Báo Cáo Một số vấn đề nổi lên về kinh tế và chính sách vĩ mô của việt nam, giải pháp trong thời gian tới

I. Một số vấn đề nổi lên trong 6 tháng đầu năm 2010


Trong 6 tháng đầu năm 2010, nền kinh tế VN đạt tốc độ tăng trưởng cao và tương đối ổn định. Tốc độ tăng trưởng quý II đã tăng 6,2-6,4% so với 5,83% của quý I và tốc độ tăng trưởng 6 tháng đầu năm đạt 6-6,1%. Trong khi đó chỉ số lạm phát, nếu như những tháng đầu năm còn gây nhiều mối quan ngại cho nền kinh tế thì trong các tháng gần đây đang được kiềm chế ở mức khá thấp. Tuy nhiên vẫn còn một số bất ổn trong nền kinh tế ngắn, trung và dài hạn. Hoạt động kiểm soát giá thông qua các biện pháp hành chính có thể gây tác hại cho tăng trưởng trong trung và dài hạn. Thâm hụt thương mại tăng cao, đặc biệt là nhập siêu với Trung Quốc. Thị trường vàng và bất động sản biến động khá mạnh, trong khi đó, thị trường ngoại hối tuy ổn định, nhưng tín dụng bằng ngoại tệ đã tăng cao trong 6 tháng đầu năm. Công tác quản lý nợ công và nợ nước ngoài còn nhiều bất cập. Cơ sở hạ tầng, nhất là hệ thống điện càng khiến các nhà đầu tư và người tiêu dùng hết sức lo ngại về tính bền vững và ổn định của nó.


Cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới đã tác động đến các ngành, lĩnh vực trong
nền kinh tế nước ta và tạo ra những điểm mạnh, yếu nhất định:


1. Xuất nhập khẩu:


Trong 6 tháng đầu năm 2010, tổng giá trị thâm hụt thương mại của Việt Nam đã lên tới 6,7 tỷ USD, chiếm 20,9% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam trong cùng kỳ. Sở dĩ có tình hình này là do Việt Nam đã xuất khẩu mạnh nhóm mặt hàng đá quý và kim loại quý ( 850 triệu USD trong tháng 5/2010 và khoảng 350 triệu USD trong tháng 6/2010). Nhìn chung, trong 6 tháng đầu năm 2010, Việt Nam đã xuất khẩu một lượng đá quý, kim loại quý và sản phẩm trị giá 1,343 tỷ USD. Tuy nhiên, xét trên góc độ ổn định kinh tế vĩ mô, việc tính gộp kim ngạch xuất khẩu mạnh đá quý và kim loại quý ( chủ yếu là vàng) sẽ phần nào che lấp đi những điểm yếu cần phải tập trung khắc phục trong cơ cấu xuất nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam.

Tác động của cuộc khủng hoảng nợ công ở Châu Âu tới nền kinh tế Việt Nam là không lớn vì: đồng tiền của Việt Nam chưa được tự do chuyển đổi trên thị trường tiền tệ quốc tế; các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam vào thị trường Châu Âu chủ yếu là mặt hàng nông, lâm, thủy sản và chúng thường có mức tiêu thụ khá ổn định; hàng hóa xuất nhập khẩu của Việt Nam vào Châu Âu chủ yếu được thanh toán bằng ngoại tệ mạnh USD và thị trường Châu Âu cũng chỉ chiếm tỷ trọng khoảng 15% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam.


Ảnh hưởng trực tiếp của đồng EURO giảm giá tới hoạt động xuất khẩu của Việt Nam: Mặc dù tỷ trọng cơ cấu hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam tới thị trường Châu Âu đã gia tăng đáng kể lên tới 24,2% trong tháng 5/2010, nhưng tỷ trọng xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường EU27 lại có xu hướng suy giảm mạnh tương ứng từ 22,2% trong tháng 1/2010 xuống còn ở mức 14,2% trong tháng 5/2010. Tuy nhiên, sự suy giảm kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường EU27 trong tháng 5/2010 đã được bù đắp phần lớn bởi sự gia tăng đột biến của kim ngạch xuất khẩu vào thị trường một số nước Tây Âu, Đông Âu và Bắc Âu.


2. Phát triển công nghiệp, nông nghiệp:


Nền kinh tế Việt Nam đang và vẫn tiếp tục xu hướng phục hồi và duy trì đà tăng trưởng khá nhanh. Tốc độ tăng trưởng kinh tế trong 6 tháng đầu năm ước đạt 6,0-6,1% so với cùng kỳ năm trước, trong đó tăng trưởng khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản ước đạt 2,7-3,2%; tăng trưởng khu vực công nghiệp và xây dựng ước đạt 6,0-6,7%; và tăng trưởng khu vực dịch vụ ước đạt 6,8-7,2%. Nếu chỉ xét riêng trong quý II của năm 2010, tốc độ tăng trưởng kinh tế của Việt Nam ước đạt mức 6,2-6,4%, trong đó khu vực dịch vụ được ghi nhận có mức đóng góp điểm phần trăm lớn nhất.


3. Thu hút đầu tư :


Tính chung trong 6 tháng đầu năm 2010, Việt Nam đã có 438 dự án FDI được đăng ký cấp mới với tổng số vốn FDI cam kết đạt trên 7,9 tỷ USD ( tăng khoảng 43% về vốn FDI đăng ký cấp mới so với cùng kỳ năm trước đó). Đồng thời, Việt Nam đã giải ngân vốn FDI được khoảng 5,4 tỷ USD và quy mô giải ngân vốn FDI tính bình quân tháng đã được ghi nhận vào khoảng 900 triệu USD/tháng.


Hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) cho Việt Nam trong năm 2010 là 8,063.85 tỷ USD. Đây là kỷ lục mới về cam kết ODA cho Việt Nam với mức tăng tới hơn 36% so với kỷ lục cũ năm 2009 (5,9 tỷ USD, đã bao gồm cam kết muộn của Nhật Bản) và vượt ra ngoài dự báo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư trước đó (dự

báo ODA năm 2010 chỉ tăng từ 10 - 15%). Trong số này, về phía các tổ chức phát triển, Ngân hàng Thế giới (WB) là nhà tài trợ lớn nhất cho Việt Nam với gần 2,5 tỷ USD; tiếp đến là Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) với gần 1,5 tỷ USD. 15 quốc gia thuộc cộng đồng châu Âu (EU) tài trợ 1,082 tỷ USD, trong đó Pháp tiếp tục là nhà tài trợ lớn nhất với 378,26 triệu USD. Về phía các quốc gia tài trợ trực tiếp cho Việt Nam, Nhật Bản vẫn là quốc gia tài trợ quan trọng nhất, với 1,64 tỷ USD; kế đến là Hàn Quốc 270 triệu USD, Mỹ 138 triệu USD .Trong số hơn 8 tỷ USD mà các nhà tài trợ cam kết, có 1,4 tỷ USD là viện trợ không hoàn lại (trong đó có toàn bộ phần cam kết của Australia gần 100 triệu USD, Anh hơn 82 triệu USD, Mỹ 138 triệu USD) và khoảng 6,6 tỷ USD là nguồn vốn vay ưu đãi.


4. Tài chính-ngân hàng, chứng khoán:


Thị trường ngoại hối tương đối ổn định từ tháng 3/2010 trở lại đây. Cung cầu ngoại tệ trên thị trường cân bằng, tính thanh khoản ở mức cao, các tổ chức tín dụng ( TCTD) cân đối được ngoại tệ và không có nhu cầu mua ngoại tệ từ Ngân hàng Nhà nước, nhiều TCTD tiếp tục bán ngoại tệ cho Ngân hàng nhà nước do lượng ngoại tệ mua được tăng lên. Tỷ giá giao dịch của các ngân hàng thương mại luôn thấp hơn trần cho phép. Tỷ giá trên thị trường tự do thấp hơn tỷ giá giao dịch của các ngân hàng thương mại. Thị trường ngoại tệ đang trong trạng thái dư cung. Đối với thanh khoản của hoạt động huy động và cho vay ngoại tệ, chỉ tính riêng ngoại tệ dư thừa đã được các ngân hàng thương mại thực hiện giao dịch hoán đổi với Ngân hàng Nhà nước vào khoảng 600 triệu USD. Điều này cho thấy nguồn ngoại tệ “ nhàn rỗi” của các NHTM tương đối dồi dào.


Trong những tháng đầu năm 2010, tăng trưởng tín dụng bằng ngoại tệ tăng cao trong khi tín dụng nội tệ lại tăng thấp. Cụ thể, cho vay bằng ngoại tệ tháng 5/2010 tăng 3,16% so với tháng trước và tăng trên 20% so với cuối năm 2009. Trong khi đó cùng thời gian này tăng trưởng tín dụng bằng tiền đồng chỉ đạt 1,53% so với tháng trước. Tuy nhiên, biến động xấu về tỷ giá ở thị trường trong nước vẫn có thể xảy ra do mất cân đối cung cầu ngoại tệ và khả năng trượt giá của đồng Đôla Mỹ. Điều này đòi hỏi các doanh nghiệp vay đô la Mỹ rồi đổi sang tiền đồng để sản xuất kinh doanh phải rất thận trọng và tính toán kỹ lưỡng.


Đối với nền kinh tế, khi tín dụng ngoại tệ chiếm tỷ trọng lớn thì đó là một thị trường không lành mạnh, phản ánh nền kinh tế bị đô la hóa ở mức cao và khó kiểm soát. Mặc dù, lượng ngoại tệ tại các NHTM và dòng vốn vào Việt Nam hiện nay được coi là tạm đủ cho các nhu cầu thanh toán, nhưng nhập siêu tăng cao sẽ tác

động tiêu cực tới cán cân vãng lai. Giải ngân vốn FDI trong 6 tháng đầu năm đạt khoảng 5,4 tỷ USD nhưng phần lớn là hàng hóa và trang thiết bị phục vụ sản xuất kinh doanh. Đây là những yếu tố mà các cơ quan quản lý cần theo dõi chặt chẽ và có những động thái phù hợp để tránh lặp lại tình trạng khi thì quá căng thẳng về ngoại tệ, lúc thì dư thừa ngoại tệ đột biến, làm mất lòng tin của giới doanh nghiệp và người dân vào tiền đồng.


Về thị trường chứng khoán: sau những ngày nghỉ lễ đầu tháng 5/2010, chỉ số chứng khoán đã tăng lên mức cao nhất kể từ đầu năm vào ngày 6/5, tuy nhiên sau đó giảm mạnh và chi tăng trở lại vào các ngày cuối tháng. Hiện nay chỉ số VN- Index đang dao động trong khoảng 480-510 điểm. Diễn biến trên thị trường chứng khoán của Việt Nam trong tháng qua chịu ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng nợ tại Châu Âu, sự sụt giảm chứng khoán Mỹ và thế giới, bong bóng nhà đất tại Trung Quốc cũng như việc giá vàng, USD tăng mạnh. Bên cạnh đó, thị trường bất động sản đang có dấu hiệu nóng lên có thể đã khiến cho nhiều nhà đầu tư sớm rút khỏi thị trường chứng khoán để chuyển sang đầu tư vào bất động sản.