Tiến Sĩ Nghiên cứu bộc lộ một số dấu ấn hoá mô miễn dịch và mối liên quan với đặc điểm mô bệnh học trong ung

LUẬN ÁN TIẾN SĨ
NĂM 2015
MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ . 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3
1.1. Dịch tễ học ung thư ĐTT . 3
1.2. Chẩn đoán giai đoạn UTĐTT 4
1.3. Giải phẫu bệnh ung thư đại trực tràng 7
1.3.1 Đại thể ung thư đại trực tràng 7
1.3.2 Phân loại mô bệnh học UTBMĐTT . 9
1.4. Đặc điểm mô bệnh học UTBMTĐTT 10
1.4.1 Ung thư biểu mô tuyến typ thông thường . 10
1.4.2. Xếp độ u . 11
1.4.3 Các thứ typ của ung thư biểu mô . 13
1.5. Hóa mô miễn dịch và ứng dụng HMMD trong UTBMĐTT . 21
1.5.1. Nguyên lý của phương pháp HMMD 21
1.5.2 Ứng dụng kỹ thuật HMMD trong chẩn đoán UTBMTĐTT . 29
CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 39
2.1. Đối tượng nghiên cứu 39
2.1.1.Tiêu chuẩn lựa chọn bệnh nhân 39
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ 39
2.2. Cỡ mẫu và phương pháp chon mẫu 40
2.3. Địa điểm và thời gian nghiên cứu 40
2.3.1 Địa điểm 40
2.3.2. Thời gian nghiên cứu 40
2.4. Phương pháp nghiên cứu . 40
2.4.1 Nghiên cứu mô học 40
2.4.2 Nghiên cứu hóa mô miễn dịch . 45 2.5. Các chỉ tiêu nghiên cứu . 50
2.5.1. Đặc điểm tuổi và giới 50
2.5.2. Các đặc điểm của khối u . 50
2.5.3. Giai đoạn bệnh 50
2.5.4. Phân loại di căn hạch 51
2.5.5. Các chỉ tiêu mô học 51
2.5.6. Các chỉ tiêu hóa mô miễn dịch 51
2.6 Xử lý số liệu . 52
2.7 Khía cạnh y đức trong nghiên cứu 52
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 53
3.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu 53
3.1.1. Đặc điểm phân bố bệnh nhân theo tuổi . 53
3.1.2. Đặc điểm phân bố theo giới 54
3.1.3 Một số đặc điểm về lâm sàng . 54
3.2 Mô bệnh học ung thư biểu mô đại trực tràng 56
3.3. Kết quả bộc lộ dấu ấn HMMD UTBMĐTT . 61
3.4. Đánh giá liên quan của một số dấu ấn HMMD với đặc điểm mô bệnh
học trong ung thư ĐTT . 63
CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN 92
4.1. Đặc điểm tuổi và giới 92
4.1.1. Tuổi 92
4.1.2. Giới 92
4.2. Mô bệnh học 93
4.2.1. Phân loại mô bệnh học 93
4.2.2 Xếp độ u 99
4.2.3 Tổn thương xâm nhập thành ruột, mạch, hoại tử u đám lớn và xâm
nhập lympho - tương bào 103 4.3. Hóa mô miễn dịch . 104
4.3.1. Tỷ lệ bộc chung của các dấu ấn của toàn bộ bệnh nhân . 104
4.3.2. Bộc lộ của các dấu ấn . 104
KẾT LUẬN . 126
KIẾN NGHỊ 127
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
CỦA ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ
Ung thư đại trực tràng (UTĐTT) là bệnh lý khá phổ biến trên thế giới,
mỗi năm có gần 800.000 người mới mắc ung thư đại tràng và khoảng nửa
triệu người chết vì bệnh này [1]. Ở Bắc Mỹ và Châu Âu, số người chết vì
bệnh đứng thứ 2 sau ung thư vú và phổi ở nữ [2]. Tỷ lệ mắc UTĐTT khác
nhau đáng kể giữa các vùng trên thế giới. Ở các nước phát triển tỷ lệ này cao
gấp 4-10 lần các nước đang phát triển [3]. Ở Việt Nam, UTĐTT đứng thứ 5
sau ung thư dạ dày, phổi, vú, vòm. Theo thống kê của bệnh viên K, tỷ lệ mắc
ung thư đại trực tràng là 9% tổng số bệnh nhân ung thư [4].
