Tài liệu Ngân hàng và các nghiệp vụ ngân hàng

Ngân hàng và các nghiệp vụ ngân hàng

I. Lý luận chung về ngân hàng
rong phần này các lý luận chung về ngân hàng sẽ cung cấp một hệ thống kiến thức có
tính tổng hợp về ngân hàng, để từđó các phần sau của chương sẽđược triển khai xây
Tdựng dựa trên cơ sở của phần này.

1.Sự ra đời và phát triển của hệ thống ngân hàng
Từ khi con người bắt đầu biết sử dụng tiền như là một phương tiện trao đổi và phương
tiện thanh toán, các nhu cầu về tiền tệ cũng bắt đầu nảy sinh và ngày càng trở nên đa dạng,
chính điều này đã thúc đẩy sự ra đời và phát triển của một loại hình trung gian tài chính
chuyên kinh doanh về tiền tệ: các ngân hàng.

a. Sựra đời của ngân hàng105

ựra đời của các ngân hàng được đánh dấu bởi sự gia tăng trong sản xuất xã hội,
Svà cùng với sự lưu hành của đồng tiền vàng. Khi vàng được sử dụng làm tiền tệ
trong xã hội, con người bắt đầu nảy sinh mong muốn cất trữ vàng của mình tại
một nơi nào đó an toàn hơn so với để trong nhà. Khi đó, sự lựa chọn tốt nhất là đem vàng đến
ký gửi tại các hiệu vàng, vốn là nơi trung gian mua bán vàng của khu vực. Để có thể ký gửi
vàng tại các hiệu vàng này, người dân phải nộp một khoản phí cho thợ vàng vì dịch vụ giữ hộ
này. Tuy nhiên, các chủ hiệu vàng cũng nhận ra được lợi ích của việc đem số vàng mà mình
nhận giữ hộ cho những người đang cần tiền vay để lấy lãi. Lâu dần, để có thể có thêm tiền cho
những người có nhu cầu vay lại, các chủ hiệu vàng không những không thu phí giữ hộ vàng
mà còn trả tiền lãi cho những người đến gửi vàng. Như vậy, hai nghiệp vụ cơ bản của một
ngân hàng đã bắt đầu được hình thành, đó là nghiệp vụ huy động tiền gửi và nghiệp vụ cho
vay106. Sự kết hợp hai nghiệp vụ này tạo ra chức năng cơ bản đầu tiên của các ngân hàng, đó

là chức năng trung gian tín dụng. Cũng từ phân tích này có thể thấy, nghiệp vụ cho vay ra đời
đã kéo theo nó là nghiệp vụ tiền gửi, hay nói cách khác, trong giai đoạn ra đời của các ngân
hàng, nhu cầu cho vay đã quyết định nhu cầu huy động vốn. Và cũng từ lúc các nghiệp vụ
trung gian tín dụng được hoàn thiện, các thợ vàng đã chuyển vai trò của mình từ những người
thương nhân thành những ông chủ ngân hàng.
Cùng lúc đó, với khả năng tập trung vốn, cùng với khả năng cho vay đa dạng, các ngân hàng
còn đảm nhiệm thêm một vai trò nữa, đó là vai trò trung gian trong các hoạt động mua bán,
thanh toán giữa các chủ thể kinh tế, đặc biệt là các chủ thểở những vùng khác nhau và sử
dụng những đồng tiền khác nhau. Lúc đầu vai trò trung gian thanh toán của các ngân hàng chỉ
dừng lại ở việc đổi từđồng tiền này sang đồng tiền khác, giúp cho việc thanh toán được dễ
dàng hơn, nhưng sau đó, các ngân hàng đảm nhận luôn việc làm cầu nối giữa người bán và
người mua. Và đến lúc này, các ngân hàng đã phát huy chức năng thứ hai, chức năng trung
gian thanh toán.
Quê hương của các ngân hàng là nước Ý107, vào khoảng 500 năm trước công nguyên tại đây

đã bắt đầu xuất hiện những hoạt động cho vay dựa trên cơ sở cầm cố, đặc biệt là vào khoảng
năm 200 B.C, hoạt động tài chính của toàn bộ khu vực Địa Trung Hải xoay quanh một trung
tâm, Rome, thủ phủ của đế chế La mã.108 Trong thời kỳđầu, dưới chếđộ xã hội nô lệ và

phong kiến, hoạt động của các ngân hàng chủ yếu dựa trên quan hệ tín dụng cho vay nặng lãi,
với lãi suất rất cao, vì vậy đã kìm hãm sự phát triển của quan hệ tín dụng trong xã hội. Chủ nợ
thường là giai cấp vua chúa phong kiến hay tầng lớp tăng lữ. Con nợ chủ yếu là những người
sản xuất nhỏ, và một bộ phận là giới quý tộc phong kiến. Nhưng với mức lãi suất có thể lên
tới 100%/tháng, chếđộ phong kiến đã ngăn cản sự phát triển của quan hệ sản xuất tư bản chủ

105 Ởđây được hiểu là các ngân hàng thương mại
106 Còn gọi là nghiệp vụ nợ và nghiệp vụ có của ngân hàng.
107 Bản thân từngân hàng có nguồn gốc từ một từ tiếng Italia “Banca”, có nghĩa là cái ghế dài “bench”
108 Có lẽcâu nói nổi tiếng “Mọi con đường đều dẫn tới thành Rome” một phần bắt nguồn từ lý do này.