Thạc Sĩ Nâng cao chất lượng giáo dục môi trường địa phương cho học sinh trung học phổ thông Cộng hòa dân chủ

iii
MỤC LỤC
Lời cam đoan . i
Lời cảm ơn ii
Mục lục iii
Danh mục các chữ viết tắt . iv
Danh mục các bảng . v
Danh mục các hình vi
MỞ ĐẦU . 1
1. Lý do chọn đề tài 1
2. Mục đích nghiên cứu . 5
3. Giả thuyết khoa học . 5
4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu . 5
5. Nhiệm vụ nghiên cứu 6
6. Phương pháp nghiên cứu 6
7. Điểm mới của đề tài nghiên cứu . 6
8. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu 7
Chương 1: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU . 8
1.1. Một số vấn đề cơ bản liên quan đến phạm trù môi trường và giáo dục
môi trường . 8
1.1.1. Cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lê Nin về sự thống nhất của
con người và tự nhiên 8
1.1.2. Một số khái niệm cơ bản . 9
1.2. Tổng quan về tình hình GDMT trên thế giới và ở CHDCND Lào . 18
1.2.1. Tình hình GDMT trên thế giới . 18
1.2.2. Tình hình GDMT ở CHDCND Lào . 23
1.3. Các hoạt động ngoài lớp ở trường THPT . 25
1.3.1. Sơ lược về phát triển hoạt động ngoài lớp học trong nhà trường . 25
1.3.2. Các hoạt động ngoài lớp học ở trường THPT . 26
1.3.3. Đánh giá hiện trạng thực hiện GDMT địa phương qua các hoạt động ngoài
lớp học ở một số trường THPT huyện Hạt Xay Thoong thuộc thủ đô Viêng Chăn
. 27 iv
Kết luận chương 1 . 34
Chương 2: NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC MÔI TRƯỜNG ĐỊA
PHƯƠNG CHO HỌC SINH THPT QUA CÁC HOẠT ĐỘNG NGOÀI LỚP
HỌC . 35
2.1. Mục tiêu GDMT địa phương thông qua các hoạt động ngoài lớp học . 35
2.2. Tổ chức hoạt động ngoài lớp học về BVMT địa phương 36
2.2.1. Tập xây dựng bộ tư liệu về môi trường địa phương . 37
2.2.2. Tổ chức điều tra tìm hiểu chất lượng nước uống cho học sinh trong trường
học 38
2.2.3. Tổ chức thảo luận xây dựng đạo đức môi trường . 40
2.2.4. Tổ chức chiến dịch truyền thông và hành động cải thiện vệ sinh môi
trường 41
2.2.5. Tổ chức thi viết tiểu phẩm, thi hát, viết luận, triển lãm tranh ảnh về bảo vệ
môi trường địa phương 43
Kết luận chương 2 . 45
Chương 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 46
3.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm 46
3.2. Nội dung thực nghiệm sư phạm 46
3.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm 46
3.3.1. Chọn trường thực nghiệm và đối tượng thực nghiệm . 46
3.3.2. Đánh giá hiệu quả thực nghiệm 47
3.4. Kết quả thực nghiệm sư phạm trước thực nghệm (TTN) và Sau thực nghiệm
(STN) 48
3.4.1. Phân tích định lượng . 48
3.4.2. Kết quả phân tích định tính . 51
Kết luận chương 3 . 53
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ 55
1. Kết luận 55
2. Đề nghị . 55
TÀI LIỆU THAM KHẢO . 56
v
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

STT VIẾT TẮT VIẾT ĐẦY ĐỦ
1 BVMT Bảo vệ môi trường
