Thạc Sĩ Nghiên cứu chuỗi giá trị của sản phẩm cây dược liệu làm thuốc tắm tại huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai

Luận văn thạc sĩ
Đề tài: Nghiên cứu chuỗi giá trị của sản phẩm cây dược liệu làm thuốc tắm tại huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai
Mô tả bị lỗi font vài chữ, file tài liệu thì bình thường


MỤC LỤC
Lời cam ñoan i
Lời cảm ơn ii
Mục lục i
Danh mục chữviết tắt iii
Danh mục các bảng iv
Danh mục các hình v
Danh mục các hộp v
I MỞ ðẦU 1
1.1 Bối cảnh, tính cấp thiết của vấn ñềnghiên cứu. 1
1.2 Mục tiêu nghiên cứu 3
1.3 ðối tượng và phạm vi nghiên cứu 4
2 CƠSỞLÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀNGHIÊN CỨU CHUỖI
GIÁ TRỊSẢN PHẨM CÂY DƯỢC LIỆU LÀM THUỐC TẮM 6
2.1 Cơsởlý luận 6
2.2 Cơsởthực tiễn 23
3 ðẶC ðIỂM ðỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 29
3.1 ðặc ñiểm ñịa bàn nghiên cứu 29
3.2 Phương pháp nghiên cứu 38
4 KẾT QUẢNGHIÊN CỨU 53
4.1 Thực trạng chuỗi giá trịsản phẩm cây dược liệu làm thuốc tắm 53
4.1.1 Thực trạng sản phẩm cây dược làm thuốc tắm 53
4.1.2 Thực trạng các tác nhân tham gia chuỗi giá trịthuốc tắm 65
4.1.3 Phân bổchi phí và lợi nhuận trong chuỗi giá trịthuốc tắm 78
4.1.4 Các yếu tố ảnh hưởng tới chuỗi giá trịsản phẩm làm thuốc tắm 85
4.2 Các giải pháp nâng cao giá trịsản phẩm thuốc tắm 91
4.2.1 Giải pháp chung cho chuỗi giá trị sản phẩm cây dược liệu làm
thuốc tắm 91
4.2.2 Giải pháp cho từng tác nhân 95
5 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 99 5.1 Kết luận 99
5.2 Kiến nghị 101
TÀI LIỆU THAM KHẢO 104
PHỤLỤC 106

I. MỞ ðẦU
1.1. Bối cảnh, tính cấp thiết của vấn ñềnghiên cứu.
Nền kinh tếViệt Nam ñã phát triển ñầy ấn tượng từkhi thực hiện công
cuộc ñổi mới, tốc ñộ tăng trưởng bình quân là 7,5% năm trong giai ñoạn
2000-2008, tỷlệnghèo giảm từ58% năm 1993 xuống còn 14% năm 2008.
[1]
Xu hướng này thểhiện rõ ràng trong các hoạt ñộng của người dân trong việc
chăm sóc sức khỏe và các tiếp cận dịch vụxã hội trong những năm gần ñây.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả ñáng khích lệnước ta cũng ñang phải ñối
mặt với các thách thức vềô nhiễm môi trường, biến ñổi khí hậu và giải quy ết
nghèo ñói một cách bền vững, ñặc biệt là các khu vực khó khăn vùng núi phía
Bắc. ðây cũng là nơi sinh sống của nhiều cộng ñồng dân tộc ít người, trình ñộ
văn hóa thấp, chiếm 50% dân sốkhu vực này.
[2]
Công tác xóa ñói giảm nghèo, cải thiện ñiều kiện sống của các cộng
ñồng dân tộc thiểu sốsẽtiếp tục ñược ưu tiên trong thời gian tới và ngày càng
trởcấp thiết và quan trọng. Mục tiêu xóa ñói giảm nghèo chỉthực sự ñạt ñược
bền vững khi có sựtham gia tích cực của người nghèo, cộng ñồng dân cư, tạo
công ăn việc làm cho người dân, phát triển sinh kếthông qua việc sửdụng
hợp lý và hiệu quảcác nguồn lực sẵn có nơi người dân sinh sống.
Sa Pa là một huy ện vùng cao của tỉnh Lào Cai, nổi tiếng về m ột ñịa
danh du lịch với cảnh quan thiên nhiên thơmộng và những nét văn hóa bản
ñịa vô cùng ñặc sắc. ðược sự ưu ái của thiên nhiên Sa Pa hiện ñang sởhữu
nguồn tài nguyên phong phú, ña dạng và ñặc biệt là nơi lưu giữnhiều loại
thảo dược quý. Trong sốcác loại thảo dược quý ñó có thểkể ñến các loại cây
ñược dùng trong bài thuốc tắm của người Dao.
