Thạc Sĩ Nghiên cứu cơ sở khoa học và thực tiễn nhằm đề xuất các chính sách, giải pháp bảo vệ môi trường và

Mục Lục
Trang
Danh sách tác giả i
Tóm tắt đề tài iii
Lời cảm ơn vii
Mục lục ix
Danh mục các bảng xiii
Danh mục hình xvii
Danh mục chữ viết tắt xix
Danh các tổ chức cá nhân tham gia xxii
Mở đầu 1
1. Đặt vấn đề 1
2. Tính cấp thiết của đề tài 1
3. Mục tiêu của đề tài 3
4. Nội dung nghiên cứu của đề tài 3
5. Nguồn tài liệu và số liệu sử dụng 7
6. Những kết quả mới của đề tài 8
7. Tổ chức thực hiện 8
8. Cấu trúc của đề tài 9
9. Cơ sở của việc lựa chọn đối tượng và giới hạn nghiên cứu 9
10. Thời gian và địa bàn nghiên cứu 10
11. Các công việc đã thực hiện 10

Chương 1. Tổng quan về phát triển kinh tế trang trại và phương pháp nghiên cứu 11
1.1. Khái niệm về trang trại và kinh tế trang trại 11
1.1.1. Khái niệm, tiêu chí xác định và phân loại trang trại 11
1.1.2. Khái niệm về kinh tế trang trại 16
1.2. Hoàn cảnh ra đời và sự phát triển kinh tế trang trại trên Thế giới
và ở Việt Nam 22
1.2.1. Trên Thế giới 22
1.2.2. ở Việt Nam 25
1.3. Một số nhận xét về tình hình phát triển kinh tế trang trại ở nước ta 34
1.4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 36
1.4.1. Phương pháp luận 36
1.4.2. Phương pháp nghiên cứu 42

Chương 2. Phát triển kinh tế trang trại ở duyên hải miền Trung 43
2.1. Khái quát điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên và kinh tế -
xã hội vùng duyên hải miền Trung 43
2.1.1. Điều kiện tự nhiên 43
2.1.2. Tài nguyên thiên nhiên 49
2.1.3. Điều kiện kinh tế - xã hội 55
2.2. Hiện trạng phát triển kinh tế trang trại tại DHMT 56
2.2.1. Các loại hình KTTT ở DHMT 56
2.2.2. Tình hình phát triển kinh tế trang trại ở các tỉnh duyên hải miền Trung 58
2.3. Tác động của kinh tế trang trại nuôi trồng thuỷ sản lên sự phát triển
kinh tế - xã hội, môi trường sinh thái và sức khỏe cộng đồng 77
2.3.1. Tác động đến hoạt động kinh tế - xã hội 77
2.3.2. Tác động đến môi trường sinh thái 79
2.3.3. Tác động lên sức khoẻ của con người 81

Chương 3. Phát triển kinh tế trang trại ở đồng bằng sông Cửu Long 82
3.1. Khái quát điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên và kinh tế - xã hội
vùng đồng bằng sông Cửu Long 82
3.1.1. Điều kiện tự nhiên 82
3.1.2. Tài nguyên thiên nhiên vùng đồng bằng sông Cửu Long 84
3.1.3. Điều kiện kinh tế - xã hội 92
3.2. Hiện trạng phát triển trang trại tại ĐBSCL 94
3.2.1. Các loại hình KTTT 94
3.2.2. Tình hình phát triển KTTT ở ĐBSCL 97
3.2.3. Hiệu quả kinh tế xã hội của các trang trại ở ĐBSCL 102
3.3. Tác động của kinh tế trang trại lên sự phát triển kinh tế - xã hội,
môi trường sinh thái và sức khoẻ cộng đồng 105
3.3.1. Tác động đến hoạt động kinh tế - xã hội 105
3.3.2. Tác động đến môi trường sinh thái 109
3.3.3. Tác động lên sức khoẻ của con người 111

