Thạc Sĩ Nghiên cứu biện pháp kỹ thuật tăng năng suất, chất lượng và hiệu quả kinh tế sản xuất khoai lang tại

Luận án tiến sĩ năm 2013
Đề tài: Nghiên cứu biện pháp kỹ thuật tăng năng suất, chất lượng và hiệu quả kinh tế sản xuất khoai lang tại tỉnh Bắc Giang




MỤC LỤC
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài 1
2. Mục tiêu đề tài 3
3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 3
4. Những đóng góp mới của đề tài 5
5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 5
Chương 1
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
VÀ CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI
1.1. Sản xuất khoai lang trên thế giới và ở Việt Nam. 7
1.2. Các thời kỳ sinh trưởng và phát triển của cây khoai lang. 12
1.3. Nhu cầu sinh thái và dinh dưỡng của cây khoai lang. 14
1.4. Sự hình thành củ khoai lang và các nhân tố ảnh hưởng. 18
1.5 Kết quả nghiên cứu chọn tạo giống khoai lang. 20
1.5.1 Kết quả chọn tạo giống khoai lang trên thế giới. 20
1.5.2 Kết quả chọn tạo giống khoai lang ở Việt Nam. 23
1.6. Kết quả nghiên cứu kỹ thuật canh tác khoai lang. 29
1.6.1 Kết quả nghiên cứu kỹ thuật canh tác khoai lang trên thế
giới.
29
1.6.2 Kết quả nghiên cứu kỹ thuật canh tác khoai lang ở Việt
Nam.
35
1.7. Một số kết luận rút ra từ tổng quan tài liệu. 42
Chương 2
VẬT LIỆU, NỘI DUNG
VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 45
2.1 Vật liệu nghiên cứu 45
2.2 Nội dung nghiên cứu 47
v
2.3 Phương pháp nghiên cứu 49
2.4 Phương pháp xử lý số liệu 58
Chương 3
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
3.1 Kết quả nghiên cứu xác định các nguyên nhân chủ yếu hạn
chế sự phát triển sản xuất khoai lang tại tỉnh Bắc Giang
59
3.1.1 Khái quát điều kiện tự nhiên, tình hình đất đai của tỉnh Bắc
Giang
59
3.1.2 Tình hình sản xuất khoai lang tại tỉnh Bắc Giang 63
3.1.3 Xác định các nguyên nhân chủ yếu hạn chế sự phát triển
sản xuất khoai lang tại tỉnh Bắc Giang
73
3.2. Kết quả nghiên cứu tuyển chọn giống khoai lang mới 74
3.2.1 Sơ bộ tuyển chọn giống khoai lang ở vụ đông 2009 và vụ
xuân 2010
75
3.2.2 Đánh giá tuyển chọn các giống khoai lang triển vọng tốt có
tính thích ứng với điều kiện tỉnh Bắc Giang.
90
3.2.3 Kết quả tuyển chọn 2 giống khoai lang mới KLC3 và 97-1-1
cho tỉnh Bắc Giang.
95
3.3. Kết quả nghiên cứu xây dựng biện pháp kỹ thuật canh tác
tiên tiến
97
3.3.1 Ảnh hưởng của thời vụ trồng đến năng suất và chất lượng
khoai lang.
97
3.3.2 Ảnh hưởng của các mật độ trồng đến năng suất và chất
lượng củ
101
3.3.3 Ảnh hưởng của liều lượng phân vô cơ đến năng suất và chất
lượng khoai lang
105
3.3.4 Ảnh hưởng của số lần và thời điểm tưới rãnh đến năng suất
và chất lượng khoai lang
117
3.3.5 Ảnh hưởng của biện pháp xen canh đến năng suất và HQKT
trồng khoai lang
125
3.3.6 Tác dụng của bẫy pheromone giới tính trong việc phòng
trừ bọ hà
127
vi
3.3.7 Ảnh hưởng của nguồn gốc chất lượng dây giống đến năng
suất và chất lượng khoai lang
130
3.4 Kết quả hoàn thiện xây dựng qui trình kỹ thuật canh tác tiên
tiến
131
3.4.1 So sánh qui trình kỹ thuật (QTKT) canh tác của địa phương
với QTKT canh tác tiên tiến đã được xây dựng
131
3.4.2 Nội dung chi tiết của QTKT canh tác tiên tiến 133
3.5 Kết quả sản xuất thử nghiệm mô hình áp dụng giống mới
và biện pháp kỹ thuật canh tác tiên tiến.
133
3.5.1 Tình hình sinh trưởng và nhiễm sâu bệnh hại trên mô hình
sản xuất
133
3.5.2. Năng suất khoai lang tại mô hình sản xuất thử nghiệm 134
3.5.3 Hiệu quả kinh tế của mô hình sản xuất thử nghiệm giống
mới và áp dụng BPKT tiên tiến
135
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ
1. Kết luận 137
2. Đề nghị 138
Danh mục các công trình đã công bố có liên quan đến luận án. 139
Tài liệu tham khảo 140
Các Phụ lục
Phụ lục 1. Số liệu phân tích đất tại huyện Hiệp Hoà, Việt Yên
và Lục Nam của tỉnh Bắc Giang năm 2009.
151
Phụ lục 2. Số liệu khí tượng tỉnh Bắc Giang 4 năm 2008 -2011.
152
Phụ lục 3. Quy trình kỹ thuật canh tác tiên tiến cho sản xuất
khoai lang tại tỉnh Bắc Giang.
154
Phụ lục 4. Ý kiến nhận xét của một số cơ quan, địa phương ở
Bắc Giang về kết quả thực hiện đề tài.
158
Phụ lục 5. Số liệu phân tích thống kê các thí nghiệm
tuyển chọn giống và nghiên cứu biện pháp kỹ
thuật canh tác tiên tiến.
166-204





