Luận Văn Nghiên cứu các giải pháp cải cách quản lý tài chính công nhằm thúc đẩy cải cách hành chính nhà nước

1. Lý do chọn đề tài
Từ năm 1986, nước ta bước vào thời kỳ thực hiện đường lối đổi mới toàn
diện chuyển từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung, quan liêu bao cấp sang
nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Trước yêu cầu bức thiết
của công cuộc đổi mới, cải cách hành chính nhà nước được đặt ra như một
đòi hỏi khách quan của thực tiễn, của quy luật phù hợp giữa kiến trúc
thượng tầng và cơ sở hạ tầng. Cải cách hành chính nhà nước đã trở thành
một bộ phận quan trọng trong đường lối đổi mới toàn diện của Đảng Cộng
sản Việt Nam, một trong những ưu tiên hàng đầu của Chiến lược phát triển
kinh tế - xã hội, là trọng tâm, là khâu đột phá của việc xây dựng và hoàn
thiện Nhà nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Mặc dù cải cách
hành chính nhà nước còn diễn ra rất chậm, chưa đồng bộ và gặp không ít
những trở lực, nhưng đã góp phần tích cực đảm bảo tốc độ tăng trưởng kinh
tế, giữ vững ổn định chính trị, tăng cường khả năng hội nhập quốc tế của
đất nước và từng bước cải thiện đời sống của nhân dân.
Từ những năm 1980, mặc dù thuật ngữ cải cách quản lý tài chính công
chưa được đề cập đến, nhưng trên thực tế đã có nhiều cải cách về kinh tế
mà xét về nội dung chính là cải cách quản lý tài chính công. Năm 1985, cải
cách quản lý tài chính công được bắt đầu đề cập ở Hội nghị trung ương lần
thứ 8, khóa VII như một nội dung của cải cách thể chế hành chính nhà nước
với tinh thần hoàn chỉnh thể chế quản lý tài chính công và tài sản công. Từ
năm 2001, cải cách quản lý tài chính công được xác định là một trong
những nội dung quan trọng của chương trình tổng thể cải cách hành chính
nhà nước giai đoạn 2001-2010.
Cải cách quản lý tài chính công là khâu đột phá có tính chất tiền đề cho
việc cải cách toàn diện nền hành chính nhà nước, thông qua sự tác động mạnh
mẽ của cải cách quản lý tài chính công đến việc xây dựng bộ máy hành chính
nhà nước; xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức; nâng cao hiệu quả quản lý và
sử dụng ngân sách nhà nước trong bộ máy hành chính nhà nước.
Nhiều nhà nghiên cứu và nhà quản lý đã cho rằng việc chậm triển khai
cải cách quản lý tài chính công là một trong những nguyên nhân dẫn đến
tình trạng cải cách hành chính nhà nước chưa đồng bộ, vẫn còn nhiều chắp
vá, bị động, hiệu quả thấp. “Cải cách hành chính nhà nước có tiến bộ về đổi
mới thể chế, nhưng chậm cải cách tài chính công” (Báo cáo của Chính phủ
trước Quốc hội khóa X, năm 2001), “Đổi mới về quản lý tài chính công vẫn
2
chưa theo kịp với cải cách thể chế và tổ chức bộ máy” (Hội nghị trung ương
lần thứ 9 khóa IX, năm 2004).