2 CHDCND Cộng hòa dân chủ nhân dân
3 ĐNDCM Đảng nhân dân cách mạng
4 BVMT Bảo vệ môi trường
4 GDMT Giáo dục môi trường
5 GV Giáo viên
6 HS Học sinh
7 MT Môi trường
8 THPT Trung học phổ thông
9 TTN Trước thực nghiệm
10 STN Sau thực nghiệm










vi
DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1. Tần số điểm bài kiểm tra . 48
Bảng 3.2. Bảng phân phối tần suất điểm . 48
Bảng 3.3. Bảng tần suất hội tụ tiến . 49
Bảng 3.4. 50
Bảng 3.5. Kết quả kiểm tra giả thuyết H 0 51

vii
DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 1.1. Vị trí hệ thống môi trường . 12
Hình 3.1. Biểu đồ tần suất điểm các bài kiểm tra TTN và STN . 48
Hình 3.2. Đồ thị tần suất hội tụ tiến 49



1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Xuất phát từ những lý do bản dưới đây :
1.1. Xuất phát từ chính sách và chiến lược thực hiện giáo dục môi trường
trong nhà trường phổ thông CHDCND Lào
Một trong những quan điểm chỉ đạo chiến lược đối với giáo dục và thể
thao ở CHDCND Lào là phát triển giáo dục và thể thao phải gắn với nhu cầu
phát triển kinh tế - xã hội, gắn tiến bộ khoa học, công nghệ với củng cố quốc
phòng, an ninh quốc gia, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Để hiện
thực hóa quan điểm này, trước tiên chúng ta phải ra sức tăng trưởng kinh tế,
nghĩa là phải thực hiện mục tiêu kinh tế. Cùng với sự phát triển kinh tế, Lào đã
và đang phải đối mặt không ít với vấn đề suy giảm môi trường nghiêm trọng
như: ô nhiễm môi trường; cạn kiệt các nguồn tài nguyên và suy giảm đa dạng
sinh học; nhiều loại động vật quý hiếm bị xóa sổ; sự gia tăng dân số quá nhanh
là nguy cơ dẫn đến nghèo đói và bệnh tật Chính vì vậy, một trong những
nguyên tắc cơ bản là phải kết hợp mục tiêu phát trển kinh tế - xã hội với mục
tiêu sinh thái hay kết hợp giữa tăng trưởng kinh tế và bảo vệ môi trường sinh
thái bền vững. Vần đề bảo vệ môi trường và phát triển bền vững đã được xác
định không chỉ là vấn đề mang tính quốc gia mà còn là vấn đề toàn cầu hết sức
cấp bách [1; 2; 5; 6; 7].
Tháng 6 năm 1991, Chính phủ nước CHDCND Lào đã thông qua kế
hoạch Quốc gia về môi trường và phát triển bền vững giai đoạn 1991 – 2000
[10]. Đây là văn bản có tính chiến lược đầu tiên đề cập đến tất cả các lĩnh vực
môi trường và sử dụng các nguồn tài nguyên thiên nhiên của đất nước, góp
phần tích cực giải quyết vấn đề suy giảm môi trường toàn cầu.
Trong Luật “Môi trường và Xã hội” của CHDCND Lào cũng đã ghi rõ:
“Tổ chức, cá nhân phải có trách nhiệm bảo vệ môi trường, thi hành luật pháp về
bảo vệ môi trường, có quyền và trách nhiệm phát hiện, tố các hành vi vi phạm
2
pháp luật về bảo vệ môi trường”. Ngoài ra, trong Luật cũng đã nhấn mạnh
rằng: “Tổ chức, cá nhân hoạt động nước ngoài hoạt động trên lãnh thổ của
nước CHDCND Lào phải tuân theo pháp luật CHDCND Lào về bảo vệ môi
trường” [6].
