Thạc Sĩ Nâng cao khả năng cạnh tranh cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa của Việt Nam trong tiến trình hội nhập

MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục các bảng
Danh mục các hình
MỞ ĐẦU . 1

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI 3
1.1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ KHẢ NĂNG CẠNH TRANH
CỦA DOANH NGHIỆP 3
1.1.1 Quan niệm về khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp 3
1.1.2 Mối quan hệ giữa lợi thế cạnh tranh, vị thế cạnh tranh và khả năng cạnh
tranh của doanh nghiệp .4
1.1.3 Nguồn gốc tạo nên lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp 5
1.1.4 Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp 10
1.2 ĐẶC ĐIỂM DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA CỦA VIỆT NAM .15
1.2.1 Khái niệm .15
1.2.2 Đặc điểm 17
1.3 SỰ CẦN THIẾT PHẢI NÂNG CAO KHẢ NĂNG CẠNH TRANH CỦA
CÁC DNNVV TRONG TIẾN TRÌNH HỘI NHẬP VÀO WTO .18

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG VỀ DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA CỦA VIỆT NAM 21
2.1 VAI TRÒ CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA CỦA VIỆT NAM 21
2.1.1 Đóng góp quan trọng vào GDP và tốc độ tăng trưởng kinh tế .21
2.1.2 Góp phần làm chuyển dịch cơ cấu kinh tế và tạo lập sự phát triển cân
bằng giữa các vùng miền 25
2.1.3 Góp phần quan trọng trong việc giải quyết việc làm 26
2.1.4 Góp phần làm tăng khả năng cạnh tranh của nền kinh tế .28
2.1.5 Góp phần quan trọng trong thu hút vốn đầu tư trong dân cư 28
2.1.6 Góp phần khôi phục, giữ gìn và phát triển các làng nghề thủ công truyền
thống 29
2.1.7 Bước đầu tham gia vào quá trình hình thành mối liên kết với các DN lớn
.29
2.2 THỰC TRẠNG VỀ TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN CÁC DNNVV CỦA VIỆT
NAM 30
2.2.1 Tình hình phát triển về số lượng các DNNVV .30
2.2.2 Loại hình doanh nghiệp của các DNNVV .32
2.2.3 Ngành nghề kinh doanh của các DNNVV .33
2.2.4 Quy mô lao động và quy mô vốn của các DNNVV .35
83
2.3 THỰC TRẠNG VỀ TRÌNH ĐỘ CHUYÊN MÔN ĐƯỢC ĐÀO TẠO CỦA
NGUỒN NHÂN LỰC TRONG CÁC DNNVV .37
2.3.1 Trình độ chuyên môn được đào tạo của người lao động 37
2.3.2 Trình độ chuyên môn được đào tạo của đội ngũ quản lý doanh nghiệp38
2.4 MỘT SỐ HẠN CHẾ, TỒN TẠI ẢNH HƯỞNG TỚI KHẢ NĂNG CẠNH
TRANH CỦA CÁC DNNVV VIỆT NAM 39
2.4.1 Khó khăn bất lợi về đất đai, mặt bằng sản xuất kinh doanh .39
2.4.2 Khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn tín dụng ngân hàng .42
2.4.3 Công nghệ, trang thiết bị kỹ thuật lạc hậu .44
2.4.4 Trình độ quản trị của đội ngũ lãnh đạo DNNVV chưa cao 45
2.4.5 Tỷ lệ lao động được đào tạo nghề trong các DNNVV thấp .46
2.4.6 Hoạt động nghiên cứu thị trường, xây dựng chiến lược kinh doanh của
các DNNVV còn hạn chế 48
2.4.7 Môi trường kinh doanh vẫn còn một số tồn tại 48
2.4.8 Phần lớn các DNNVV vẫn chưa sử dụng dịch vụ phát triển kinh doanh51

CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO KHẢ NĂNG CẠNH TRANH CHO CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA CỦA VIỆT NAM TRONG TIẾN TRÌNH HỘI NHẬP VÀO WTO 55
3.1 QUAN ĐIỂM VÀ ĐỊNH HƯỚNG VỀ NÂNG CAO KHẢ NĂNG CẠNH
TRANH CHO CÁC DNNVV 55
3.2 MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO KHẢ NĂNG CẠNH TRANH
CHO CÁC DNNVV 57
3.2.1 Giải pháp về đất đai, mặt bằng SXKD cho các DNNVV 57
3.2.2 Giải quyết khó khăn về vốn cho các DNNVV .58
3.2.3 Khuyến khích các DNNVV đổi mới công nghệ .64
3.2.4 Nâng cao trình độ nguồn nhân lực trong các DNNVV .65
3.2.5 Xây dựng chiến lược kinh doanh phù hợp với các DNNVV 67
3.2.6 Phát triển thị trường dịch vụ hỗ trợ kinh doanh cho các DNNVV .72
3.2.7 Tăng cường hợp tác, liên kết giữa các doanh nghiệp để nâng cao khả
năng cạnh tranh .75
3.2.8 Sáp nhập, chuyển đổi loại hình doanh nghiệp .76
3.3 KIẾN NGHỊ ĐỐI VỚI NHÀ NƯỚC VÀ CÁC CƠ QUAN CHỨC NĂNG 77
3.3.1 Tạo lập môi trường kinh doanh minh bạch, bình đẳng và hỗ trợ thông tin
cho doanh nghiệp 77
3.3.2 Một số kiến nghị khác 79

KẾT LUẬN . 81
Tài liệu tham khảo
Phụ lục

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

CHỮ VIẾT TẮT NGUYÊN VĂN
BDS Dịch vụ hỗ trợ phát triển kinh doanh
Bq Bình quân
CIC Trung tâm thông tin tín dụng ngân hàng
CIEM Viện nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương
Cty Công ty
DN Doanh nghiệp
DNNN Doanh nghiệp Nhà nước
DNNVV Doanh nghiệp nhỏ và vừa
Dv Dịch vụ
GDP Tổng sản phẩm trong nước
IFC Công ty Tài chính Quốc tế
Kd Kinh doanh
Lđ Lao động
MPDF Chương trình Phát triển Dự án Mê Kông
ĐTNN Đầu tư nước ngoài
ĐVT Đơn vị tính
PCI Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh về môi trường kinh doanh
SXKD Sản xuất kinh doanh
TNHH Trách nhiệm hữu hạn
UBND Uûy ban nhân dân
VCCI Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam
VNCI Dự án nâng cao năng lực cạnh tranh Việt Nam
WTO Tổ chức thương mại thế giới

DANH MỤC CÁC BẢNG

Thứ tự Tên bảng Trang
Bảng 1.1 Các nguồn lực và khả năng của doanh nghiệp 9
Bảng 1.2 Các loại dịch vụ hỗ trợ phát triển kinh doanh 14
Bảng 1.3 Chỉ tiêu phân loại DNNVV theo World Bank 16
Bảng 1.4 Chỉ tiêu phân loại DNNVV theo EU 16
Bảng 1.5 Chỉ tiêu phân loại DNNVV ở Nhật Bản 16
Bảng 1.6 Tỷ trọng DNNVV trong tổng số lượng doanh nghiệp của Việt
Nam tại thời điểm 31/12/2005
17
Bảng 2.1 Tổng GDP theo giá thực tế của các thành phần kinh tế 21
Bảng 2.2 Một số chỉ tiêu về GDP theo giá cố định năm 1994 của các
thành phần kinh tế
23
Bảng 2.3 Số lượng DNNVV của các vùng miền tại thời điểm 31/12/2005 25
Bảng 2.4 Một số chỉ tiêu về số lao động làm việc trong các loại hình
doanh nghiệp tại thời điểm 31/12 hàng năm
26
Bảng 2.5 Vốn đầu tư thực hiện theo giá thực tế của các thành phần kinh
tế
28
Bảng 2.6 Số lượng doanh nghiệp hoạt động SXKD tại thời điểm 31/12
hàng năm
31
Bảng 2.7 Tỷ trọng các loại hình doanh nghiệp trong tổng số DNNVV
ngày 31/12/2005
32
Bảng 2.8 Tỷ trọng DNNVV ngày 31/12/2005 phân theo ngành kinh tế 33
Bảng 2.9 Cơ cấu DNNVV xét theo quy mô lao động ngày 31/12/2005 36
Bảng 2.10 Cơ cấu DNNVV xét theo quy mô vốn ngày 31/12/2005 36
Bảng 2.11 Trình độ chuyên môn đào tạo của người lao động trong các
doanh nghiệp
38
Bảng 2.12 Trình độ chuyên môn đào tạo của người phụ trách doanh
nghiệp
38
Bảng 2.13 Trình độ chuyên môn đào tạo của người phụ trách các cơ sở
SXKD cá thể
39
Bảng 3.1 Sự khác biệt giữa ba chiến lược kinh doanh tổng quát 70

