Thạc Sĩ Nâng cao hiệu quả thu thuế tại huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội

3
MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài.
Việt Nam là một nước nông nghiệp với trên 70% dân số là nông dân,
Việt Nam luôn coi trọng những vấn đề liên quan đến nông dân, nông nghiệp
và nông thôn. Sản xuất nông nghiệp luôn gắn liền với quá trình phát triển của
dân tộc và ngày càng khẳng định được vị thế của mình trong sự phát triển của
đất nước. Đến nay, tuy quá trình đô thị hóa đã diễn ra mạnh mẽ nhưng vẫn
còn hơn 60% số lao động làm việc ở vùng nông thôn. Thu nhập hộ nông dân
hiện chỉ bằng 1/3 so với dân cư khu vực thành thị trong khi đó nông nghiệp
nông thôn đóng góp lớn cho nền kinh tế quốc dân với 20% GDP, trên 25% giá
trị kim ngạch xuất khẩu.
Nhờ có những thành tựu, kết quả đó, nông nghiệp nông thôn không chỉ
đã góp phần quan trọng vào việc ổn định chính trị - xã hội nông thôn và nâng
cao đời sống nông dân trên phạm vi cả nước, mà còn tạo ra nhiều hơn nữa
những tiền đề vật chất cần thiết, góp phần tích cực vào sự đẩy nhanh tăng
trưởng kinh tế và đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước trong
những năm qua.
Thực tiễn xây dựng, bảo vệ Tổ quốc cũng như quá trình công nghiệp
hóa, hiện đại hóa đất nước đất nước theo định hướng Xã Hội Chủ Nghĩa đều
khẳng định tầm vóc chiến lược của vấn đề nông nghiệp, nông dân, nông thôn.
Chính vì vậy, Đảng ta luôn đặt nông nghiệp, nông dân, nông thôn ở vị trí
chiến lược quan trọng, coi đó là cơ sở và lực lượng để phát triển kinh tế - xã
hội bền vững, ổn định chính trị, bảo đảm an ninh, quốc phòng; giữ gìn, phát
huy bản sắc văn hoá dân tộc và bảo vệ môi trường sinh thái. 4
Việc xây dựng nông thôn mới nhằm phục vụ yêu cầu phát triển của đất
nước trong giai đoạn mới. Sau 25 năm thực hiện đường lối đổi mới dưới sự
lãnh đạo của Đảng, nông nghiệp, nông dân, nông thôn nước ta đã đạt nhiều
thành tựu to lớn. Tuy nhiên, nhiều thành tựu đạt được chưa tương xứng với
tiềm năng và lợi thế: nông nghiệp phát triển còn kém bền vững, sức cạnh
tranh thấp, chuyển giao khoa học - công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực còn
hạn chế.
Nông nghiệp, nông thôn phát triển thiếu quy hoạch, kết cấu hạ tầng như
giao thông, thủy lợi, trường học, trạm y tế, cấp nước . còn yếu kém, môi
trường ngày càng ô nhiễm. Đời sống vật chất, tinh thần của người nông dân
còn thấp, tỷ lệ hộ nghèo cao, chênh lệch giàu nghèo giữa nông thôn và thành
thị còn lớn làm phát sinh nhiều vến đề xã hội bức xúc.
Không thể có một nước công nghiệp nếu nông nghiệp và nông thôn còn
lạc hậu và đời sống nhân dân còn thấp. Vì vậy, xây dựng nông thôn mới là
một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của sự nghiệp công nghiệp
hóa, hiện đại hóa quê hương, đất nước. Đồng thời, góp phần cải thiện, nâng
cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân sinh sống ở địa bàn nông
thôn
Trước thực trạng nêu trên, Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều chủ
trương, giải pháp để phát triển kinh tế, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần
của nhân dân. Nhiều dự án, chương trình được triển khai thực hiện, đầu tư cho
các xã đặc biệt khó khăn như Chương trình 135 và đầu tư cho các huyện
nghèo theo Nghị quyết 30a/2008/NQ-CP, ngày 27/12/2008 của Chính phủ.