Là một cán bộ quan tâm nhiều đến lĩnh vực tài chính - ngân sách, tôi
chọn đề tài “Nghiên cứu các giải pháp cải cách quản lý tài chính công
nhằm thúc đẩy cải cách hành chính nhà nước ở Việt Nam” làm đề tài luận
án Tiến sỹ Quản lý hành chính công với mong muốn góp phần nghiên cứu
cơ sở lý luận và thực tiễn về sự tác động của cải cách quản lý tài chính công
đến cải cách hành chính nhà nước. Đây là vấn đề có ý nghĩa thiết thực, bức
xúc cả về lý luận lẫn thực tiễn trước yêu cầu đẩy mạnh hơn nữa công cuộc
cải cách hành chính nhà nước ở Việt Nam.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Trong thời gian gần đây đã có những công trình khoa học nghiên cứu về
cải cách quản lý tài chính công và cải cách quản lý tài chính công trong cải
cách hành chính nhà nước như: TS. Nguyễn Ngọc Hiến - Quản lý tài chính
công ở Việt Nam, đề tài khoa học - Mã số 2000-98-083 (năm 2003);
PGS.TS. Lê Văn ái - Giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn tài chính
công trong các cơ quan hành chính nhà nước, đề tài nhánh số 67 thuộc đề
tài cấp nhà nước - Mã số ĐTDLNN/2003/09 (năm 2004). Những hội thảo
khoa học về quản lý tài chính công được tổ chức như: Hội thảo khoa học
“Quản lý tài chính công: lý luận và thực tiễn” của Học viện Hành chính
Quốc gia (năm 2003); Hội thảo khoa học “Quản lý tài chính công: những
vấn đề lý luận và thực tiễn” của Học viện Tài chính (năm 2003). Nhiều
nghiên cứu cải cách quản lý tài chính công trong cải cách hành chính nhà
nước trong các quyển sách như: TS. Lê Sĩ Dược - Cải cách bộ máy hành
chính cấp trung ương trong công cuộc đổi mới hiện nay ở nước ta (năm
2000); TS. Thang Văn Phúc (chủ biên) - Cải cách hành chính nhà nước:
thực trạng, nguyên nhân, giải pháp (năm 2001); TS. Nguyễn Ngọc Hiến
(chủ biên) - Các giải pháp thúc đẩy cải cách hành chính ở Việt Nam (năm
2001); Trung tâm nghiên cứu khoa học tổ chức quản lý - Cải cách hành
chính: vấn đề cấp thiết để đổi mới bộ máy nhà nước (năm 2004) . Một số
nghiên cứu cải cách quản lý tài chính công có thể tìm thấy trong các tài liệu
tham khảo nước ngoài như: Ngân hàng phát triển châu á - Phục vụ và duy
trì: cải thiện hành chính công trong một thế giới cạnh tranh (năm 2003);
Các nhà tài trợ cho Hội nghị nhóm tư vấn các nhà tài trợ Việt Nam - Báo
cáo phát triển Việt Nam 2005: quản lý và điều hành (năm 2004); Chính phủ
Việt Nam và Ngân hàng thế giới - Việt Nam quản lý chi tiêu công để tăng
trưởng và giảm nghèo, tập 1 và tập 2 (năm 2005);
3
Nhìn chung, những nghiên cứu trên đã góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý
luận, quan điểm cải cách quản lý tài chính công trong cải cách hành chính
nhà nước. Một số nhà nghiên cứu đã chỉ ra yêu cầu đẩy mạnh cải cách quản
lý tài chính công nhằm thúc đẩy cải cách hành chính nhà nước như: GS.TS.
Bùi Thế Vĩnh: “Cải cách tài chính công phải trở thành điểm đột phá của cải
cách hành chính”; PGS.TS. Lê Chi Mai: “Tăng cường quản lý tài chính
công nhằm thúc đẩy cải cách hành chính”; PGS.TS. Lê Văn ái: “Cải cách
tài chính công phải đi trước một bước. Cải cách tài chính công là chìa khóa
cho sự thành công của việc nâng cao hiệu quả hoạt động của khu vực nhà
nước”. Tuy nhiên, vẫn chưa có những cơ sở lý luận thuyết phục mạnh mẽ
cải cách quản lý tài chính công là động lực quan trọng thúc đẩy cải cách
hành chính nhà nước, chưa xác định rõ các nội dung cải cách quản lý tài
chính công có tác động trực tiếp đến cải cách hành chính nhà nước, cũng
như chưa đưa ra những giải pháp cải cách quản lý tài chính công đồng bộ
và mạnh mẽ tác động thúc đẩy cải cách hành chính nhà nước.
Trên cơ sở kế thừa những kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học đi
trước, tác giả Luận án mong muốn góp phần vào lý luận các giải pháp thúc
đẩy cải cách hành chính nhà nước.
3. Mục đích nghiên cứu
- Làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn để xác định cải cách quản lý tài chính
công là một động lực quan trọng thúc đẩy cải cách hành chính nhà nước.
- Làm rõ những nội dung cải cách quản lý tài chính công có tác động
trực tiếp đến cải cách hành chính nhà nước.
- Hoàn thiện một số nội dung cải cách quản lý tài chính công tác động
trực tiếp đến cải cách hành chính nhà nước - như những giải pháp thúc đẩy
cải cách hành chính nhà nước.