Chương 4. Vấn đề môi trường trong phát triển kinh tế trang trại 113
4.1. Hiện trạng môi trường kinh tế trang trại 113
4.1.1. Vùng duyên hải miền Trung 113
4.1.2. Vùng đồng bằng sông Cửu Long 133
4.2. Khả năng diễn biến môi trường kinh tế trang trại
nuôi trồng thuỷ sản 145
4.2.1. Mục tiêu của dự báo diễn biến môi trường 145
4.2.2. Các phương pháp đánh giá diễn biến môi trường 145
4.2.3. Khả năng diễn biến môi trường 148
4.3. Nhận xét chung về tác động của sự phát triển trang trại ở Việt Nam đến
môi trường và sự phát triển bền vững 160
4.3.1. Những thành tựu của KTTT 160
4.3.2. Những mặt hạn chế và bất cập cần giải quyết 163

Chương 5. Phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền vững 165
5.1. Quan niệm về phát triển bền vững 165
5.2. Tiếp cận đối với phát triển bền vững 166
5.2.1. Tiếp cận mang tính đạo đức 166
5.2.2. Tiếp cận kinh tế 166
5.2.3. Tiếp cận sinh thái 166
5.3. Phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền vững 167
5.3.1. Tiêu chí phát triển KTTT theo hướng bền vững 167
5.3.2. Những tổn thất trong phát triển kinh tế trang trại 169
5.3.3. Sự cần thiết thay đổi phát triển kinh tế trang trại 172
5.4. Lựa chọn và hoàn thiện một số mô hình kinh tế trang trại theo
hướng bền vững 173
5.4.1. Quan điểm 173
5.4.2. Cách giải quyết vấn đề 174
5.4.3. Các kết quả nghiên cứu hoàn thiện mô hình trang trại 174

Chương 6. Đề xuất các chính sách, giải pháp bảo vệ môi trường và phát triển bền vững kinh tế trang trại nuôi trồng thuỷ sản ở Việt Nam 212
6.1. Đánh giá những mặt tích cực, hạn chế của một số chính sách, giải
pháp liên quan đến kinh tế trang trại nuôi trồng thuỷ sản 212
6.1.1. Chính sách đất đai 212
6.1.2. Chính sách tín dụng, huy động vốn đầu tư hỗ trợ phát triển KTTT 215
6.1.3. Chính sách thuế, thị trường và tiêu thụ sản phẩm 217
6.1.4. Về đào tạo nhân lực và chuyển giao khoa học - công nghệ - kỹ thuật 218
6.1.5. Về khuyến nông - khuyến ngư 220
6.1.6. Giảm thiểu, phòng ngừa và xử lý ô nhiễm môi trường 221
6.1.7. Chính sách liên kết "bốn nhà" 223
6.2. Đề xuất các chính sách, giải pháp phát triển kinh tế trang trại
nuôi trồng thủy sản theo hướng bền vững 224
6.2.1. Về đất đai 224
6.2.2. Huy động vốn đầu tư phát triển kinh tế trang trại 227
6.2.3. Chính sách Quỹ hỗ trợ phát triển kinh tế trang trại 229
6.2.4. Chính sách thuế 231
6.2.5. Chuyển giao khoa học - công nghệ và kỹ thuật 233
6.2.6. Khuyến nông - khuyến ngư 235
6.2.7. Giảm thiểu, phòng ngừa và xử lý ô nhiễm môi trường 238
6.2.8. Đề xuất bổ sung về Chính sách liên kết "bốn nhà" đối với kinh tế
trang trại (Nhà nước, Chủ trang trại, Nhà doanh nghiệp và Nhà khoa học) 246
6.3. Hướng dẫn thực hiện các chính sách, giải pháp bảo vệ môi trường kinh tế
trang trại nuôi trồng thủy sản 249
6.3.1. Mục đích 249
6.3.2. Cách tiếp cận để thực hiện các chính sách, giải pháp 239
6.3.3. Phương hướng thực hiện các chính sách, giải pháp 251
6.3.4. Các biện pháp chủ yếu để thực hiện các chính sách, giải pháp 254
6.3.5. Đảm bảo các điều kiện thực hiện 258
6.3.6. Phối hợp tổ chức thực hiện 260
Kết luận và kiến nghị 263
I. Kết luận 263
II. Kiến nghị 265


