Thạc Sĩ Một số giải pháp tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng phát triển bền vững tỉnh Phú Thọ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iii
MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN . i
LỜI CẢM ƠN ii
MỤC LỤC iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT . vii
DANH MỤC CÁC BẢNG . viii
DANH MỤC CÁC HÌNH ix
MỞ ĐẦU . 1
1. Lý do chọn đề tài 1
2. Mục đích nghiên cứu . 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 2
4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 3
5. Bố cục của đề tài 3
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ TÁI CƠ CẤU
NGÀNH NÔNG NGHIỆP THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG 4
1.1.Tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng phát triển bền vững . 4
1.1.1. Khái niệm Tái cơ cấu nông nghiệp theo hướng phát triển bền vững . 4
1.1.2. Tính tất yếu khách quan của tái cơ cấu nông nghiệp theo hướng phát
triển bền vững . 5
1.1.3. Thành tựu và hạn chế trong phát triển nông nghiệp của Việt Nam 6
1.1.4. Những nội dung chủ yếu của tái cơ cấu . 15
1.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến tái cơ cấu ngành nông nghiệp . 23
1.2. Quan điểm của Đảng và Nhà nước về tái cơ cấu nông nghiệp theo
hướng phát triển bền vững . 27
1.2.1. Những quan điểm của Đảng . 27
1.2.2. Chương trình (đề án) phát triển nông nghiệp theo hướng phát triển bền
vững của tỉnh Phú Thọ . 32
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iv
1.3. Kinh nghiệm quốc tế tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng phát
triển bền vững . 42
1.3.1. Kinh nghiệm của Nhật Bản . 42
Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . 52
2.1. Câu hỏi nghiên cứu . 52
2.2. Phương pháp nghiên cứu 52
2.2.1. Phương pháp thu thập số liệu 52
2.2.2 Phương pháp xử lý số liệu 52
2.2.3. Phương pháp phân tích 53
2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu 54
2.3.1. Các chỉ tiêu đánh giá về tốc độ tăng trưởng . 54
2.3.2. Các chỉ tiêu phát triển bền vững nông nghiệp . 54
2.3.3. Các chỉ tiêu đánh giá về mặt kinh tế xã hội . 54
2.3.4. Chỉ tiêu về xây dựng nông thôn mới 54
Chương 3: THỰC TRẠNG NGÀNH NÔNG NGHIỆP VÀ CƠ CẤU
NGÀNH NÔNG NGHIỆP TỈNH PHÚ THỌ 2011 - 2014 55
3.1. Giới thiệu chung về tỉnh Phú Thọ và khái quát tình hình sản xuất nông
nghiệp trên địa bàn tỉnh . 55
3.1.1. Giới thiệu chung về tỉnh Phú Thọ . 55
3.1.2. Khái quát về tình hình sản xuất nông nghiệp trên địa bàn tỉnh
Phú Thọ . 59
3.1.3. Thực trạng cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng phát triển bền
vững tỉnh Phú Thọ . 63
3.1.4. Thực trạng xây dựng nông thôn mới 75
3.2. Đánh giá tính bền vững của tái cơ cấu ngành nông nghiệp ở tỉnh Phú
Thọ trong thời gian qua . 79
3.2.1. Bền vững về kinh tế . 79
3.2.2. Bền vững về xã hội 83
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