Thực hiện Nghị quyết Trung ương 7 khóa X về “Nông nghiệp, nông
dân và nông thôn”, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành “Bộ tiêu chí Quốc gia
về nông thôn mới” (Quyết định số 491/QĐ-TTg ngày 16/4/2009) và “Chương
trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới” tại Quyết định số 800/QĐ- 5
TTg ngày 06/4/2010 nhằm thống nhất chỉ đạo việc xây dựng nông thôn mới
trên cả nước.
Phú Thọ là một tỉnh thuộc vùng trung du miền núi Bắc Bộ. Theo định
hướng phát triển kinh tế xã hội của tỉnh đến năm 2020 sẽ cơ bản trở thành tỉnh
công nghiệp do vậy đòi hỏi toàn tỉnh nói chung và khu vực nông thôn nói
riêng phải có bước phát triển vượt bậc về mọi mặt kinh tế - xã hội, đặc biệt
cần giải quyết và tháo gỡ các vấn đề cơ bản về nông nghiệp – nông thôn và
nông dân, hướng đến một sự phát triển bền vững.
Trong những năm qua, Phú Thọ đã đẩy mạnh các chương trình phát
triển kinh tế - xã hội nông thôn như chương trình bê tông hóa kênh mương,
làm đường nhựa và đường bê tông, xây dựng trường học, trạm y tế và các
thiết chế văn hóa, thể dục thể thao đạt chuẩn quốc gia, chuyển đổi cơ cấu mùa
vụ, cây trồng vật nuôi, phát triển làng nghề Mặc dù đã có nhiều cố gắng
nhưng kết quả đạt được vẫn còn khiêm tốn, cơ sở hạ tầng còn nhiều bất cập,
chưa tương xứng với tiềm năng của tỉnh.
Triển khai thực hiện Quyết định số 491/QĐ-TTg ngày 16/4/2009 và
“Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới” tại Quyết định số
800/QĐ-TTg ngày 06/4/2010 của Thủ tướng Chính phủ, tỉnh Phú Thọ đang
gặp nhiều khó khăn, vướng mắc cần tháo gỡ như phương thức thực hiện còn
lúng túng, hiệu quả thực hiện chương trình mục tiêu còn chưa cao, quy hoạch
phát triển chưa đồng bộ, việc huy động và sử dụng các nguồn lực còn nhiều
hạn chế. Những câu hỏi được đặt ra và cần phải có câu trả lời xác đáng đó là:
- Vì sao các hình thức tổ chức sản xuất ở nông thôn đổi mới chậm,
chưa đủ sức phát triển mạnh sản xuất hàng hoá, kết cấu hạ tầng kinh tế - xã
hội nông thôn còn yếu kém, năng lực thích ứng, đối phó với thiên tai thấp?
- Mặc dù đã đầu tư xây dựng nông thôn mới theo chương trình song đời
sống vật chất và tinh thần của cư dân nông thôn còn thấp, công nghiệp, dịch 6
vụ nông thôn phát triển chậm, chưa thúc đẩy mạnh mẽ chuyển dịch cơ cấu
kinh tế và lao động ở nông thôn.
- Tại sao việc huy động các nguồn lực vào việc xây dựng nông thôn
mới còn nhiều hạn chế, hiệu quả thực hiện chương trình còn chưa cao? Trong
thời gian tới tỉnh Phú Thọ cần những giải pháp gì để đẩy nhanh và nâng cao
hiệu quả thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới?
