Luận Văn Nâng cao hiệu quả khai thác du lịch tại khu di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh Núi Nưa, huyện Triệ

Đề tài nghiên cứu năm 2013
Đề tài: Nâng cao hiệu quả khai thác du lịch tại khu di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh Núi Nưa, huyện Triệu Sơn, Thanh Hoá




MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN 1
A. PHẦN MỞ ĐẦU .1
1. Lí do chọn đề tài 1
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề: 2
3. Mục đích, ý nghĩa của đề tài: 3
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu: 4
5. Phương pháp nghiên cứu: 4
6. Bố cục đề tài: .5
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ HUYỆN TRIỆU SƠN VÀ HOẠT ĐỘNG
DU LỊCH Ở TRIỆU SƠN THANH HÓA .8
1.1. Vài nét về vùng đất và con người Triệu Sơn. .8
1.1.1. Địa lí và cảnh quan: . 8
1.1.2. Dân cư, kinh tế, xã hội . 12
1.1.2.1. Dân cư và truyền thống lịch sử 12
1.1.2.2. Điều kiện Kinh tế - Xã hội huyện Triệu Sơn 19
1.2. Khái quát về hoạt động du lịch ở Triệu Sơn. . 24
1.2.1. Tài nguyên du lịch huyện Triệu Sơn. . 24
1.2.1.1. Khu du lịch sinh thái Vườn cò Tiến Nông 25
1.2.1.2. Phủ Tía . 27
1.2.1.3. Chùa Lễ Động 27
1.2.1.4. Chùa Hòa Long 28
1.2.2. Cơ sở vật chất kĩ thuật phục vụ du lịch . 29
1.2.3. Khách du lịch và hiệu quả của hoạt động du lịch. . 30
1.2.4. Định hướng phát triển du lịch Triệu Sơn trong thời gian tới 32
Tiểu kết chương 1 . 35
CHƯƠNG 2. TÌM HIỂU VỀ KHU DI TÍCH LỊCH SỬ, DANH LAM
THẮNG CẢNH NÚI NƯA VÀ THỰC TRẠNG KHAI THÁC HIỆN NAY 36
2.1. Tìm hiểu về khu di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh núi Nưa . 36
2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của khu di tích . 36
2.1.2. Các công trình hạng mục chính trong khu di tích . 44
2.1.2.1. Khu di tích phủ Na và tín ngưỡng thờ Mẫu . 44
2.1.2.2. Hệ thống di tích gắn với cuộc khởi nghĩa Bà Triệu . 51
2.1.3. Giá trị của Khu di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh Núi Nưa 65
2.2.Thực trạng khai thác hiện nay . 69
2.2.1. Thực trạng khai thác tại khu di tích Phủ Na 70
2.2.1.1. Thực trạng tài nguyên và công tác quản lý 70
2.2.1.2. Thực trạng trong khai thác du lịch 71
2.2.2. Thực trạng khai thác hệ thống di tích gắn với cuộc khởi nghĩa Bà Triệu
. 74
2.2.2.1. Thực trạng tài nguyên và công tác quản lý 74
2.2.2.2. Thực trạng khai thác trong du lịch 78
Tiểu kết chương 2 . 84
CHƯƠNG 3. ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO GIÁ TRỊ
KHAI THÁC KHU DI TÍCH LỊCH SỬ, DANH LAM THẮNG CẢNH NÚI
NƯA PHỤC VỤ PHÁT TRIỂN DU LỊCH 85
3.1. Đánh giá chung về thực trạng khai thác du lịch tại Khu di tích lịch sử,
danh lam thắng cảnh Núi Nưa . 85
3.2. Phục hồi và phát huy các giá trị truyền thống của Khu di tích lịch sử,
Danh lam thắng cảnh Núi Nưa 90
3.2.1. Bảo tồn, tôn tạo các di tích lịch sử văn hóa 90
3.2.1.1. Định hướng bảo tồn, tôn tạo các di tích lịch sử văn hóa . 91
3.2.1.2. Các biện pháp bảo tồn, tôn tạo 92
3.2.2. Khôi phục bản sắc truyền thống của các lễ hội, các loại hình văn nghệ
dân gian 95
3.3. Giải pháp về phát triển du lịch . 98
3.3.1. Xây dựng hình ảnh điểm đến cho du lịch Triệu Sơn - Thanh Hóa 98
3.3.2. Xây dựng tour du lịch chuyên đề . 100
3.3.3. Kết hợp với các tuyến điểm du lịch khác . 102
3.3.4. Đa dạng hóa sản phẩm du lịch Triệu Sơn 108
Tiểu kết chương 3 . 110
KẾT LUẬN 112
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO . 114
I. Sách và tài liệu tham khảo: . 114
II. Website: . 114
PHỤ LỤC 117
1. Bảng thống kê các hạng mục, di tích, danh thắng trong Khu di tích lịch
sử, danh lam thắng cảnh núi Nưa (Huyện Triệu Sơn - Thanh Hóa). 117
2. Bản Quy hoạch tổng thể khu vực đỉnh Am Tiên . 119
3. Hình ảnh một số công trình di tích tại Núi Nưa 119




PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Thanh Hóa là mảnh đất có bề dày lịch sử và truyền thống văn hóa độc đáo.