v
3.2.3. Bền vững về môi trường . 84
3.3. Đánh giá chung về tái cơ cấu ngành nông nghiệp tỉnh Phú Thọ . 86
3.3.1. Những thành tựu đạt được 86
3.3.2. Những tồn tại và hạn chế 87
3.3.3. Nguyên nhân 88
Chương 4: GIẢI PHÁP TÁI CƠ CẤU NGÀNH NÔNG NGHỆP
THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG TỈNH PHÚ THỌ ĐẾN
NĂM 2020 89
4.1. Định hướng tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng phát triển bền
vững tỉnh Phú Thọ trong thời gian tới 89
4.1.1. Định hướng chung . 89
4.1.2. Định hướng tái cơ cấu trong từng lĩnh vực cụ thể . 90
4.2. Các giải pháp nhằm tái cơ cấu nông nghiệp . 98
4.2.1. Tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước về quy hoạch và củng cố, nâng
cao hiệu quả hoạt động bộ máy quản lý nhà nước . 98
4.2.2. Đẩy mạnh nghiên cứu, chuyển giao, ứng dụng khoa học công nghệ và
đào tạo nghề . 100
4.2.3. Tăng cường xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu, quản lý chất
lượng sản phẩm và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể 105
4.2.4. Đẩy mạnh thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông
thôn mới . 106
4.2.5. Về huy động nguồn lực đầu tư phát triển nông nghiệp, nông thôn . 107
4.2.6. Rà soát, hoàn thiện và triển khai có hiệu quả cơ chế, chính sách nhằm
khuyến khích, hỗ trợ cơ cấu lại nông nghiệp theo hướng tích cực 108
KẾT LUẬN 110
TÀI LIỆU THAM KHẢO . 111


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vi
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

CNH : Công nghiệp hóa
CNH, HĐH : Công nghiệp hóa, hiện đại hóa
ĐTH : Đô thị hóa
HTX : Hợp tác xã
KHKT : Khoa học kỹ thuật
NSNN : Ngân sách nhà nước
NTM : Nông thôn mới
TBKT : Thiết bị kỹ thuật
TNHH : Trách nhiệm hữu hạn


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

viii
DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1. Thực trạng phát triển ngành trồng trọt của tỉnh Phú Thọ giai
đoạn 2009-2013 63
Bảng 3.2. Thực trạng đàn trâu, bò, lợn, gia cầm của tỉnh Phú Thọ giai
đoạn 2009 - 2013 70
Bảng 3.3. Diện tích và sản lượng nuôi trồng thuỷ sản của tỉnh Phú Thọ
giai đoạn 2009 - 2014 . 71
Bảng 3.4. Diện tích và sản lượng khai thác gỗ của tỉnh Phú Thọ giai đoạn
2009 - 2014 . 74
Bảng 3.5. Thành tựu của công cuộc xây dựng nông thôn mới . 76
Bảng 3.6. Giá trị sản xuất nông nghiệp tỉnh Phú Thọ (năm 2011, 2012 giá
1994; năm 2013, 2014 giá 2010) 79
Bảng 3.7. Năng suất, sản lượng lúa và ngô giai đoạn 2011 - 2014 . 81
Bảng 3.8. Sản lượng lương thực tỉnh Phú Thọ từ 2011 – 2014 . 82
Bảng 3.9. Tỷ lệ hộ nghèo toàn tỉnh Phú Thọ 84

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ix
DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 3.1: Tốc độ tăng trưởng của nông nghiệp tỉnh Phú Thọ 2011 - 2014 81
Hình 3.2: Thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn tỉnh Phú Thọ
giai đoạn 2011 – 2014 . 83











Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nông nghiệp, nông dân, nông thôn luôn giữ vai trò to lớn trong sự
nghiệp đấu tranh giành độc lập dân tộc, bảo vệ Tổ quốc và xây dựng chủ
nghĩa xã hội. Nghị quyết Hội nghị lần thứ 7, Ban chấp hành Trung ương Đảng
khoá X đã khẳng định: “Nông nghiệp, nông dân, nông thôn có vị trí chiến
lược trong sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá, xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc, là cơ sở và lực lượng quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội bền vững,
giữ ổn định chính trị, bảo đảm an ninh quốc phòng; giữ gìn, phát huy bản sắc
văn hoá dân tộc và bảo vệ môi trường sinh thái của đất nước”. Trong những
năm gần đây khi nhiều ngành kinh tế khác bị ảnh hưởng nặng nề bởi suy giảm
kinh tế, thì sản xuất nông nghiệp phát triển ổn định chính là “trụ đỡ” vững
chắc cho toàn bộ nền kinh tế.
Sản xuất nông, lâm nghiệp, thuỷ sản của tỉnh Phú Thọ những năm gần
đây đã đạt được những kết quả quan trọng, góp phần thúc đẩy phát triển kinh
tế - xã hội của tỉ ền vững, chưa tương
xứng với tiề ủa tỉnh, cụ thể ởng chưa cao,
quy mô sản xuất nhỏ, lẻ, chưa có nhiều vùng sản xuất tập trung theo hướng sản
xuất hàng hóa; năng suất lao động thấp; sản phẩm nông nghiệp chủ yếu dưới
dạng nguyên liệu thô, ít có sản phẩm được chế biến sâu; chất lượng, khả năng
cạnh tranh của nhiều sản phẩm nông nghiệp thấp . Đề án “Tái cơ cấu ngành
nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững” được
Chính phủ ban hành đã đề ra các nhiệm vụ, giải pháp đồng bộ nhằm khắc phục
những tồn tại, hạn chế trên, hướng tới phát triển nông nghiệp bền vững, cải
thiện nâng cao giá trị gia tăng. Đối với tỉnh Phú Thọ, thực hiện nhiệm vụ tái cơ
cấu ngành nông nghiệp đang được triển khai đồng bộ trên mọi lĩnh vực có ý
nghĩa hết sức quan trọng trong việc phát triển kinh tế-xã hội của tỉnh.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

2
Xuất phát từ những lý do trên, tôi đã mạnh dạn chọn đề tài: "Một số
giải pháp tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng phát triển bền vững tỉnh
Phú Thọ" làm đề tài cho luận văn tốt nghiệp của mình.
2. Mục đích nghiên cứu
2.1 Mục tiêu chung
Trên cơ sở đánh giá thực trạng ngành nông nghiệp và sản xuất nông
nghiệp tỉnh Phú Thọ sẽ đề xuất các giải pháp để tái cơ cấu ngành nông
nghiệp theo hướng phát triển bền vững.
2.2 Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hoá một số vấn đề lý luận về tái cơ cấu ngành nông nghiệp
theo hướng phát triển bền vững.
- Đánh giá thực trạng ngành Nông nghiệp và PTNT tỉnh Phú Thọ, phân
tích những tiềm năng, lợi thế trong phát triển nông nghiệp tỉnh Phú Thọ.
- Đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm tái cơ cấu ngành nông nghiệp
theo hướng phát triển bền vững tại tỉnh Phú Thọ.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1 Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là tình hình sản xuất nông nghiệp và
tình hình tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng phát triển bền vững trên địa
bàn tỉnh Phú Thọ
3.2 Phạm vi nghiên cứu
Phạm vị về không gian
Không gian nghiên cứu của đề tài là nghiên cứu thực trạng hoạt động
tái cơ cấu ngành nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Phú Thọ.
Phạm vi về nội dung
Nôi dung nghiên cứu của đề tài là thực trạng về ngành nông nghiệp và
cơ cấu ngành nông nghiệp tỉnh Phú Thọ
Phạm vi về thời gian
Đề tài sẽ tiến hành nghiên cứu với thời gian từ năm 2011 – 2014 và giải
pháp tới năm 2020.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

3
4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Đề tài là công trình nghiên cứu khoa học có ý nghĩa lý luận và thực tiễn
thiết thực là căn cứ, cũng như gợi ý hữu ích cho các nhà nghiên cứu khi nghiên
cứu đề tài liên quan tới tái cơ cấu nông nghiệp theo hướng bền vững.
Với việc đánh giá thực trạng nền nông nghiệp và tình hình sản xuất
nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Phú Thọ, cũng như đề xuất các giải pháp nhằm
tái cơ cấu nông nghiệp theo hướng bền vững tại tỉnh Phú Thọ, đề tài sẽ là căn
cứ cũng như nguồn tài liệu tham khảo giúp cho tỉnh Phú Thọ có thể đưa ra
các giải pháp, quy hoạch nhằm tái cơ cấu sản xuất nông nghiệp theo hướng
bền vững, từ đó góp phần nâng cao đời sống vật chất cũng như tinh thần cho
bà con nông dân trên địa bàn tỉnh Phú Thọ.
5. Bố cục của đề tài
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận
văn được kết cấu thành 4 chương:
Chương 1: Tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng phát triển bền vững.
Chương 2: Phương pháp nghiên cứu.
Chương 3: Thực trạng cơ cấu ngành nông nghiệp tỉnh Phú Thọ.
Chương 4: Giải pháp tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng phát
triển bền vững tỉnh Phú Thọ.