Tài liệu tham khảo 266 Danh sách các biểu bảng
Chương 1
Bảng 1.1. Tiêu chí phân loại trang trại của Hội Kinh tế học Việt Nam năm 1994
Bảng 1.2. Đặc điểm chung của kinh tế trang trại
Bảng 1.3. Sự khác nhau về một số đặc trưng cơ bản giữa KTTT và kinh tế hộ gia đình
nông dân
Bảng 1.4. Sự phát triển KTTT qua các năm của một số nước trên thế giới
Bảng 1.5. Số lượng trang trại trong các loại hình khác nhau ở Việt Nam phân theo các vùng
Bảng 1.6. Số lượng trang trại thay đổi qua các thời kỳ
Bảng 1.7. Cơ cấu chủ trang trại theo chức năng xã hội
Bảng 1.8. Cấu thành quỹ đất bình quân cho 1 trang trại theo hướng sản xuất (trong số
3.044 trang trại mẫu điều tra)
Bảng 1.9. Bình quân sử dụng đất trong 1 trang trại phân theo các loại hình
Bảng 1.10. Tỷ lệ theo quy mô diện tích của từng loại hình trang trại
Bảng 1.11. Quy mô diện tích đất nông nghiệp cho 1 trang trại
Bảng 1.12. Vốn sản xuất của các loại hình trang trại
Bảng 1.13. Kết quả sản xuất kinh doanh của các loại hình trang trại
Bảng 1.14. Quy mô lao động bình quân của các loại hình trang trại ở Việt Nam
Chương 2
Bảng 2.1. Diện tích các đồng bằng một số tỉnh vùng DHMT
Bảng 2.2. Một số yếu tố khí hậu vùng DHMT
Bảng 2.3. Một số đặc trưng hình thái lưu vực sông chính ở DHMT
Bảng 2.4. Tiềm năng đất phục vụ NTTS ở vùng DHMT
Bảng 2.5. Diện tích tiềm năng đất cát ở DHMT
Bảng 2.6. Diện tích NTTS của các tỉnh DHMT qua các năm
Bảng 2.7. Diện tích rừng và trữ lượng gỗ vùng DHMT
Bảng 2.8. Thành phần và số lượng loài ở biển và ven biển các tỉnh DHMT
Bảng 2.9. Tài nguyên sinh vật ở vùng đồng bằng DHMT
Bảng 2.10. Số lượng các loại hình trang trại của các tỉnh ở DHMT
Bảng 2.11. Cơ cấu của một số loại hình trang trại ở DHMT
Bảng 2.12. Vốn đầu tư bình quân của các trang trại các tỉnh DHMT
Bảng 2.13. Cơ cấu nguồn vốn của tỉnh Quảng Ngãi và Khánh Hoà
Bảng 2.14. Thu nhập của các loại hình trang trại ở vùng DHMT
Bảng 2.15. Lợi nhuận của các trang trại ở Quảng Ngãi
Bảng 2.16. Thu nhập bình quân của các trang trại điều tra ở Quảng Ngãi
Bảng 2.17. Lợi nhuận bình quân của các loại hình trang trại ở Khánh Hoà
Bảng 2.18. Thu nhập của các lao động trang trại ở T.T. Huế
Bảng 2.19. Các giá trị bình quân của một trang trại trồng trọt ở DHMT
Bảng 2.20. Một số chỉ tiêu bình quân của một trang trại chăn nuôi ở DHMT
Bảng 2.21. Một số chỉ tiêu bình quân của trang trại lâm nghiệp ở DHMT
Bảng 2.22. Một số chỉ tiêu bình quân của một trang trại NTTS ở DHMT
Bảng 2.23. Diện tích nuôi tôm nước lợ ở các tỉnhDHMT
Bảng 2.24. Diện tích NTTS ở các tỉnh DHMT phân theo môi trường nước ngọt, lợ và mặn
Bảng 2.25. Lịch thời vụ NTTS ở các tỉnh DHMT
Bảng 2.26. Tổng thu, thu nhập bình quân của các nhóm trang trại ở Khánh Hòa
Bảng 2.27. Cơ cấu các loại hình sản xuất kinh doanh của trang trại ở tỉnh Quảng Ngãi
Bảng 2.28. Cơ cấu các loại hình trang trại ở Thừa Thiên Huế
Bảng 2.29. Tuổi tác, trình độ văn hoá, nguồn gốc xuất thân của các chủ trang trại ở Quảng Ngãi
Bảng 2.30. Bình quân lao động ở các trang trại vùng DHMT
Chương 3
Bảng 3.1. Hiện trạng sử dụng đất ở một số tỉnh, thành phố thuộc khu vực ĐBSCL
Bảng 3.2. Diện tích đất có rừng phân bố theo các tỉnh thuộc ĐBSCL
Bảng 3.3. Diện tích NTTS các tỉnh thuộc khu vực ĐBSCL qua các năm
Bảng 3.4. Sản lượng cá phân bố theo một số tỉnh thuộc khu vực ĐBSCL
Bảng 3.5. Số lượng các loại hình KTTT ở các tỉnh ĐBSCL
Bảng 3.6. Loại hình KTTT ở ĐBSCL theo cơ cấu kinh tế sản xuất - kinh doanh và nguồn
gốc tích tụ ruộng đất
Bảng 3.7. Số lượng trang trại ở các tỉnh ĐBSCL qua một số năm
Bảng 3.8. Tương quan giữa sự suy giảm diện tích rừng ngập mặn và sự mở rộng diện tích
nuôi tôm nước lợ ở một số tỉnh ĐBSCL năm 2002
Bảng 3.9. Tương quan diện tích NTTS và diện tích rừng ngập mặn bị mất qua một số năm
Chương 4
Bảng 4.1. Chất lượng nước biển ven bờ tỉnh Thanh Hoá (trung bình qua các năm)
Bảng 4. 2. Chất lượng nước biển tại một số cửa sông ở Nghệ An (giá trị trung bình từ năm
1998 - 2004)
Bảng 4.3. Chất lượng nước mặt của các sông ở Quảng Bình
Bảng 4.4. Chất lượng nước biển ven bờ tại một số vị trí cửa sông ở Quảng Bình
Bảng 4.5. Chất lượng nước ở sông Hương và đầm phá Thừa Thiên Huế (giá trị trung bình
từ năm 1998 -2003)
Bảng 4.6. Chất lượng nước biển ven bờ tại một số vị trí ở Đà Nẵng
Bảng 4.7. Chất lượng nước mặt một số điểm tại Quảng Ngãi
Bảng 4.8. Chất lượng nước tại các ao NTTS vùng DHMT
Bảng 4.9. Chất lượng nước thải NTTS vùng DHMT
Bảng 4.10. Chất lượng nước ngầm ở DHMT
Bảng 4.11. Chất lượng môi trường không khí ven biển một số tỉnh vùng DHMT
Bảng 4.12. Kết quả phân tích môi trường không khí tại vùng nuôi tôm công nghiệp ở
Thừa Thiên Huế
Bảng 4.13. Tổng hợp chất lượng môi trường đất đáy một số ao nuôi thủy sản ven biển tỉnh
Khánh Hoà
Bảng 4.14. Chất lượng môi trường đất ở một số điểm nuôi trồng thủy sản Khánh Hòa
Bảng 4.15. Tổng hợp kết quả phân tích chất lượng nước mặt ở một số tỉnh ĐBSCL
Bảng 4.16. Kết quả quan trắc N-NH3 tháng 12 năm 2003 ở tỉnh Kiên Giang
Bảng 4.17. Chất lượng nước ngầm ở Bến Tre
Bảng 4.18. Chất lượng nước ngầm ở một số giếng khoan ở tỉnh Trà Vinh (mẫu lấy và
phân tích vào tháng 3/2004 do trung tâm BVMT phân tích)
Bảng 4.19. Kết quả phân tích chất lượng nước ngầm tỉnh Đồng Tháp
Bảng 4.20. Kết quả phân tích một số chỉ tiêu chất lượng nước ngầm ở Hậu Giang
Bảng 4.21. Kết quả phân tích chất lượng nước thải nuôi thuỷ sản một số trang trại ở Bến Tre
Bảng 4.22. Một số chỉ tiêu môi trường tại trang trại nuôi tôm thâm canh Tuấn Tài tỉnh Cà Mau
Bảng 4.23. Chất lượng nước ở trại nuôi tôm bán thâm canh (trang trại của phòng Nông
nghiệp, huyện Đầm Dơi)