MỞ ĐẦU
1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Cây khoai lang {Ipomoea Batatas (L.) Lam} là loại cây có củ được
trồng rộng rãi ở các tỉnh Trung du Miền núi phía Bắc. Khi nước ta còn thiếu
ăn, cây khoai lang có vai trò rất quan trọng trong việc giải quyết lương thực
và là cây cứu đói của nhiều vùng sản xuất. Sản xuất khoai lang thời kỳ đó tập
trung chủ yếu trong vụ xuân với quĩ thời gian canh tác kéo dài 5 - 6 tháng, sử
dụng các giống địa phương có chất lượng củ ngon như giống Lim ở Bắc
Giang. Ngày nay, do quĩ đất canh tác vụ xuân được ưu tiên cao cho sản xuất
lúa và các cây trồng có nhiều lợi thế cạnh tranh hơn, ví d ụ như lạc xuân, ngô
xuân, đậu tương xuân nên diện tích khoai lang đã được chuyển sang trồng
trong vụ đông là chủ yếu, với quĩ thời gian canh tác chỉ còn 3 đến 4 tháng.
Tuy nhiên, trong điều kiện nhiệt độ và cường độ bức xạ mặt trời thấp, thiếu
nước của vụ đông, nông dân hiện còn gặp nhiều khó khăn trong việc tăng
năng suất và tăng hiệu quả kinh tế (HQKT) sản xuất khoai lang - một cây
trồng có nguồn gốc nhiệt đới, ưa ấm.
Trong giai đoạn 2006-2011, mỗi năm vùng Trung du Miền núi phía
Bắc trồng từ 37.700 ha đến 44.700 ha khoai lang; riêng tỉnh Bắc Giang trồng
khoảng 10.000 ha, nhưng năng suất chỉ đạt 8 - 9 tấn/ha. Trong khi diện tích
khoai lang ở các vùng khác sụt giảm nhanh, thì vùng Trung du Miền núi phía
Bắc lại là vùng có tốc độ suy giảm diện tích thấp nhất. Thực tế này phản ánh
cây khoai lang vẫn có vị trí quan trọng nhất định trong cơ cấu cây trồng của
vùng, vì nó là một cây trồng đa dụng, có thể sử dụng củ để ăn tươi, chế biến
và sử dụng cả thân lá làm thức ăn gia súc (TAGS). Khoai lang còn là cây
trồng phù hợp với nông dân nghèo có điều kiện đầu tư thấp, nhưng vẫn cho
thu nhập khá. Tuy nhiên, sản xuất khoai lang của Bắc Giang nói riêng và của
các tỉnh trung du phía Bắc nói chung hiện còn thiếu bộ giống phù hợp với
2
điều kiện sinh thái của địa phương, cho năng suất và chất lượng cao. Hiện tại,
canh tác khoai lang ở vùng trung du phía Bắc đang thiếu hệ thống các biện
pháp kỹ thuật (BPKT) tiên tiến để giúp nông dân khai thác tốt hơn tiềm năng
đất đai, điều kiện tự nhiên và nguồn nhân lực, để tăng hiệu quả sản xuất. Khác
với vùng đồng bằng sông Hồng (ĐBSH) và vùng Bắc Trung Bộ (BTB), vùng
trung du phía bắc từ trước đến nay chưa có được một công trình nghiên cứu
nào có tính hệ thống về việc cải tiến BPKT canh tác, nhằm nâng cao hiệu quả
và thúc đẩy sản xuất khoai lang.
Để sản xuất khoai lang ở Bắc Giang được cải thiện và phát triển ổn
định, cần có các giải pháp kỹ thuật canh tác tiên tiến nhằm bổ sung cải tiến
qui trình kỹ thuật (QTKT) trồng cũ cho phù hợp với điều kiện sinh thái, khí
hậu, đất đai và tập quán canh tác của nông dân, theo hướng nâng cao được
năng suất, chất lượng và HQKT. Việc làm này còn góp phần đa dạng hóa việc
sử dụng sản phẩm khoai lang hiện tại để làm thức ăn cho người và phục vụ
chăn nuôi, trong tương lai còn được dùng để làm nguyên liệu chế biến thành
thực phẩm công nghiệp, mở rộng thị trường tiêu thụ, xây dựng thương hiệu
sản phẩm khoai lang của tỉnh Bắc Giang.
Nhằm đáp ứng các đòi hỏi trên đây, chúng tôi đã tiến hành đề tài
“Nghiên cứu biện pháp kỹ thuật tăng năng suất, chất lượng và hiệu quả kinh
tế sản xuất khoai lang tại tỉnh Bắc Giang”, gồm : tuyển chọn giống khoai
lang phù hợp với điều kiện địa phương, nhất là trong điều kiện khí hậu vụ
đông, để đạt năng suất khá, chất lượng củ cao theo hướng sử dụng làm sản
phẩm ăn tươi; đồng thời cải tiến BPKT canh tác nhằm nâng cao HQKT sản
xuất khoai lang ở Bắc Giang và áp dụng mở rộng tại các tỉnh trung du phía
Bắc có điều kiện tương tự.