Xuất phát từ yêu cầu thực tiễn, khắc phục những tồn tại, hạn chế đồng
thời để triển khai thực hiện có hiệu quả chương trình mục tiêu quốc gia xây
dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh trong thời gian tới, chúng tôi đã chọn đề
tài nghiên cứu: “Nâng cao hiệu quả thực hiện chương trình mục tiêu quốc
gia về xây dựng nông thôn mới ở tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2010-2020” làm
luận văn tốt nghiệp. Kết quả nghiên cứu của Luận văn này sẽ góp phần tư
vấn, giúp đỡ Ban điều phối và chỉ đạo chương trình mục tiêu quốc gia về xây
dựng nông thôn mới tỉnh Phú Thọ đồng thời tham mưu cho các cơ quan
Đảng, chính quyền tỉnh Phú Thọ chỉ đạo, tổ chức thực hiện tốt Chương trình
mục tiêu này.
2. Tình hình nghiên cứu.
2.1. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài
Nhiều quốc gia ở các trình độ phát triển khác nhau trên thế giới đã chú
trọng nghiên cứu phát triển nông nghiệp, nông thôn trong bối cảnh quốc tế
hóa và toàn cầu hóa.
Phong trào xây dựng nông thôn Hàn Quốc (còn gọi là New Village
Movement hay Saemaeul Movement) được phát động thực hiện từ những năm
70 của thế kỷ trước bởi nhà lãnh đạo Hàn Quốc Park Chung Hee đã thu được
những thành tựu to lớn, là nền tảng để xây dựng và phát triển đất nước Hàn
Quốc trở thành một cường quốc về kinh tế như hiện nay. Đã có những công
trình nghiên cứu, đánh giá tổng kết phong trào này để giúp cho Chính phủ 7
Hàn Quốc tiếp tục điều chỉnh chính sách đối với nông nghiệp và thông thôn
trong tình hình mới, như công trình của tác giả Chung Kap Jin – Viện nghiên
cứu và phát triển Hàn Quốc (Korea Development Institute KDI) với đề tài
“Kinh nghiệm và bài học từ phong trào xây dựng nông thôn mới ở Hàn Quốc
trong những năm 1970” (Experiences and Lessons from Korea's Saemaul
Undong in the 1970s).
Trong công trình nghiên cứu trường hợp của Thái Lan (The Case of
OTOP in Thailand) của một số tác giả thuộc các trường đại học của Thái Lan,
Nhật Bản và Anh Quốc, năm 2011 về chương trình mỗi làng một sản phẩm
(OTOP – One Tambon One Product) dựa trên kinh nghiệm của Nhật Bản
trong chiến lược mỗi làng một sản phẩm trước đó (OVOP – One Village One
Product) đã làm tiền đề để tiếp tục thúc đẩy đầu tư phát triển nông nghiệp -
nông thôn ở Thái Lan, kêu gọi các doanh nghiệp quan tâm đầu tư tạo ra nhiều
việc làm ở khu vực này. Đây cũng là tài liệu dành cho việc nghiên cứu giảng
dạy tại Đại Học Chiềng Mai – Thái Lan.
Công trình nghiên cứu trên đây đã đề ra được nhiều giải pháp và ý
tưởng hay, Việt Nam và các nước có thể tham khảo áp dụng. Tuy nhiên, việc
áp dụng vào từng vùng miền cụ thể còn phải được tiếp tục nghiên cứu, triển
khai ứng dụng sao cho phù hợp với từng địa phương, ngoài ra còn có những
khác biệt về yếu tố văn hóa, tập quán canh tác, trình độ dân trí và trình độ
khoa học kỹ thuật của mỗi nước nên đó chỉ là mô hình tham khảo.
2.2 Tình hình nghiên cứu, triển khai ở trong nước.
Trong những năm gần đây đã có nhiều công trình nghiên cứu, ứng dụng
trên khắp cả nước nhằm đẩy mạnh quá trình phát triển nông thôn, đặc biệt là
thúc đẩy phong trào đồng thời cũng là chương trình mục tiêu tầm quốc gia về
xây dựng nông thôn mới. 8
- Với công trình “Giải pháp thúc đẩy quá trình xây dựng nông thôn mới
tại thị xã Sông Công, tỉnh Thái Nguyên” của trường Đại Học Thái Nguyên
(2012-2013) với mục tiêu là đánh giá đúng thực trạng nông thôn đề xuất các
giải pháp thúc đẩy quá trình xây dựng nông thôn mới tại thị xã Sông Công,
tỉnh Thái Nguyên.