[5]
Thuốc tắm của người Dao
ñỏcó nhiều tác dụng tốt ñối với sức khỏe con người nhưdùng ñểchữa các
bệnh ñau nhức cơ, xương, khớp, cảm cúm, ngứa, táo bón, ñinh nhọt, ñặc biệt,
ñối với phụnữmới sinh, bài thuốc này giúp cơthểnhanh chóng bình phục, có
thể ñịu con lên nương làm rẫy sau khi sinh trong vài ngày.
[3]
Các chương trình, dựán xóa ñói giảm nghèo không chỉ ñơn thuần là
giải quy ết các nhu cầu cấp thiết, tức thời mà mục tiêu lâu dài phải là tiền ñề
cho việc tăng trưởng bền vững. ðể ñạt ñược mục tiêu trên ngòai sựnỗlực của
chính phủ, các ban ngành ñịa phương còn có sự ñóng góp tích cực của các tổ
chức quốc tế, các chương trình hợp tác phát triển.
Một trong các dựán ñiển hình cho nỗlực cải thiện sinh kếvà sửdụng
hiệu quảnguồn tài nguyên sẵn có của cộng ñồng dân tộc ít người ởmiền Bắc
Việt Nam là dựán “Dựán cải cách phát triển dược liệu ởSa Pa (MPI)” dưới
sự hỗ trợ của cơ quan phát triển quốc tế New Zealand (NZAID), tổ chức
Frontier, tổchức ñộng thực vật quốc tế(FFI) và cùng cộng tác với trường ðại
học Dược Hà Nội (HUP), ðại học Nông Nghiệp Hà Nội (HAU). Mục tiêu của
dựán MPI “Phát triển bền vững các sản phẩm thiên nhiên có giá trịkinh tế
cao dựtrên các loài cây thuốc mang giá trịbảo tồn tại Việt Nam, nhấn mạnh
sựtham gia của các cộng ñồng người dân tộc thiểu số ở ñịa phương, bảo tồn
sự ña dạng sinh học và phát triển hoạt ñộng canh tác bền vững
[2]
”
Cuối năm 2005, thời ñiểm kết thúc giai ñoạn nghiên cứu của dự án
MPI, các thành viên tham gia dựán ñã tập trung chuyển dựán thành một tổ
chức hợp tác kinh doanh, chuyển kết quảtừnghiên cứu sang hoạt ñộng ứng
dụng, với sựtham gia của doanh nghiệp và các tổchức quốc tế.
[2]
Sản phẩm nghiên cứu của dựán ñược chia làm 2 nhánh trong quá trình
thương mại hóa sản phẩm, một nhánh ñi theo hướng hàng hóa chuyên biệt,
khai thác tinh dầu từ5 loại dược liệu ñược chọn lọc trong 800 loài cây thuốc
bản ñịa tại Sa Pa phục vụcho mục tiêu xuất khẩu và nhánh còn lại tập trung
vào sản phẩm thuốc tắm truyền thống của người Dao ñỏ.
Trong bối cảnh hiện nay, dưới tác ñộng của cơchếthịtrường, sựphát
triển nhanh của các dịch vụdu lịch trên ñịa bàn, việc nâng cao giá trịtăng
thêm của sản phẩm trong chuỗi giá trịcàng trởlên cấp thiết. ðây là một cơ
hội tốt ñểsản phẩm thuốc tắm của người dân tại Sapa phổbiến hơn nữa, mang
lại nguồn thu nhập ñáng kểcho ñịa phương và cộng ñồng. Tuy nhiên, thực tế
việc phân phối lợi ích tài chính; quan hệgiữa các tác nhân; vai trò và mức ñộ
ảnh hưởng của các tác nhân trong chuỗi giá trịsản phẩm thuốc tắm; xu hướng
phát triển của sản phẩm thuốc tắm từcây dược liệu; khảnăng tham gia của
người nghèo ñểphát triển các sản phẩm có tính chất gia truy ền, mang bản sắc
văn hoá của người Dao Sapa hiện nay là những câu hỏi chưa có lời giải ñáp.
Với những lý do nhưtrên, tôi tiến hành nghiên cứu ñềtài: “Nghiên cứu
chuỗi giá trịcủa sản phẩm cây dược liệu làm thuốc tắm tại huyện Sa Pa,
tỉnh Lào Cai” với mong muốn góp phần giải ñáp các câu hỏi ñã nêu, làm rõ
góc ñộthịtrường vềsản phẩm thuốc tắm, giá trịgia tăng có ñược qua các tác
nhân, ñưa ra cái nhìn một cách tổng quan vềchuỗi giá trịcây dược liệu làm
thuốc tắm hiện nay tại Sa Pa.