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

4
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ TÁI CƠ CẤU NGÀNH
NÔNG NGHIỆP THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG
1.1.Tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng phát triển bền vững
1.1.1. Khái niệm Tái cơ cấu nông nghiệp theo hướng phát triển bền vững
Tái cơ cấu là việc xem xét và cấu trúc lại một phần, một số phần hay
toàn bộ một hệ thống, tổ chức, một đơn vị nào đó nhằm đạt được các mục tiêu
đặt ra.
Tái cơ cấu nông nghiệp là quá trình tổ chức sắp xếp lại tất cả các yếu tố
liên quan tác động đến chuỗi giá trị ngành hàng nông nghiệp, từ quy hoạch,
cơ sở hạ tầng sản xuất, chế biến, bảo quản; tổ chức sản xuất, chuỗi cung ứng
dịch vụ sản xuất, thu hoạch, thu mua, chế biến, bảo quản, tiêu thụ. Tái cơ cấu
nông nghiệp được xem xét là một quá trình (từ Trung ương là Chính phủ và
các cấp địa phương như cấp tỉnh ) thông qua ban hành hệ thống các chính
sách (tài chính, tiền tệ, hành chính, kinh tế ) và sử dụng các công cụ thuộc
chức năng, nhiệm vụ của mình để tác động tới việc phân bổ sử dụng các
nguồn lực sản xuất nông nghiệp cần thiết (đất đai, lao động và vốn ) nhằm
sắp xếp cơ cấu kinh tế nông nghiệp (bao gồm các lĩnh vực trồng trọt, chăn
nuôi, lâm nghiệp, thủy sản ) theo một xu hướng nhất định, đạt được các mục
tiêu đặt ra trong từng giai đoạn phát triển.
Phát triển bền vững là quá trình phát triển cần sự kết hợp hợp lý, hài
hòa, gắn kết chặt chẽ giữa phát triển kinh tế với việc thực hiện tốt các vấn đề
xã hội và môi trường. Sự phát triển đó đòi hỏi phải đáp ứng được những nhu
cầu hiện tại mà không ảnh hưởng, tổn hại đến những khả năng đáp ứng nhu
cầu của các thế hệ tương lai (WCED, 1987; United Nations, 2010).
Qua các khái niệm nêu trên, chúng ta có thể hiểu rằng: “Tái cơ cấu
nông nghiệp theo hướng phát triển bền vững
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

