Tiến Sĩ Nâng cao năng lực cạnh tranh trong cung ứng dịch vụ thông tin di động của các công ty viễn thông Việ

LUẬN ÁN TIẾN SỸ
NĂM 2013

MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ix
DANH MỤC BẢNG BIỂU . xi
DANH MỤC HÌNH VẼ xii
LỜI MỞ ĐẦU . 1
1. Sự cần thiết của nghiên cứu 1
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu . 3
4. Phương pháp nghiên cứu . 3
5. Những đóng góp mới của luận án . 4
6. Kết cấu luận án 5

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN CHỦ ĐỀ ĐỀ TÀI 6

1.1. Một số công trình nghiên cứu của nước ngoài . 6
1.2. Một số công trình nghiên cứu trong nước 14
1.3. Kết luận rút ra từ tổng quan nghiên cứu 18
1.3.1. Những điểm thống nhất về cạnh tranh trong cung ứng dịch vụ thông tin di động của các công ty viễn thông . 18
1.3.2. Những điểm cần tiếp tục nghiên cứu về cạnh tranh trong cung ứng dịch vụ thông tin di động của các công ty viễn thông . 19

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH TRONG CUNG ỨNG DỊCH VỤ THÔNG TIN DI ĐỘNG CỦA CÁC CÔNG TY VIỄN THÔNG . 20

2.1. Đặc điểm của dịch vụ thông tin di động và cung ứng dịch vụ thông tin di động20
2.1.1. Đặc điểm của dịch vụ thông tin di động . 20
2.1.2. Đặc điểm cung ứng dịch vụ thông tin di động của các công ty viễn thông . 22
2.2. Năng lực cạnh tranh trong cung ứng dịch vụ thông tin di động của các công ty viễn thông . 28
2.2.1. Các cấp độ của năng lực cạnh tranh 28
2.2.2. Năng lực cạnh tranh trong cung ứng dịch vụ thông tin di động của các công ty viễn thông 29
2.2.3. Sự cần thiết và vai trò của việc nâng cao năng lực cạnh tranh trong cung ứng dịch vụ thông tin di động của các công ty viễn thông . 30
2.3. Tiêu chí đánh giá năng lực cạnh tranh trong cung ứng dịch vụ thông tin di động của các công ty viễn thông . 31
2.3.1. Chất lượng của dịch vụ . 32
2.3.2. Giá cước dịch vụ 33
2.3.3. Hệ thống kênh phân phối dịch vụ . 34
2.3.4. Sự khác biệt hóa dịch vụ 34
2.3.5. Thông tin và xúc tiến thương mại 35
2.3.6. Thương hiệu và uy tín của dịch vụ . 36
2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh trong cung ứng dịch vụ thông tin di động của các công ty viễn thông . 37
2.4.1. Yếu tố bên ngoài . 37
2.4.2. Yếu tố bên trong 42
2.5. Kinh nghiệm nâng cao năng lực cạnh tranh trong cung ứng dịch vụ thông tin di động của một số nước trên thế giới 44
2.5.1. Kinh nghiệm nâng cao năng lực cạnh tranh của các công ty cung ứng dịch vụ thông tin di động Hàn Quốc 44
2.5.2. Kinh nghiệm nâng cao năng lực cạnh tranh của các công ty cung ứng dịch vụ thông tin di động Trung Quốc 45
2.5.3. Bài học rút ra cho các công ty cung ứng dịch vụ thông tin di động của Việt
Nam 47

CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG NĂNG LỰC CẠNH TRANH TRONG CUNG ỨNG DỊCH VỤ THÔNG TIN DI ĐỘNG CỦA CÁC CÔNG TY VIỄN THÔNG VIỆT NAM . 49

3.1. Tổng quan về thị trường và các công ty cung ứng dịch vụ thông tin di động ở
Việt Nam . 49
3.1.1. Khái quát tình hình phát triển thị trường 49
3.1.2. Tổng quan về sự phát triển của các công ty cung ứng dịch vụ thông tin di động ở Việt Nam . 51
3.1.3. Khái quát tình hình cạnh tranh trong cung ứng dịch vụ thông tin di động của các công ty viễn thông Việt Nam 54
3.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh trong cung ứng dịch vụ thông tin di động của các công ty viễn thông Việt Nam . 57
3.2.1. Yếu tố bên trong 58
3.2.2. Yếu tố bên ngoài . 89
3.3. Đánh giá năng lực cạnh tranh trong cung ứng dịch vụ thông tin di động của các công ty viễn thông Việt Nam qua điều tra phỏng vấn khách hàng 96
3.3.1. Phương pháp nghiên cứu 96
3.3.2. Đánh giá năng lực cạnh tranh trong cung ứng dịch vụ thông tin di động của các công ty viễn thông Việt Nam 101
3.4. Đánh giá tổng quát về năng lực cạnh tranh của các công ty viễn thông Việt Nam trong cung ứng dịch vụ thông tin di động 126
3.4.1. Điểm mạnh 126
3.4.2. Điểm yếu 127
3.4.3. Nguyên nhân . 128