- Đề tài nghiên cứu “Giải pháp đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới trên
địa bàn huyện Thanh Chương tỉnh Nghệ An “ của tác giả Phan Đình Hà năm
2011 là một công trình công phu, khái quát tương đối đầy đủ các vấn đề liên
quan đến xây dựng nông thôn mới từ chủ chương – chính sách của Đảng và
nhà nước cho đến thực tiễn triển khai hoạt động xây dựng nông thôn mới trên
cả nước cũng như ở Nghệ An, đặc biệt là huyện Thanh Chương.
Các công trình nghiên cứu trên đây cũng và nhiều công trình nghiên
cứu ở các cấp độ khác nhau vè đối tượng, phạm vi nghiên cứu ở các tỉnh
thành khác nhau đã đề xuất các giải pháp khả thi cho từng vùng miền cụ thể,
chưa kể đến các bài viết chuyên đề xây dựng nông thôn mới trên các báo
trung ương và địa phương. Tất cả những công trình, các bài viết cổ vũ phong
trào xây dựng nông thôn mới này mang tính cá biệt, là những tài liệu quý cho
các địa phương trên cả nước tham khảo, học tập cách làm. Tuy nhiên, để đạt
được hiệu quả như mong muốn thì từng địa phương phải có những chính sách
riêng, cách làm riêng cho phù hợp với điều kiện tự nhiên như địa hình địa lý,
tập quán canh tác và các nét văn hóa cũng như điều kiện về cơ sở hạ tầng thiết
yếu khác.
Tại tỉnh Phú Thọ, hiện tại chưa có công trình nghiên cứu chuyên sâu
nào về hiệu quả thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn
mới giai đoạn vừa qua (2010-2013). Thay vào đó là các báo cáo thực trạng,
báo cáo tổng kết của Ban chỉ đạo chương trình các cấp. Chính vì vậy công tác
nghiên cứu của chúng tôi vừa có những thuận lợi là dựa trên số liệu các báo 9
nói trên cộng với việc tiếp cận tương đối thuận lợi với người dân nông thôn
để điều tra khảo sát. Tuy nhiên công tác nghiên cứu cũng gặp nhiều khó khăn
vì tình hình thực tế mỗi ngày mỗi biến động, đồng thời qua khảo sát sơ bộ cho
thấy còn nhiều số liệu vênh nhau, cần phải được điều tra kỹ lưỡng hơn để có
được những kết luận chính xác, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao
hiệu quả thực hiện chương trình trên địa bàn toàn tỉnh.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở đánh giá điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và một số mô
hình nông thôn mới của tỉnh thời gian qua từ đó đề xuất các giải pháp chủ yếu
nhằm thúc đẩy quá trình xây dựng nông thôn mới ở địa phương đồng thời
nâng cao hiệu quả thực hiện chương trình thời gian tới.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về mô hình nông thôn mới và
xây dựng nông thôn mới ở nước ta hiện nay.
- Đánh giá thực trạng mô hình nông thôn mới và quá trình xây dựng
nông thôn mới của tỉnh thời gian qua.
- Phân tích nguyên nhân và các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình xây
dựng nông thôn mới ở địa bàn nghiên cứu.
- Đề xuất định hướng và các giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả
thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh từ nay đến
năm 2020.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu là mô hình nông thôn mới, những hoạt động
trong khuôn khổ chương trình mục tiêu của các chủ thể tham gia quá trình xây
dựng nông thôn mới bao gồm các hộ nông dân, các cấp chính quyền, ban chỉ 10
đạo chương trình và các doanh nghiệp.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: Đề tài tập trung chủ yếu vào nghiên cứu hiệu quả thực
hiện chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới ở tỉnh Phú
Thọ thời gian qua.