5
1.1.2. Tính tất yếu khách quan của tái cơ cấu nông nghiệp theo hướng phát
triển bền vững
Ngày 10/6/2013, Thủ tướng Chính phủ đã ra quyết định số 899/QĐ-
TTg phê duyệt Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá
trị gia tăng và phát triển bền vững. Đây là một Đề án hết sức quan trọng nhằm
thúc đẩy nền nông nghiệp thực sự tăng trưởng về chất, góp phần vực dậy nền
kinh tế nước nhà
Thực tế đã chứng minh, trong các cuộc cách mạng, nông dân là lực
lượng chủ lực, nông thôn là địa bàn chiến lược. Trong thời kỳ đổi mới, nông
nghiệp là mũi nhọn đột phá. Còn trong quá trình CNH-HĐH, nông nghiệp là
động lực thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội. Đặc biệt, trong giai đoạn khủng
hoảng, nông nghiệp được ghi nhận là giá đỡ cho nền kinh tế.
Không những thế, trên trường quốc tế, lượng nông sản của Việt Nam
xuất khẩu không ngừng tăng (riêng năm 2012 tổng kim ngạch xuất khẩu đạt
27,5 tỷ USD, trong đó nhiều mặt hàng nông, lâm, thủy sản đứng nhất, nhì
trong tốp đầu của thế giới). Nhưng song song với thành quả nổi bật đó, đời
sống nông dân- chủ thể của nông nghiệp - vẫn gặp rất nhiều khó khăn vì thu
nhập èo uột, bấp bênh, chất lượng sống của nông hộ cũng thấp. Bởi vì nông
nghiệp Việt Nam tăng trưởng thời gian qua đến chủ yếu từ khai thác tài
nguyên, lạm dụng phân bón hóa học cho ra khối lượng sản phẩm lớn, nhưng
chất lượng sản phẩm thấp, giá rẻ, giá trị gia tăng không có. Tức là rất nhanh
tăng trưởng nhưng không vững bền.
Bởi lẽ, muốn đạt mục tiêu tái cơ cấu nông nghiệp việc cần làm là tái cơ
cấu sao cho nông sản Việt Nam xuất khẩu có giá thành cao, xây dựng được
thương hiệu, có sức cạnh tranh mạnh so với các nước khác; tránh tình trạng
giá nông sản, thủy sản của nước ta biến động thất thường, xu hướng ngày
càng giảm so với các nước trong khu vực và thế giới, ảnh hưởng đến thu nhập
của người làm nông nghiệp
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

6
Bên cạnh đó, tái cơ cấu nông nghiệp là làm sao để tăng vốn đầu tư toàn
xã hội cho nông nghiệp, bao gồm cả đầu tư nhà nước và đầu tư tư nhân, đầu
tư nước ngoài. Đồng thời, các ngành, các cấp từ Trung ương đến địa phương
phải quy hoạch phát triển nông nghiệp trên địa bàn cả nước, vùng lãnh thổ và
tỉnh, huyện, xã cho phù hợp với đặc điểm từng vùng để phát huy lợi ích trước
mắt và lâu dài.
Điều này cần thể hiện rất rõ trong việc xác định trồng cây gì, nuôi con
gì có giá trị kinh tế cao và có khả năng cạnh tranh lớn ở từng vùng (miền núi,
trung du, đồng bằng, ven biển, hải đảo); và việc chế biến, bảo quản nông sản;
hướng sản phẩm đó đến thị trường nào? . Hơn nữa, phải có giải pháp để thực
chất hóa sự liên kết “4 nhà” (Nhà nước, nhà khoa học, nhà nông, nhà doanh
nghiệp) trong nông nghiệp;
1.1.3. Thành tựu và hạn chế trong phát triển nông nghiệp của Việt Nam
1.1.3.1. Những thành tựu phát triển nông nghiệp sau 30 năm đổi mới
- Một là, nông nghiệp tiếp tục phát triển với nhịp độ khá cao theo
hướng tăng năng suất, chất lượng và hiệu quả, bảo đảm vững chắc an ninh
lương thực quốc gia; xuất khẩu nông, lâm thuỷ sản tăng nhanh; trình độ
khoa học công nghệ được nâng cao hơn.
- Hai là, kết cấu hạ tầng kinh tế-xã hội nông thôn được tăng cường,
nhất là thuỷ lợi, giao thông, góp phần thúc đẩy phát triển sản xuất, từng bước
làm thay đổi bộ mặt nông thôn.
- Các hình thức tổ chức sản xuất ở nông thôn tiếp tục được đổi mới;
kinh tế nông thôn phát triển theo hướng tăng công nghiệp, dịch vụ, ngành
nghề, góp phần tạo việc làm và tăng thu nhập cho cư dân nông thôn.
- Đời sống vật chất, tinh thần của cư dân các vùng nông thôn ngày càng
được cải thiện; xoá đói giảm nghèo đạt thành tựu to lớn. Năm 2007, thu nhập
bình quân đầu người ở khu vực này tăng 2,7 lần so với năm 2000, đặc biệt là
về cơ bản đã xoá được đói, tỷ lệ hộ nghèo hạ xuống còn 18%; thành tựu này
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