Hiện nay, cùng với việc xây dựng chiến lược phát triển kinh tế xã hội
cho thời kỳ mới, Bộ khoa học – Công nghệ và Môi trường CHDCND Lào cũng
đã đưa ra chiến lược bảo vệ môi trường quốc gia giai đoạn 2001- 2010. Báo cáo
Chính trị của Đảng Nhân dân cách mạng Lào khóa VIII [5] và chỉ thị của Thủ
tướng Chính phủ Lào [7] đã đề cập vấn đề tăng cường công tác bảo vệ môi
trường trong thời kì công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, về trách nhiệm của
mỗi công dân trong công bảo vệ môi trường đã nhấn mạnh những giải pháp cơ
bản đề thực hiện các mục tiêu bảo vệ môi trường : “ Coi công tác bảo vệ môi
trường của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân là nội dung cơ bản không thể tách
rời trong đường lối, chủ trương và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của tất cả
các cấp, các ngành, là cơ sở quan trọng đảm bảo phát triển bền vững, thực hiện
thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”, đưa các nội dung
bảo vệ môi trường vào chương trình giáo dục của tất cả các bậc học trong hệ
thống giáo dục quốc dân”.
Các văn bản có tính pháp lí nói trên là cơ sơ lỷ luận hết sức quan trọng
liên quan đến vấn đề nghiên cứu đề tài luận văn.
1.2. Xuất phát từ những thách thức cơ bản về hiện trạng môi trường ở
CHDCND Lào, trong đó có địa phương huyện Hạt Xay Thoong thuộc khu
vực thủ đô Viêng Chăn
Bước vào thiên niên kỉ mới – thế kỉ XXI, nhờ những thành tựu của cuộc
cách mạng khoa học và công nghệ trên thế giới, cùng với sự phát triển công
nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, CHDCND Lào đang đúng trước những triển
vọng tốt đẹp, đồng thời CHDCND Lào cũng đang phải đối mặt với những
thách thức rất lớn lao, đặc biệt là những thách thức về môi trường. Những vấn
3
đề bức bách về môi trường như là: sự biến đổi khí hậu; suy giảm lượng và chất
tài nguyên nước; suy thoái đất; nạn phá rừng và sa mạc hóa bên cạnh những
vấn đề nổi cộm khác như tình trạng ô nhiễm, suy giảm đa dạng sinh học.v.v.
Những vấn đề nổi cộm và bức xúc đó không chỉ thể hiện ở tầm thế giới, tầm quốc
gia mà còn thể hiện rất rõ nét ở ngay từng địa phương thôn, xóm của đất nước.
Là một bộ phận của cộng đồng dân cư - xã hội, địa phương huyện Hạt
Xay Thoong ở thủ đô Viêng Chăn cũng đang đối mặt với những thách thức cơ
bản. Cụ thể là:
Một là: Quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đang thức đẩy
sự đô thị hóa, mở rộng các khu công nghiệp, dịch vụ, các hoạt động sản xuất
khác và do đó đã làm tăng nhu cầu về năng lượng, nguyên nhiên và vật liệu, tức
là làm tăng thêm nguy cơ cạn kiệt tài nguyên và gây ô nhiễm môi trường.
Hai là: Qúa trình toàn cầu hóa và ảnh hưởng của các vấn đề môi trường
thế giới như: biển đổi khí hậu, an toàn và vệ sinh thực phẩm, các bệnh lây
nhiễm sẽ có tác động mạnh đến vấn đề môi trường và phát triển bền vững ở
địa phương và của đất nước.
Ba là: Công tác quản lí môi trường vẫn còn yếu kém và còn nhiều bất
cập, nguồn đầu tư còn thấp chưa đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao của việc
bảo vệ môi trường trong thời kì công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Những vấn đề cơ bản nêu trên có liên quan trực tiếp đến mọi người dân,
mọi tổ chức kinh tế - xã hội trong đó có ngành Giáo dục và thể thao với lực
lượng đông đảo HS đang học tập và sinh sống trên địa bàn của đất nước nói
chung và của địa phương huyện Hạt Xay Thoong thuộc thủ đô Viêng Chăn
CHDCND Lào nói riêng.