Đây từng là nơi sinh sống của người nguyên thủy, nơi có nền văn hóa Đông Sơn
tỏa sáng rực rỡ trong thời đại các vua Hùng. Trong suốt mấy nghìn năm lịch sử
dựng nước và giữ nước, Thanh Hóa đã xuất hiện nhiều anh hùng dân tộc, danh
nhân văn hóa tiêu biểu như: Bà Triệu, Lê Hoàn, Lê Lợi, Khương Văn Phụ, Đào
Duy Từ Ghi dấu những trang sử hào hùng đó, hiện nay, Thanh Hóa có khoảng
1535 di tích, trong đó 134 di tích được xếp hạng quốc gia, 412 di tích được xếp
hạng cấp tỉnh, có thể kể tên các di tích và danh thắng tiêu biểu của Thanh Hóa
như di tích Núi Đọ, di tích Đền Bà Triệu, Thành nhà Hồ, Hàm Rồng, khu di tích
Lam Kinh Những địa điểm này đã trở thành những điểm đến du lịch nổi tiếng
gắn với thương hiệu du lịch Xứ Thanh. Bên cạnh những di tích lịch sử và danh
lam thắng cảnh đã rất quen thuộc ấy thì Khu di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh
Núi Nưa được xem như là một điểm tham quan còn khá mới mẻ và độc đáo nằm
tại huyện Triệu Sơn, Thanh Hóa.
Triệu Sơn là một huyện thuộc vùng đồng bằng tỉnh Thanh Hóa có địa
hình đồng bằng xen kẽ trung du đồi núi. Đây là một huyện tuy còn những khó
khăn nhất định về kinh tế song may mắn có nguồn tài nguyên đa dạng cả về tài
nguyên thiên nhiên cũng như bề dày văn hóa lịch sử. Cùng với khu du lịch sinh
thái Bãi Cò (Tiến Nông), Khu di tích lịch sử, danh thắng Núi Nưa là một nguồn
tài nguyên du lịch hấp dẫn, đầy tiềm năng của huyện Triệu Sơn.
Nhưng trên thực tế trong những năm qua, việc khai thác, quy hoạch tổng
thể những tài nguyên này phục vụ cho du lịch của tỉnh chưa được chú trọng và
quan tâm đầu tư đúng mức, chẳng hạn: hiện nay, một số công trình bị phá hủy
do các yếu tố khách quan như thời gian, thời tiết vẫn chưa được tu bổ, tôn tạo
lại; một số người dân quyên góp tiền bạc tự ý trùng tu đền Mẫu, phục dựng sai
nguyên mẫu - đây là một hành vi có tính sai phạm, vi phạm Luật di sản Việt
Nam; cơ sở hạ tầng phục vụ hoạt động du lịch còn yếu kém Đồng thời hoạt
động du lịch tại điểm đến này còn diễn ra một cách tự phát, chưa có quy hoạch
cụ thể đồng bộ, cũng như chưa có sự quản lý một cách chặt chẽ các nguồn tài
nguyên từ phía cấp chính quyền địa phương, đã gây ra những lãng phí lớn về
nguồn tài nguyên. Hơn thế nữa, những lợi ích về kinh tế do du lịch mang lại
chưa tương xứng với tiềm năng, cụ thể đó là sự đóng góp vào sự phát triển kinh
tế của địa phương còn rất hạn chế. Do đó, người viết đã lựa chọn đề tài “Nâng
cao hiệu quả khai thác du lịch tại khu di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh Núi
Nưa - huyện Triệu Sơn - Thanh Hoá” nhằm tìm hiểu tổng quan về giá trị của
khu di tích và danh thắng này, từ đó đề xuất những giải pháp khai thác phục vụ
phát triển du lịch một cách hiệu quả.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề:
Đã có một số tác giả để công tìm hiểu, nghiên cứu về Khu di tích lịch sử
văn hóa, danh lam thắng cảnh Núi Nưa, trong đó phần lớn họ tập trung giới
thiệu về đền Nưa, Am Tiên - những di tích gắn liền với tên tuổi của vị nữ tướng
anh hùng Triệu Thị Trinh. Có thể kể tên một số tư liệu như:
- “Di tích và danh thắng Thanh Hóa”, Nhà xuất bản Thanh Hóa, 2006. Tác
phẩm giới thiệu về hệ thống các công trình di tích và danh thắng tiêu biểu của
tỉnh Thanh Hóa, trong đó ít nhiều đề cập đến khu di tích Phủ Na - Núi Na (tức
núi Nưa), nằm ở phía tây của ngàn Nưa.