CHƯƠNG 4: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH TRONG CUNG ỨNG DỊCH VỤ THÔNG TIN DI ĐỘNG CỦA CÁC CÔNG TY VIỄN THÔNG VIỆT NAM 130

4.1. Phương hướng phát triển của các công ty viễn thông Việt Nam trong cung ứng dịch vụ thông tin di động thời gian tới 130
4.1.1. Cơ hội và thách thức đối với các công ty viễn thông Việt Nam trong cung ứng dịch vụ thông tin di động trong thời gian tới . 130
4.1.2. Phương hướng phát triển của ngành viễn thông Việt Nam trong thời gian tới132
4.2. Quan điểm nâng cao năng lực cạnh tranh trong cung ứng dịch vụ thông tin di động của các công ty viễn thông Việt Nam . 136
4.3. Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh trong cung ứng dịch vụ thông tin di động của các công ty viễn thông Việt Nam . 137
4.3.1. Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của các công ty viễn thông Việt Nam trong cung ứng dịch vụ thông tin di động . 137
4.3.2. Kiến nghị . 158

KẾT LUẬN . 161
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CÓ LIÊN QUAN
ĐẾN ĐỀ TÀI CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ .
TÀI LIỆU THAM KHẢO .- 2 -
PHỤ LỤC 1: PHIẾU ĐIỀU TRA .- 6 -
PHỤ LỤC 2: THANG ĐO SERVQUAL .- 15 -
PHỤ LỤC 3: MÔ TẢ MẪU - 17 -



LỜI MỞ ĐẦU
1. Sự cần thiết của nghiên cứu

Trong nền kinh tế thị trường, theo xu hướng toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế, cạnh tranh giữa các doanh nghiệp diễn ra ngày càng gay gắt. Trong điều kiện đó, năng lực cạnh tranh thể hiện sức chiến đấu để bảo đảm tồn tại và phát triển của các sản phẩm, các công ty và của cả quốc gia.

Nếu như năng lực cạnh tranh của quốc gia thể hiện bằng năng lực tham gia vào quá trình phân công lao động và hợp tác quốc tế của nền kinh tế quốc gia, khẳng định vị thế của mình trong nền kinh tế thế giới, thì năng lực cạnh tranh của công ty thể hiện khả năng duy trì lợi thế cạnh tranh, mở rộng thị phần để thu lợi nhuận. Năng lực cạnh tranh của công ty có ảnh hưởng qua lại với năng lực cạnh tranh của quốc gia: năng lực cạnh tranh của quốc gia trong chừng mực nhất định phản ánh năng lực cạnh tranh của các công ty trong nền kinh tế ấy; năng lực cạnh tranh của công ty chịu sự chi phối bởi năng lực cạnh tranh của quốc gia. Do năng lực cạnh tranh có vai trò và ý nghĩa to lớn như vậy, nên hầu hết các quốc gia đều khuyến khích cạnh tranh, tạo môi trường thúc đẩy cạnh tranh trong nước, quốc tế và rất chú trọng nâng cao năng lực cạnh tranh của các ngành, các công ty.
Viễn thông là một ngành kinh tế - kỹ thuật quan trọng của đất nước. Thực hiện phương châm đi tắt, đón đầu, tiến thẳng vào kỹ thuật công nghệ hiện đại, ngành viễn thông Việt Nam đã có những bước tiến vượt bậc. Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, tăng trưởng của viễn thông Việt Nam trong những năm qua luôn đạt ở mức trên dưới
30% mỗi năm, riêng dịch vụ thông tin di động tăng trên 60%/năm. Mức tăng trưởng này được đánh giá vào loại cao nhất ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương.
Trong xu thế chung hội nhập nền kinh tế thế giới, đặc biệt khi đã trở thành thành viên chính thức của WTO, Việt Nam đang tiến hành đổi mới các chính sách theo hướng tự do hoá nền kinh tế. Thị trường viễn thông Việt Nam trong thời gian tới sẽ có nhiều biến động lớn theo hướng tự do, mở cửa hơn. Theo lộ trình hội nhập sẽ có nhiều công ty cung ứng dịch vụ thông tin di động nữa ra đời thuộc nhiều thành phần kinh tế khác nhau, nhiều nhà khai thác viễn thông nước ngoài tham gia vào thị trường thông tin di động Việt Nam bằng nhiều cách gia nhập thị trường khác nhau.