DANH MỤC CÁC HÌNH

Thứ tự Tên hình Trang
Hình 1.1 Mô hình chuỗi giá trị của M. Porter 6
Hình 1.2 Tỷ trọng DNNVV trong tổng số lượng doanh nghiệp của Việt
Nam
17
Hình 2.1 Tỷ trọng đóng góp vào GDP của các thành phần kinh tế 22
Hình 2.2 Cơ cấu lao động làm việc trong các khu vực doanh nghiệp năm
2005
27
Hình 2.3 Số lượng doanh nghiệp tại Việt Nam từ năm 2000 đến năm
2005
31
Hình 2.4 Tỷ trọng các loại hình doanh nghiệp trong tổng số lượng
DNNVV năm 2005
33
Hình 2.5 Cơ cấu ngành nghề của các DNNVV năm 2005 34


MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong nền kinh tế thị trường, doanh nghiệp nhỏ và vừa tồn tại như một sự
đương nhiên và có một vai trò rất quan trọng trong việc thực hiện các mục tiêu
kinh tế - xã hội của một quốc gia. Doanh nghiệp nhỏ và vừa được đánh giá là hình
thức tổ chức kinh doanh thích hợp ở trong những trường hợp cụ thể, lĩnh vực cụ thể
nào đó vì có những ưu thế về tính năng động, linh hoạt, thích ứng nhanh với yêu
cầu của thị trường trên nhiều mặt.
Ở nước ta xu hướng ấy cũng không ngoại lệ. Việc khuyến khích phát triển
các doanh nghiệp nhỏ và vừa, tạo mọi điều kiện để đối tượng doanh nghiệp này
tồn tại và cùng phát triển với các doanh nghiệp lớn là hết sức cần thiết, phù hợp
với chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước. Tuy nhiên khả năng cạnh tranh
của các doanh nghiệp này còn có những hạn chế, do vậy để góp phần nâng cao
khả năng cạnh tranh, thúc đẩy sự phát triển của các doanh nghiệp nhỏ và vừa, đặc
biệt trong bối cảnh nước ta đã gia nhập và nay đang trong tiến trình thực hiện các
cam kết gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), tôi đã chọn đề tài "Nâng
cao khả năng cạnh tranh cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa của Việt Nam trong
tiến trình hội nhập vào WTO" cho luận văn Thạc sỹ của mình.

2. Mục đích nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của đề tài là qua phân tích thực trạng của các doanh
nghiệp nhỏ và vừa của nước ta để nêu lên được những tồn tại, hạn chế gây cản trở
đến khả năng cạnh tranh cũng như những thế mạnh cần phát huy mà các doanh
nghiệp lớn không thể có được; tìm nguyên nhân, kiến nghị những biện pháp khắc
phục những khó khăn hạn chế và góp phần nâng cao khả năng cạnh tranh cho các
doanh nghiệp nhỏ và vừa.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đề tài giới hạn nghiên cứu khả năng cạnh tranh các doanh nghiệp nhỏ và vừa
của Việt Nam một cách tổng quát, không đi sâu nghiên cứu doanh nghiệp nhỏ và
vừa ở một lĩnh vực hoạt động cụ thể nào cả.
4. Phương pháp nghiên cứu
- Luận văn sử dụng một số phương pháp nghiên cứu khoa học như : phương
pháp lịch sử, phương pháp thống kê, phân tích và tổng hợp, thu thập các số liệu
liên quan để phân tích sự vận động của hiện tượng nghiên cứu.
- Số liệu định lượng của đề tài được thu thập và phân tích từ nguồn số liệu
của Tổng cục Thống kê, từ nguồn số liệu các cuộc điều tra nghiên cứu về doanh
nghiệp nhỏ và vừa trên phạm vi toàn quốc của Dự án nâng cao Năng lực Cạnh
tranh Việt Nam (VNCI), Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), số
liệu điều tra của Viện nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) phối hợp
với Công ty Tài chính Quốc tế (IFC) và Chương trình Phát triển Dự án Mê Kông
(MPDF). Ngoài ra, tác giả còn tham khảo thêm một số tài liệu từ các Websites của
Chính phủ, Bộ Công thương, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Cục phát triển doanh nghiệp
nhỏ và vừa (ASMED),

5. Kết cấu luận văn
Nội dung chính của luận văn được chia làm ba chương như sau:
Chương 1: Cơ sở lý luận của đề tài.

Chương 2: Thực trạng về doanh nghiệp nhỏ và vừa của Việt Nam.

Chương 3: Một số giải pháp nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa của Việt Nam trong tiến trình hội nhập vào WTO.