- Tác phẩm “ Địa chí huyện Triệu Sơn”, Chủ biên: Phạm Tấn - Phạm Văn
Tuấn, Nhà xuất bản Khoa học xã hội Hà Nội, 2010. Tác phẩm chủ yếu viết về
huyền tích núi Nưa, các bí tích được lưu truyền lại về một vị tu sĩ thời Trần - Hồ
đã đến đây tu đạo. Ngoài ra, các tác giả cũng giới thiệu cho người đọc biết về
nguồn gốc tên gọi núi Nưa, đồng thời phác họa sơ qua về hai khu di tích nằm ở
2 phía đông và tây của dãy núi. Phía đông của dãy núi Nưa là động Am Tiên và
các công trình liên quan tới khởi nghĩa Bà Triệu; phía tây là khu di tích Phủ Na -núi Na hay còn gọi là núi Nưa - cũng là một trong những nơi thờ cúng tiêu biểu
của đạo Mẫu và tín ngưỡng thờ sơn thần với các đối tượng thờ như thờ cô Chín,
thờ Chúa thượng ngàn, đức thánh Tản Viên.
- “Thắng cảnh Ngàn Nưa với đền Nưa và Am Tiên cổ tích”, tác giả Phạm
Tấn - Phạm Văn Tuấn, Nhà xuất bản Thanh Hóa xuất bản năm 2011. Tác phẩm
chủ yếu nghiên cứu về lịch sử núi Nưa, quê hương và là nơi khởi nghĩa của Bà
Triệu. Với độ dày chỉ khoảng 100 trang, song các tác giả cũng cố gắng đưa ra
những nhận định về giá trị lịch sử, tâm linh của khu di tích đồng thời khơi gợi về
vấn đề có thể phát triển du lịch tại đây, tuy nhiên chưa có đề xuất và phương án
cụ thể. Bố cục trình bày nội dung cuốn sách không theo chương mục khoa học
mà thiên về lối văn phong giàu biểu cảm, như một bài thuyết minh giới thiệu về
khu di tích, hơn nữa cũng chưa đề cập đầy đủ những công trình hạng mục thuộc
quần thể Khu di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh núi Nưa.
Bên cạnh các tư liệu trên, còn có khá nhiều bài báo viết về đề tài này song
chỉ với mục đích quảng bá và giới thiệu tổng quan về khu di tích như:
“Kì bí huyệt đạo trên đỉnh Ngàn Nưa”, tác giả Lường Thi - Ngọc Hưng, bài
đăng trên báo mạng: Gia đình.net.vn
“Khu di tích Am Tiên”, tác giả Hoàng Năng Hùng, bài đăng trên báo mạng:
Baodulich.net.vn
“Cầu sinh Rồng vàng trên đỉnh Am Tiên”, tác giả: Đình Hoàng, bài đăng
trên báo mạng: News.zing.
Nhìn chung, phần lớn các tư liệu này chủ yếu đề cập tới những khía cạnh
liên quan đến những giá trị lịch sử với huyền thoại về vùng núi Nưa mà ít đi sâu
phân tích và hệ thống hóa các giá trị tâm linh, văn hóa đặc sắc khác của khu di
tích cũng như chưa nhìn nhận, đánh giá, và có phương án khai thác những giá trị
đó dưới góc độ là nguồn tài nguyên hấp dẫn phục vụ hoạt động du lịch của
huyện Triệu Sơn nói riêng và của tỉnh Thanh Hóa nói chung.