7
được cộng đồng quốc tế đánh giá cao. Đồng thời, các công tác chăm sóc sức
khoẻ, khám chữa bệnh, phổ cập giáo dục, văn hoá, thông tin, thể thao cũng
được quan tâm và đẩy mạnh hơn.
- Hệ thống chính trị ở nông thôn do Đảng lãnh đạo được tăng cường;
dân chủ cơ sở được phát huy; vị thế giai cấp nông dân được nâng cao; an ninh
chính trị, trật tự an toàn xã hội được giữ vững.
Trong quá trình thực hiện sự nghiệp đổi mới, vượt qua bao gian khó,
đến nay nền nông nghiệp nước ta đã từng bước trưởng thành và đóng góp
nhiều thành tựu vào sự nghiệp phát triển kinh tế, trong đó nổi bật là những
vấn đề sau đây:
- Thành tựu nổi bật nhất là nông nghiệp Việt Nam tăng trưởng cao, liên
tục, đặc biệt là căn bản giải quyết được vấn đề lương thực cho đất nước. Tăng
trưởng bình quân hàng năm về nông lâm và ngư nghiệp thời kỳ 1991-2000 đạt
4,3% trong đó nông nghiệp đạt 5,4% (riêng lương thực đạt 4,2%, cây công
nghiệp đạt 10%, chăn nuôi 5,4%) thuỷ sản tăng 9,1%, lâm nghiệp tăng 2,1%.
Sản xuất lương thực nước ta đã đạt được kết quả to lớn từ 13,478 triệu tấn
lương thực năm 1976 đã tăng lên 14,309 triệu tấn năm 1980, lên 18,20 triệu
tấn 1985, lên 21,488 triệu tấn năm 1990, lên 27,570 triệu tấn năm 1995 và lên
34,254 triệu tấn năm 1999, đáng chú ý là năm 1999 so với năm 1994 sản
lượng lương thực tăng 8,055 triệu tấn, hàng năm tăng bình quân, 1,611 triệu
tấn Giá trị sản xuất nông, lâm nghiệp và thuỷ sản năm 2010 theo giá so sánh
1994 ước tính đạt 232,7 nghìn tỷ đồng, tăng 4,7% so với năm 2009, bao gồm
nông nghiệp đạt 168,4 nghìn tỷ đồng, tăng 4,2%; lâm nghiệp đạt 7,4 nghìn tỷ
đồng, tăng 4,6%; thuỷ sản đạt 56,9 nghìn tỷ đồng, tăng 6,1%.
Giải quyết tốt vấn đề lương thực là điều kiện quyết định để đa dạng hoá
cây trồng, vật nuôi. Trong một thời kỳ dài, nông nghiệp nước ta là nông
nghiệp độc canh lúa nước, từ khi giải quyết được vấn đề lương thực, mới có
điều kiện để đa dạng hoá theo hướng giảm tỷ trọng cây lương thực, tăng tỷ
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