1.3. Xuất phát từ tầm quan trọng của công tác giáo dục môi trường, trong đó
có giáo dục môi trường địa phương
Môi trường có tầm quan trọng đặc biệt đối với sự phát triển bền vững
của đất nước. Môi trường là không gian sinh sống của con người và sinh vật, là
4
nơi chứa đựng các nguồn tài nguyên và thông tin cần thiết cho đời sống con
người, là nơi chứa đựng và phân hủy các chất thải do con người tạo ra trong
cuộc sống và hoạt động sản xuất,v.v. Môi trường không chỉ là nơi sinh ra, tồn
tại, sinh trưởng và phát triển của muôn loài sinh vật (trong đó bao gồm cả loài
người) mà còn là nơi làm việc và nghỉ ngơi, hưởng thụ và trau dồi những nét
đẹp văn hóa thẩm mỹ .
Hiện nay, bảo vệ môi trường là một trong những vấn đề hết sức được
quan tâm mang tính toàn cầu. Ở CHDCND Lào, ở từng địa phương, bảo vệ môi
trường cũng đã và đang là một trong những vấn đề được quan tâm sâu sắc. Bộ
Chính trị Đảng NDCM Lào đã ban hành nhiều văn bản, trong đó có đề cập về
tăng cường công tác bảo vệ môi trường trong thời kì đẩy mạnh công nghiệp
hóa, hiện đại hóa đất nước. Quyết định ngày 17 /10/ 2001 của Thủ tướng
Chính phủ Lào về việc phê duyệt đề án “ Đưa giáo dục bảo vệ môi trường vào
hệ thống giáo dục Quốc dân ” [8] và Quyết định ngày 12/12/2003 của Thủ
tướng Chính phủ Lào về viêc phê duyệt chiến lược bảo vệ môi trường Quốc gia
năm 2010 và đinh hướng đến năm 2020 [7] đã tạo cơ sở hành lang pháp lí vững
chắc cho những nỗ lực và quyết tâm bảo vệ môi trường theo định hướng phát
triển vì một tương lai bền vững cho đất nước.
Bảo vệ môi trường hiện nay là chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước
Lào, ngày 31/01/2005, Bộ trưởng Bộ Giaó dục và Thể thao Lào đã ra chỉ thị về
việc “ Tăng cường công tác giáo dục bảo vệ môi trường trong nhà trường” và
coi đó là nhiệm vụ trọng tâm nhằm trang bị cho học sinh các cấp học những
kiến thức, kĩ năng cơ bản về môi trường và bảo vệ môi trường bằng cách tổ
chức các hoạt động ngoài giờ, ngoài lớp học, tích hợp giáo dục bảo vệ môi
trường thông qua các môn học như: vật lí, hóa học, sinh học, ngữ văn, lịch sử,
địa lí” [9]. Từ những điều đó, chúng ta có thể nhận thấy rằng: giáo dục bảo vệ
môi trường cho HS trong trường học là một trong những vấn đề rất cần được
chú ý và trở nên cấp bách hơn bao giờ hết.
5
1.4. Xuất phát từ tính ưu việt của hoạt động ngoài lớp học
Hoạt động ngoài lóp học là một hình thức hoạt động giáo dục mang tính
tự nguyện và mang tính xã hội hóa cao, được thực hiện một cách có mục đích,
có kế hoạch, có tổ chức nhằm góp phần nâng cao nhận thức, kĩ năng và nhân
cách học sinh [16; 17].
Hoạt động ngoài lớp học với nội dung, hình thức đa dạng và phong phú
sẽ là phương thức để thực hiện nguyên lí giáo dục: “ Học đi đôi với hành, giáo
dục kết hợp với lao động sản xuất, nhà trường gắn với xã hội”. Qua hoạt động
này, kiến thức môn học vừa được cùng cố, vừa được khơi sâu. Ngoài ra, đây
còn là môi trường rèn luyện phẩm chất đạo đức tốt đẹp của người HS. Hoạt
động ngoài lớp học tạo ra sự liên hệ chặt chẽ giữa nhà trường với xã hội. Thông
qua đó phát huy sức mạnh của cộng đồng tham gia vào hoạt động giáo dục thể
thao của nhà trường.