3. Mục đích, ý nghĩa của đề tài:




DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
I. Sách và tài liệu tham khảo:
1. Ban biên soạn và nghiên cứu lịch sử Thanh Hóa, Danh nhân Triệu Sơn, tập
1, NXB Thanh Hóa,
2. Ban nghiên cứu lịch sử Thanh Hóa, Lịch sử Thanh Hóa, tập 2, NXB Khoa
học và xã hội Hà Nội, 1994
3. Cục thuế thống kê tỉnh Thanh Hóa, Niên giám thống kê 2009, NXB Thống
Kê, 2010.
4. Nhóm nhiều tác giả, Di tích và danh thắng Thanh Hóa, NXB Thanh Hóa,
2006
5. Phòng văn hóa huyện Triệu Sơn, Lí lịch di tích khu di tích lịch sử, danh lam
thắng cảnh núi Nưa.
6. Quốc Sử quán triều Nguyễn, Đại Nam nhất thống chí, tập 2, NXB Thuận
Hóa, 2006.
7. Uỷ ban nhân dân huyện Triệu Sơn, Điều chỉnh quy hoạch Kinh tế - Xã hội
huyện Triệu Sơn thời kì đến năm 2020.
8. CH Robequain (1932), Le Thanh Hoa (Bản dịch), Thư viện Thanh Hóa.
9. Phan Huy Chú, Lịch triều hiến chương loại chí”, NXB Sử học, Hà Nội,
1962.
10. Nguyễn Dữ, Truyền kì mạn lục, NXB Văn nghệ, Hà Nội, 1988.
11. Trương Hữu Quỳnh, Đại cương lịch sử Việt Nam, Tập 1, NXB Giáo dục,
2005.
12. Phạm Tấn - Phạm Văn Tuấn, Địa chí huyện Triệu Sơn, NXB Khoa học và
Xã hội Hà Nội, 2010.
13. Phạm Tấn - Phạm Văn Tuấn, Thắng cảnh Ngàn Nưa với đền Nưa và Am
Tiên cổ tích, NXB Thanh Hóa, 2011.
II. Website:
14. Lê Hải, Am tiên chuyện và giai thoại, bài đăng trên blog mạng:
www.quocninh.vnweblogs.com
15. Lê Hải, Ngàn Nưa và Chuyện ông Tu Nưa đọ tài với ông Tu Vồm, bài đăng
trên blog mạng: www.quocninh.vnweblogs.com
16. Đình Hoàng, Cầu sinh Rồng vàng trên đỉnh Am Tiên, bài đăng trên báo
mạng: www.news.zing
17. Hoàng Năng Hùng, Khu di tích Am Tiên, bài đăng trên báo mạng:
www.baodulich.net.vn
18. Ngọc Hưng - Nguyễn Hiền, Suối cá thần ở Thanh Hoá: Bí ẩn chờ giải mã,
bài đăng trên báo mạng: www.giaoduc.net
19. Ma Quỳnh Hương, Chiến lược xây dựng hình ảnh - điểm đến của du lịch
Việt Nam, bài đăng trên tạp chí nghiên cứu văn hóa, báo mạng:
www.huc.vn
20. Lê Văn Tạo, Am Tiên - di tích thần tiên ở Thanh Hóa, Tạp chí VHNT số
335, tháng 5-2012, bài đăng trên báo mạng: www.vhnt.org.vn
21. Lam Thanh, Đền Bà Triệu: Điểm đến của du lịch tâm linh, bài đăng trên
báo mạng: www.khampha.thethaovanhoa.vn
22. Lường Thi - Ngọc Hưng, Kì bí huyệt đạo trên đỉnh Ngàn Nưa, bài đăng
trên báo mạng: www.giadinh.net.vn
23. Nguyễn Việt, Thanh kiếm ngắn Đông Sơn mang hình tượng Hai Bà Trưng,
bài đăng trên báo mạng: www.drnguyenviet.com
24. Mai Vui, Lễ hội mùa xuân 2013: Những gam màu sáng, bài đăng trên báo
mạng: www.vanhoadoisong.vn
25. XuThanh, “Đảo cò” Tiến Nông “Báu vật” thiên nhiên cần bảo vệ, bài đăng
trên báo mạng: www.baothanhhoa.vn
26. Bách khoa toàn thư mở: www. vi.wikipedia.org