Có nhiều yếu tố nguy cơ ảnh hưởng tới UTĐTT như: địa lý, chế độ ăn
uống, vai trò của muối mật, pH phân, nghề nghiệp và hội chứng đa polyp gia
đình . Đặc biệt các yếu tố như kích thước u, loại mô học, độ mô học (ĐMH),
tình trạng hạch, là các yếu tố tiên lượng kinh điển đã được rất nhiều các nhà
khoa học nghiên cứu và áp dụng trong những năm qua, đã chứng minh lợi ích
rõ rệt của nó liên quan đến kết quả lâm sàng [5]. Trong vòng 20 năm trở lại
đây, kỹ thuật hóa mô miễn dịch (HMMD) đã có bước phát triển vượt bậc do
nhuộm HMMD thành công trên các mẫu bệnh phẩm chuyển đúc paraffin, sản
xuất nhiều kháng thể đơn dòng. Đây có thể coi là một cuộc cách mạng trong
nghiên cứu bệnh học phân tử để tìm ra cơ chế bệnh sinh của khối u và phương
pháp điều trị. Người ta cũng đã tìm được những u có đột biến gen p53, có vai
trò quan trọng trong căn nguyên bệnh sinh ung thư [6]; tìm ra gen Her 2/neu(cerbB-2)
Để điều trị UTĐTT có hiệu quả, người ta phải dựa vào việc đánh giá các
yếu tố tiên lượng. Bên cạnh các yếu tố tiên lượng kinh điển như giai đoạn
bệnh, loại mô học, độ mô học, ngày nay các nhà nghiên cứu đang đi sâu
nghiên cứu bệnh học phân tử và gen để tìm ra các yếu tố tiên lượng khác liên
quan đến kết quả lâm sàng [5]. Kỹ thuật hoá mô miễn dịch ra đời giúp ích cho
phân loại mô bệnh học của UTĐTT và là phương pháp rất có ích cho chẩn
đoán, phân loại, điều trị và đánh giá tiên lượng bệnh, đặc biệt là những khối u
rất biệt hoá hoặc kém biệt hoá, không biệt hoá. Trong ung thư biểu mô tuyến
đại trực tràng (UTBMTĐTT), sự phân bố của các dấu ấn cytokeratin (CK) tuỳ
thuộc vào loại mô bệnh học và giai đoạn biệt hoá của các tế bào u [9]. Sự bộc
lộ sản phẩm đột biến gen p53 và chỉ số tăng sinh nhân Ki-67 trong ung thư
nói chung và UTĐTT nói riêng phản ánh tính chất ác tính và tiên lượng xấu
của bệnh [8]. Tại Việt Nam, đã có nhiều công trình nghiên cứu về UTĐTT,
chủ yếu tập trung vào các khía cạnh dịch tễ học, lâm sàng và phương pháp
điều trị ., nhưng vẫn chưa có công trình nghiên cứu nào về UTBMĐTT theo
phân loại của WHO năm 2000, cũng như nghiên cứu về sự bộc lộ các dấu ấn
miễn dịch trong UTBMĐTT bằng nhuôm hoá mô miễn dịch (HMMD) và
mối liên quan với các typ mô bệnh học, với một số yếu tố tiên lượng của
chúng trong UTĐTT. Xuất phát từ thực tế đó chúng tôi thực hiện nghiên cứu
đề tài: “Nghiên cứu bộc lộ một số dấu ấn hoá mô miễn dịch và mối liên quan với
đặc điểm mô bệnh học trong ung thư biểu mô đại trực tràng”. Với các mục
tiêu sau:
1. Xác định các týp mô bệnh học của ung thư biểu mô đại trực tràng
theo WHO năm 2000.
2. Đánh giá liên quan của một số dấu ấn hoá mô miễn dịch với đặc
điểm mô bệnh học trong ung thư biểu mô đại trực tràng. có vai trò như yếu tố phát triển biểu mô [7]; các yếu tố liên
quan đến sự tăng sinh khối u như Ki -67, kháng nguyên nhân tế bào tăng
sinh . liên quan đến tiên lượng UTĐTT [8]. Ưu điểm của phương pháp
nhuộm HMMD trên các tiêu bản đúc paraffin là dễ thực hiện, độ chính xác
cao và có thể nghiên cứu hồi cứu trong vài chục năm