Xuất phát từ những lý do cơ bản trên đây, tôi lựa chọn đề tài “ Nâng cao
chất lượng giáo dục môi trường địa phương cho học sinh trung học phổ
thông Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào qua các hoạt động ngoài lớp học”.
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu các hình thức tổ chức hoạt động ngoài lớp học nhằm nâng
cao chất lượng GDMT địa phương cho HS THPT.
3. Giả thuyết khoa học
Chất lượng GDMT của HS THPT sẽ được nâng cao nếu như biết lựa
chọn và vận dụng hợp lí các hoạt động ngoài lớp học về GDMT địa phương.
4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
GDMT địa phương thông qua hoạt động ngoài lớp học.
4.2. Khách thể nghiên cứu
Giáo dục môi trường trong dạy học sinh học
6
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Khái quát cơ sở lí luận và thực tiễn về GDMT.
- Nghiên cứu khái niệm, bản chất của hoạt động ngoài lớp học, phân biệt
với hoạt động ngoài giờ học.
- Nghiên cứu các hình thức tổ chức hoạt động ngoài lớp học, trên cơ sở
đó lựa chọn những hình thức tổ chức phù hợp với GDMT cho HS THPT ở địa
phương huyện Hạt Xay Thoong thuộc thủ đô Viêng Chăn.
- Thiết kế một số hoạt động ngoài lớp học về GDMT địa phương.
- Tổ chức thực nghiệm
- Xử lí kết quả thực nghiệm.
6. Phương pháp nghiên cứu
6.1. Các PPNC lí thuyết: nghiên cứu các tài liệu về đường lối, chính
sách phát triển giáo dục và thể thao của Đảng và Nhà nước, các văn bản, các
công trình nghiên cứu có liên quan đến các hình thức GDMT, các tài liệu về tổ
chức các hoạt động ngoài lớp học và phương pháp daỵ học sinh học.
6.2. Các PPNC thực tiễn
6.2.1. Phương pháp điều tra: trao đổi trực tiếp với đội ngũ giáo viên và
các bộ quản lí ở các trường THPT, Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Hạt
Xay Phoong thuộc thủ đô Viêng Chăn.
6.2.2. Thực nghiệm sư phạm.
6.2.3. Hỏi ý kiến chuyên gia
Gặp gỡ trao đổi và xin ý kiến tư vấn của một số nhà khoa học, các cán bộ
quản lí thuộc sở tài nguyên và môi trường và ở một số trường THPT, một số
giáo viên giàu kinh nghiệm trong công tác GDMT.
6.3. Phương pháp phân tích số liệu
Sử dụng phần mềm Excel phân tích các số liệu thực nghiệm
7. Điểm mới của đề tài nghiên cứu
- Xây dựng cơ sở lí luận và thực tiễn về tổ chức các hoạt động ngoài lớp học
7
- Xây dựng được những hoạt động ngoài lớp học cụ thể về GDMT địa
phương phù hợp với HS THPT huyện Hạt Xay Thoong thuộc thủ đô Viêng Chăn.
- Xây dựng được quy trình tổ chức các hoạt động ngoài lớp học về
GDMT địa phương cho HS THPT.
8. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu
- Đề tài luận văn tập trung nghiên cứu các hình thức tổ chức hoạt động
ngoài lớp học nhằm nâng cao chất lượng GDMT địa phương cho HS THPT
huyện Hạt Xay thong thuộc thủ đô Viêng Chăn.
- Thực nghiệm sư phạm được thực hiện tại trường THPT SA LA
KHAM, trường THPT BO Ố, trường THPT SY THÁN huyện Hạt Xay Thoong
ở thủ đô Viêng Chăn của CHDCND Lào.