1.2 Mục tiêu nghiên cứu
1.2.1 Mục tiêu chung
* Nghiên cứu chuỗi giá tr ịcủa sản phẩm cây dược liệu làm thuốc tắm tại
huy ện Sapa, ñưa ra các khuy ến cáo làm tăng giá trịsản phẩm cây dược liệu làm
thuốc tắm góp phần phát triển sinh kếbền vững của cộng ñồng dân tộc nơi ñây.
1.2.2 Mục tiêu cụthể
* Hệthống hóa cơsởlý luận cơbản và thực tiễn vềchuỗi giá trịvà chuỗi
giá trịsản phẩm cây dược liệu làm thuốc tắm.
* ðánh giá thực trạng chuỗi giá trịcây dược liệu làm thuốc tắm tại Sapa
Lào Cai
* ðề xuất một số giải pháp ñể tăng thêm giá trị gia tăng của sản phẩm
thuốc tắm, hướng tới hài hòa lợi ích của các bên tham gia chuỗi giá trịsản
phẩm cây dược liệu làm thuốc tắm.
1.3 ðối tượng và phạm vi nghiên cứu
1.3.1 ðối tượng
Các cơsởlý luận cơbản vềchuỗi giá trị, cơsởlý thuy ết và thực tiễn
các nghiên cứu ñã thực hiện vềchuỗi giá trịsản phẩm, trong nước và các bài
học kinh nghiệm ñược kết luận trong các nghiên cứu ñã công bố.
Các cá nhân, tổchức tham gia vào quá trình sản xuất, khai thác, chế
biến, tiêu thụcây dược liệu làm thuốc tắm tại huy ện Sapa tỉnh Lào Cai và một
sốtỉnh thành phía Bắc Việt Nam gồm người sản xuất, người thu gom, người
chếbiến, người bán buôn, người bán lẻ, người tiêu dùng. Trong thực tếmột số
cá nhân, tổchức có thểtham gia vào nhiều công ñoạn và mỗi giai ñoạn ñều có
một vai trò khác nhau, việc tách biệt vai trò của ñối tượng này là rất khó khăn
và mang tính tương ñối, tác giả sẽ phân tích theo giai ñoạn của sản phẩm
trong luồng hàng ñểtập trung làm rõ giá trịgia tăng trong từng giai ñoạn cụ
thểnày.
1.3.2 Phạm vi
+ Vềnội dung:
- Lý thuyết cơbản vềchuỗi giá trị;
- Tình hình sản xuất, thu hái, chếbiến, tiêu thụsản phẩm cây dược liệu
làm thuốc tắm tại Sapa, giá trịgia tăng của một ñơn vịsản phẩm qua các tác
nhân;
- Sựtham gia của các tác nhân trong chuỗi giá trịthuốc tắm;
- Vai trò của các tác nhân trong chuỗi giá trịcây dược làm thuốc tắm;
- Các yếu tố ảnh hưởng tới chuỗi giá trịsản phẩm cây dược liệu làm
thuốc tắm trên ñịa bàn nghiên cứu;
+ Vềkhông gian:
- ðềtài nghiên cứu tình hình sản xuất, thu hái, chếbiến và tiêu thụsản
phẩm thuốc tắm từcây dược liệu trên ñịa bàn huyện Sapa, tỉnh Lào Cai và
một sốcơsởtiêu thụsản phẩm thuốc tắm từcây dược liệu của Sapa tại Hà
Nội.
+ Vềthời gian:
- Các nghiên cứu, thông tin, sốliệu thứcấp phục vụcho ñềtài sẽ ñược
thu thập từnăm 2005 ñến nay.
- Sốliệu mới sẽkhảo sát, thu thập trực tiếp trong thời gian 2009-2010

2. CƠSỞLÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀNGHIÊN CỨU
CHUỖI GIÁ TRỊSẢN PHẨM CÂY DƯỢC LIỆU LÀM
THUỐC TẮM
2.1 Cơsởlý luận
2.1.1 Khái niệm vềchuỗi giá trị
a) ðịnh nghĩa
Ý tưởng vềchuỗi giá trịhoàn toàn mang tính trực giác. Chuỗi giá trị
nói ñến tất cảnhững hoạt ñộng cần thiết ñểbiến một sản phẩm hoặc một dịch
vụtừlúc còn là sơkhai, ñược thông qua các giai ñoạn sản xuất khác nhau,
ñến khi phân phối tới tay người tiêu dùng cuối cùng và ñược loại bỏ ñi sau khi
sửdụng. (Kaplinsky, R. and. M. Morris, 2001).