Ngày 11/3/2010, Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam (VNPT) công bố việc Tập đoàn ST Telemedia mua 10% cổ phần của Công ty cổ phần ðầu tư Quốc tế VNPT (VNPT Global) [25]. ST Telemedia là công ty chuyên đầu tư về lĩnh vực truyền thông di động và các dịch vụ IP toàn cầu có trụ sở chính tại Singapore.
Hãng dịch vụ viễn thông di động lớn nhất Nhật Bản, NTT Docomo, ngày 10/8/2011, cũng đã bỏ hơn 1,4 tỷ Yên tương đương 370 tỷ đồng mua lại khoảng 25%cổ phần của Công ty cổ phần Truyền thông VMG của Việt Nam [26], nhằm mở rộng thị trường tại khu vực Châu Á – Thái Bình Dương.

Nếu như trước đây, thông tin di động là một thị trường được bảo hộ với các công ty hoạt động độc quyền dưới sự bảo hộ của Nhà nước, thì nay việc mở cửa thị trường theo yêu cầu của hội nhập đã đặt ngành viễn thông Việt Nam đứng trước sự cạnh tranh vô cùng gay gắt. Sự tồn tại trong thời gian dài theo kiểu một mình một chợ của Vinaphone và MobiFone đã thực sự khép lại sau sự gia nhập thị trường của hàng loạt các công ty viễn thông mới và đặc biệt ấn tượng nhất là sự ra đời của mạng di động Viettel, được coi là mạng di động có tốc độ phát triển thuê bao nhanh nhất Việt Nam, chiếm trên 60% tổng doanh thu của Tập đoàn Viettel.
Chưa bao giờ thị trường thông tin di động lại phát triển mạnh mẽ như vài năm trở lại đây. Trong sự phát triển đó cho thấy mức độ cạnh tranh giữa các nhà cung cấp dịch vụ trên thị trường như MobiFone, VinaPhone, Viettel, Sfone, HT Mobile .ngày càng trở nên khốc liệt. Mỗi nhà cung cấp đều đưa ra những chiến lược, chiến thuật kinh doanh để giành giật cũng như bảo vệ thị phần của mình.
Trong điều kiện và môi trường kinh doanh mới, cạnh tranh ngày càng quyết liệt đòi hỏi các công ty cung ứng dịch vụ thông tin di động trên thị trường Việt Nam phải không ngừng đổi mới hoạt động, nâng cao năng lực cạnh tranh, nâng cao vị thế trên thị trường nhằm giữ vững thị phần và cạnh tranh với không chỉ các công ty trong nước mà còn với các công ty nước ngoài sẽ tham gia cung ứng dịch vụ thông tin di động tại Việt Nam trong tương lai gần.
Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, đề tài “Nâng cao năng lực cạnh tranh trong cung ứng dịch vụ thông tin di động của các công ty viễn thông Việt Nam” có ý nghĩa lý luận và thực tiễn thiết thực.

2. Mục tiêu của nghiên cứu

- Làm rõ một số vấn đề lý luận về năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong cung ứng dịch vụ thông tin di động, sự cần thiết phải nâng cao năng lực cạnh tranh trong cung ứng dịch vụ thông tin di động của các công ty viễn thông Việt Nam.
- Phân tích và đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh trong cung ứng dịch vụ thông tin di động của một số công ty viễn thông Việt Nam, so sánh điểm mạnh, điểm yếu của việc cung ứng dịch vụ giữa các công ty này với nhau và tìm ra những vấn đề cần giải quyết để nâng cao năng lực cạnh tranh.
- Đề xuất quan điểm và một số giải pháp, kiến nghị nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh trong cung ứng dịch vụ thông tin di động của các công ty viễn thông Việt Nam.