Tiến Sĩ Nghiên cứu chẩn đoán sớm và đánh giá kết quả phẫu thuật u màng não vùng củ yên

LUẬN ÁN TIẾN SỸ Y HỌC
NĂM 2012
MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt trong luận án
Danh mục các bảng
Danh mục các biểu đồ
Danh mục các hình
ĐẶT VẤN ĐỀ 1
Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3
1.1. Vài nét về tình hình nghiên cứu 3
1.2. Đặc điểm về giải phẫu liên quan UMNVCY 6
1.3. Các dây thần kinh liên quan UMNVCY 9
1.4. Liên quan với động mạch 11
1.5. Liên quan vùng trên yên với tĩnh mạch 20
1.6. Liên quan tuyến yên và cuống tuyến yên với UMNVCY 20
1.7. Giải phẫu bệnh của u màng não 23
1.8. Sinh lý bệnh của u màng não 25
1.9. Triệu chứng lâm sàng 26
1.10. Hình ảnh học chẩn đoán u màng não vùng củ yên 31
1.11. Điều trị phẫu thuật 37
1.12. Tái phát u 42
1.13. Di căn của u màng não 42
Chương 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 43
2.1. Đối tượng nghiên cứu 43
2.2. Phương pháp nghiên cứu 43
Chương 3. KẾT QUẢ 61
3.1. Kết quả khảo sát về lâm sàng và hình ảnh học UMNVCY 61
3.2. Kết quả điều trị phẫu thuật 74
3.3. Kết quả biến chứng sau mổ 78
3.4. Kết quả giải phẫu bệnh 78
Chương 4. BÀN LUẬN 88
4.1. Các đặc điểm lâm sàng và hình ảnh học 88
4.2. Kết quả điều trị phẫu thuật 109
4.3. Đặc điểm các yếu tố liên quan kết quả phẫu thuật UMNVCY 120
4.4. Theo dõi xa sau mổ 127
KẾT LUẬN 128
KIẾN NGHỊ 130
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ
ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ
U màng não (UMN) được biết đến rất sớm, Felix Plater có lẽ là người
đầu tiên mô tả khối UMN vào năm 1614. Harvey Cushing đã đưa ra thuật ngữ
Meningioma vào 1922 để mô tả loại u lành tính xuất phát từ hệ thần kinh
trung ương.
U màng não là một tổ chức tân sinh lành tính xuất phát từ màng nhện, u
chiếm một tỷ lệ đáng kể từ 15% - 23% các loại u trong hộp sọ. UMN phát
triển chậm và ít khi xâm lấn vào nhu mô não.
U màng não vùng củ yên (UMNVCY) chiếm tỷ lệ 7 - 12% các u màng
não nội sọ, đây là u lành tính và thường được phát hiện muộn, vì vậy khi có
biểu hiện lâm sàng thì kích thước u khá lớn. UMNVCY là một loại u lành
tính, u chèn ép vào dây thị và giao thoa gây giảm thị lực dần tới mù một hoặc
cả hai mắt, nếu để muộn dù có mổ lấy hết u giải phóng được dây thị thì thị lực
cũng chỉ hồi phục được một phần, nên UMNVCY cần được chẩn đoán và
phẫu thuật sớm mới có hy vọng chữa khỏi loại bệnh này.
Do vị trí của u nằm ở giữa sàn sọ, xung quanh có rất nhiều thành phần
quan trọng như mạch máu, thần kinh, tuyến yên và cuống tuyến yên nên đây
là một loại u khó phẫu thuật và nhiều tai biến. Để phẫu thuật loại u này đòi
hỏi phẫu thuật viên cần có kiến thức về loại bệnh này và có kinh nghiệm trong
phẫu thuật u vùng sàn sọ.
Hiện nay nhiều bệnh viện trong cả nước đã được trang bị các phương
tiện chẩn đoán hình ảnh hiện đại như cắt lớp vi tính (CT scan), cộng hưởng từ
(MRI).v.v . Với hình ảnh của cộng hưởng từ chúng ta có thể chẩn đoán chính
xác và khảo sát được liên quan của u với các tổ chức xung quanh trước khi
phẫu thuật.
Tại khoa phẫu thuật thần kinh bệnh viện Chợ Rẫy mỗi năm trung bình
điều trị phẫu thuật trên 300 ca u màng não, trong đó u màng não vùng củ yên
chiếm tỷ lệ khoảng 8%.
Cho đến nay ở trong nước mới chỉ có báo cáo của Võ Văn Nho nghiên
cứu sơ bộ về phẫu thuật điều trị UMNVCY. Vì vậy chúng tôi tiến hành
nghiên cứu kỹ về các đặc điểm của loại bệnh này nhằm đóng góp những kiến
thức giúp các phẫu thuật viên hiểu biết thêm và điều trị phẫu thuật tốt
UMNVCY.
Công trình này chúng tôi nghiên cứu với hai mục tiêu sau:
1. Khảo sát đặc điểm lâm sàng và hình ảnh học để chẩn đoán sớm u
màng não vùng củ yên.
2. Đánh giá kết quả vi phẫu thuật điều trị u màng não vùng củ yên.