mô hình DPSIR (hình 1) mô tả mối quan hệ tương hỗ giữa hiện trạng môi
trường (S), những áp lực do con người gây ra (P) và những động lực quan trọng trực
tiếp hoặc gián tiếp (D). Ngoài ra, mô hình còn bao gồm cả những tác động (I) của sự thay đổi hiện trạng môi trường và những đáp ứng (R) từ xã hội chống lại những tác
động không mong muốn này. Mô hình DPSIR minh hoạ cả những hoạt động xã hội
ảnh hưởng đến hiện trạng môi trường và những phản hồi từ hiện trạng môi trường tới
xã hội dưới hình thức những động thái về chính sách môi trường cho từng lĩnh vực cụ
thể (nông nghiệp, giao thông, công nghiệp .). Những phản hồi này bao gồm những
mục tiêu và biện pháp mà xã hội đặt ra nhằm chống lại những thay đổi không mong
muốn về tình trạng môi trường và tác động tiêu cực của những thay đổi này lên hệ sinh
thái cũng như điều kiện sống của con người.