Danh sách các hình vẽ
Chương 1:
Hình 1.1: Phương pháp tiếp cận trong nghiên cứu đề tài KC.08.30
Hình 1.2: Sơ đồ triển khai nghiên cứu Đề tài KC.08.30
Hình 1.3: Tương tác giữa hệ sinh thái và hệ xã hội
Hình 1.4: Tính hệ thống của KTTT
Chương 4:
Hình 4.1: Mức độ ô nhiễm nước mặt ở DHMT
Hình 4.2a: So sánh chất lượng nước cấp và nước thải tại ao NTTS vùng DHMT
Hình 4.2b: So sánh chất lượng nước cấp và nước thải tại ao NTTS vùng DHMT
Hình 4.3: Mô hình "áp lực - hiện trạng - đáp ứng" sử dụng cho các nghiên cứu đánh giá
về diễn biến môi trường KTTT
Chương 5:
Hình 5.1: Mối quan hệ giữa môi trường - kinh tế - xã hội
Hình 5.2: Hiện trạng mô hình trang trại Đức Thắng trước khi hoàn thiện
Hình 5.3: Mô hình hoàn thiện trang trại nuôi tôm Đức Thắng
Hình 5.4: Hiện trạng mô hình trang trại nuôi tôm dựa vào cộng đồng (Ông Trần Đình
Quang, xã Vinh Hưng, Phú Lộc) trước khi hoàn thiện.
Hình 5.5: Mặt cắt ngang ao nuôi
Hình 5.6: Mô hình hoàn thiện trang trại nuôi tôm quảng canh cải tiến ở xã Vinh Hưng
Huyện Phú lộc, Thừa Thiên Huế
Hình 5.7: Hệ thống công nghệ sản xuất và bảo vệ môi trường trang trại Châu Thanh
Tâm trước khi hoàn thiện
Hình 5.8: Mô hình hoàn thiện bảo vệ môi trường trang trại Châu Thanh Tâm
Hình 5.9: Hệ thống công nghệ sản xuất và bảo vệ môi trường trang trại Phương Thảo
trước khi hoàn thiện
Hình 5.10: Mô hình hoàn thiện bảo vệ môi trường trang trại Phương Thảo