- Về không gian: Các hoạt động nằm trong chương trình mục tiêu diễn
ra trên địa bàn tỉnh Phú Thọ.
- Về thời gian: Nguồn số liệu thu thập phục vụ cho việc nghiên cứu
trong 3 năm từ 2010 đến 2013.
5. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sẽ sử dụng các phương pháp nghiên cứu cơ bản sau đây:
- Phương pháp phân tích tổng hợp: Phân tích những mặt mạnh, mặt hạn
chế của chương trình mục tiêu tổng quát xây dựng nông thôn mới từ tiêu chí
nông thôn mới cho đến các hoạt động của các cấp, các ngành. Phân tích chi
tiết các kết quả đạt được cũng như những hạn chế của chương trình xây dựng
nông thôn mới ở tỉnh Phú Thọ, làm rõ nguyên nhân của những hạn chế, tồn
tại.
- Phương pháp thống kê cơ sở dữ liệu thứ cấp: Thu thập các dữ liệu, số
liệu liên quan đến phạm vi và đối tượng nghiên cứu của đề tài như các Báo
cáo kết quả thực hiện chương trình giai đoạn vừa qua từ Trung ương đến địa
phương, số liệu của các Sở, ngành liên quan. Sắp xếp và xử lý số liệu theo
hướng nghiên cứu của đề tài.
- Phương pháp điều tra, khảo sát thực tế: Trên cơ sở các phiếu điều tra,
tác giả xuống cơ sở là các xã và phỏng vấn trực tiếp người dân cũng như lãnh
đạo một số cơ quan ban ngành, thực hiện lấy mẫu để tổng hợp và khái quát
hóa.
- Phương pháp nghiên cứu các mô hình: Xem xét, đánh giá các mô hình 11
khác nhau trên các địa bàn khác nhau. Xem xét, đánh giá các mô hình khác
nhau trên cùng địa bàn nghiên cứu.
- Phương pháp so sánh: So sánh số liệu, so sánh cách làm, so sánh các
chỉ tiêu, các tiêu chí đạt được để rút ra bài học kinh nghiệm đồng thời để đưa
ra một số đánh giá, kết luận.
- Phương pháp chuyên gia: Tham vấn các ý kiến về chuyên môn của
các cá nhân chuyên gia hoặc tập thể các chuyên gia bằng toạ đàm, hội thảo để
từ đó lựa chọn những ý kiến tối ưu của họ nhằm phục vụ cho công tác nghiên
cứu.
- Xử lý số liệu bằng phần mềm máy tính: Tổng hợp và xử lý số liệu
bằng phần mềm Excel.
6. Những đóng góp của luận văn
- Đề tài sẽ chỉ ra được những nguyên nhân chủ yếu tác động đến hiệu
quả thực hiện của chương trình mục tiêu đang được triển khai trên địa bàn
toàn tỉnh.
- Đề tài đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện
chương trình xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Phú Thọ.
7. Bố cục của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được
chia làm 3 Chương với nội dung chính như sau:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về xây dựng nông thôn mới
Chương này nêu ra một số khái niệm cơ bản, khái quát tình hình xây
dựng nông thôn mới ở Việt Nam và một số nước trên thế giới.
Chương 2: Thực trạng xây dựng nông thôn mới tỉnh Phú Thọ giai
đoạn 2010 - 2013 Chương này nêu và phân tích thực trạng xây dựng nông thôn mới ở tỉnh
Phú Thọ giai đoạn 2010-2013, chỉ ra nguyên nhân của những tồn tại và hạn
chế.
Chương 3: Dự báo xu hướng phát triển, mục tiêu và các giải pháp
nâng cao hiệu quả thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới ở tỉnh
Phú Thọ đến năm 2020
Chương này đưa ra một số dự báo các yếu tố ảnh hưởng, xu hướng phát
triển nông thôn mới. Xác lập mục tiêu, đề xuất một số giải pháp nhằm nâng
cao hiệu quả xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Phú Thọ đến năm
2020.