[16]
Theo chức năng, chuỗi giá trị ñược hiểu là một loạt các hoạt ñộng kinh
doanh (hay chức năng) có quan hệvới nhau, từviệc cung cấp ñầu vào cụthể
cho một sản phẩm nào ñó, ñến sơ chế, chuy ển ñổi, marketing ñến bán sản
phẩm cuối cùng cho người tiêu dùng cuối cùng. Theo thứtựcác chức năng
mà và các nhà vận hành, chuỗi giá trịsẽbao gồm hàng loạt các ñường dẫn
trong chuỗi hay gọi là các khâu
[9]
.
b) Các khái niệm chính vềchuỗi giá trị
Theo sựphân loại vềkhái niệm, hiện nay ñang tồn tại 3 luồng tưtưởng
nghiên cứu chính của các học giả về chuỗi giá trị là phương pháp Filière,
khung khái niệm Porter và phương pháp tòan cầu do Kaplinsky ñề xuất.
[4]
ðểhiểu rõ hơn các luồng tưtưởng của các học giảtrên, ta làm quen với khái
niệm vềchuỗi giá trịgiản ñơn và chuỗi giá trịmởrộng.
Theo nghĩa giản ñơn một chuỗi giá trịgồm một loạt các hoạt ñộng thực
hiện trong một công ty ñểsản xuất ra một sản phẩm nhất ñịnh. Các hoạt ñộng
này có thểbắt ñầu từgiai ñoạn xây dựng khái niệm và thiết kế, quá trình mua
vật tư ñầu vào, sản xuất, tiếp thịvà phân phối, thực hiện các dịch vụhậu mãi
Tất cảnhững hoạt ñộng này tạo thành một “chuỗi” kết nối người sản xuất với

TÀI LIỆU THAM KHẢO
I. Tiếng Việt
[1]. Dựthảo “Chiến lược An Sinh Xã Hội Việt Nam giai ñoạn 2011-2020”,
BộLao ñộng Thương binh Xã hội, 2010
[2]. Dựán “Cải cách phát triển dược liệu ởSapa, Việt Nam”, Báo cáo dựán
2005
[3]. Hà Văn Quang, 2009, “ðiều tra, ñánh giá nguồn gen cây thuốc tắm của
người Dao ñỏ tại huyện Sapa tỉnh Lào Cai”, Luận văn Thạc sỹ Nông
nghiệp
[4]. ðểchuỗi giá trịhiệu quảhơn cho người nghèo, sổtay thực hành chuỗi
giá trị(www.markets4poor.org)
[5]. Công trình không công bốcủa TS. Nguyễn Tập – Viện Dược Liệu, Hà
Nội
[6]. MPI-GTZ SMEDP, Dự án “Phát triển chuỗi giá trị trái b ơ ðắk Lăk”,
2007, www.sme-gtz.org.vn
[7]. Phân tích chuỗi giá trị rau cải ngọt Hưng Yên, Báo cáo dự án 2009,
www.smegtz.org.vn/ ./2 ./1 ./Hung%20Yen%20VCA%20report_VN.pdf
[8]. Doris Becker, Phạm Ngọc Trâm và Hoàng ðình Tú, (2009)Phát triển
chuỗi giá trị- công cụgia tăng giá trịcho sản xuất nông nghiệp
[9] GTZ Eschborn, 2007. Cẩm nang “Valuelinks Phương pháp luận ñểthúc
ñẩy chuỗi giá trị”
[10] Kết nối khách hàng ởkhu vực nông thôn với những giải pháp phát triển
nông sản, báo cáo dựán SNV 2009,
http://www.isgmard.org.vn/vn/ARDRefDocs_Learnings.asp
II. Tiếng anh.
11. Browne, J. Harhen, J. & Shivinan, J. (1996). Production Management
Systems, an integrated perspective, Addison-Wesley.
12. Eaton, C. and A. W. Shepherd (2001). Contract Farming: Partnerships
for GroWth. A Guide. FAO Agriculltural. Services Bulletin No.145.
Rome, Food and Agriculltural Organization of the United Nations.
13. Fearne, A. and D. Hughes (1998). Success Factors in the Fresh Produce
Supply chain: Some Examples from the UK. Executive Summary.
London, Wye College.
14. Gereffi, G. (1994). The Organization of Buyer-Driven Global Commodity
Chains: How U. S. Retailers Shape Overseas Production Networks.
Commodity Chains and Global Capitailism. G. Gereffi and M.
Korzeniewicz. London, Praeger.
15. Goletti, F. (2005). Agricultural Commercialization, Value Chains, and
Poverty Reduction. Discussion Paper No.7. January. Ha Noi, Viet Nam,
Making Markets Work Better for the Poor Project, Asian Development
Bank.
16. Kaplinsky, R. and. M. Morris (2001). A Hand book for Value Chain
Research. Brighton, United King dom, Institute of Development Studies,
University of Sus***.
17. Pagh, J.D.& Cooper, M.C.(1998). Supply chain postponenment and
Speculation strategies, how to choose the right strategy, Journal of
business logistics, Vol. 19, No.2