BCHTW Ban chấp hành Trung ương
BKTTW Ban kinh tế Trung ương
BNN Bộ nông nghiệp
BTC Bộ Tài Chính
BTN&MT Bộ Tài nguyên và Môi trường
BTS Bộ Thuỷ sản
bvmt Bảo vệ môi trường
BVTV Bảo vệ thực vật
CNH Công nghiệp hóa
CNSH Công nghệ sinh học
CNXH Chủ nghĩa Xã hội
CP Chính phủ
CREB Trung tâm Tài nguyên môi trường và công nghệ sinh học
CT Chỉ thị
DHMT Duyên hải miền Trung
ĐBSCL Đồng bằng sông Cửu Long
ĐTM Đánh giá tác động môi trường
ENTEC Trung tâm Công nghệ Môi trường
EU Cộng đồng châu Âu
FAO Tổ chức nông lương Thế giới
GDP Tổng sản phẩm quốc nội
GIS Hệ thống thông tin địa lý
HĐH Hiện đại hóa
HĐND Hội đồng Nhân dân
HNTW Hội nghị Trung ương
HSD Viện quốc tế về phát triển bền vững
HTMT Hiện trạng môi trường
HTX Hợp tác xã
HTX NN Hợp tác xã nông nghiệp
ICZM Quản lý tổng hợp vùng ven bờ
IMA Liên minh quốc tế về đời sống biển
IUCN Hội bảo tồn thiên thiên Quốc tế
KCN Khu Công nghiệp