8
trọng cây công nghiệp, cây ăn quả v.v . Diện tích cây lương thực năm 1976
chiếm 88%, trong đó lúa chiếm 75,2% tổng diện tích gieo trồng, các loại cây
trồng khác chiếm tỷ trọng thấp, tỷ trọng cây công nghiệp chiếm 6%, cây ăn
quả chiếm 25%. Đến năm 2000 tỷ trọng diện tích cây lương thực giảm xuống
67,11% trong đó lúa chiếm 61,38%, tỷ trọng cây công nghiệp tăng lên 6,33%
riêng cây công nghiệp lâu năm chiếm 11,21% tỷ trọng cây ăn quả tăng lên
4,34%. Lương thực dồi dào, nguồn thức ăn phong phú đã tạo điều kiện để
phát triển chăn nuôi. Đàn trâu tăng từ 2,2565 triệu con năm 1976 tăng lên
2,5902 triệu con năm 1985 và lên 2,9773 triệu con năm 1994, từ năm 1995 trở
đi đàn trâu giảm xuống, năm 2000 còn 2,8972 triệu con. Đàn bò năm 1976 số
lượng đàn bò chỉ bằng 71,6% so với năm 1960. Song từ năm 1981 lại đây con
bò được xác định không chỉ cày kéo mà là nguồn cung cấp thịt, sữa cho nhân
dân, 11 đàn bò nước ta đã tăng lên nhanh chóng, năm 2000 đàn bò cả nước đã
tăng lên 4,1279 triệu con tăng 152,21% so với năm 1976, trong đó đàn bò
miền Bắc gấp 3,12 lần. Hiện nay lợn là gia súc cung cấp nguồn thịt chủ yếu
cho nhân dân, số lượng đàn lợn từ 8,9581 triệu con năm 1976 tăng lên
12,2605, tăng 36,86%, đó là thời kỳ lương thực đang gặp khó khăn đàn lợn
tăng chậm. Từ năm 1991 trở đi lương thực được giải quyết vững chắc, đàn
lợn đã tăng nhanh từ 12,1404 triệu con tăng lên 17,6359 triệu con, chỉ trong
vòng 7 năm số lượng đàn lợn tăng thêm nhiều hơn 2,29 lần của 15 năm trước
đó. Điều đáng chú ý là số lượng đàn lợn năm 2000 tăng 125,42% so với năm
1976, trong khi đó sản lượng thịt lợn hơi tăng 326,85%. Đạt được kết quả đó
là do chất lượng đàn lợn tăng lên; biểu hiện ở tỷ lệ đàn lợn lai kinh tế chiếm
tỷ trọng cao 70-80% tổng đàn lợn, trọng lượng xuất chuồng bình quân cả
nước đạt 69,0kg/con. Ngoài lợn, trâu bò chăn nuôi gia cầm đang phát triển
mạnh về số lượng và chủng loại, cùng với phương thức chăn nuôi truyền
thống, nông dân đã tiếp thu phát triển chăn nuôi kiểu công nghiệp. Sản lượng
thịt hơi gia cầm từ 167,9 ngàn tấn năm 1990 tăng lên 226,1 ngàn tấn năm
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

9
1997. Năm 2010 đàn lợn cả nước có 27,37 triệu con, giảm 0,9% so với cùng
thời điểm năm 2009. Đàn gia cầm có 300,5 triệu con, tăng 7,3%. Đàn trâu có
2913,4 nghìn con, tăng 0,9%. Đàn bò có 5916,3 nghìn con, giảm 3,1%. Sản
lượng thịt trâu hơi xuất chuồng năm 2010 ước tính 84,2 nghìn tấn, tăng 6,5% so
với năm 2009. Sản lượng thịt bò 278,9 nghìn tấn, tăng 5,9%. Sản lượng thịt lợn
3036,4 nghìn tấn, tăng 0,2%. Sản lượng thịt gia cầm 621,2 nghìn tấn, tăng
17,5%. Trứng gia cầm 6371,8 triệu quả, tăng 16,5%.
Những năm gần đây thuỷ sản đã có bước phát triển đáng kể, công tác
nuôi trồng thủy sản được coi trọng, nhất là vùng ven biển. Những cơ sở sản
xuất giống và nuôi tôm xuất khẩu được triển khai ở ven biển miền Trung.
Việc đánh bắt hải sản đang được khôi phục và phát triển ở nhiều địa phương,
tàu thuyền và các phương tiện đánh bắt được tăng cường, nhất là hiện nay các
tỉnh đang triển khai dự án đánh bắt cá xa bờ, tiềm lực của thuỷ sản được tăng
nhanh, nhờ vậy mà sản lượng thuỷ sản tăng nhanh, sản phẩm xuất khẩu ngày
càng lớn. Sản lượng thuỷ sản năm 2010 ước tính đạt 5127,6 nghìn tấn, tăng 5,3% so
với năm 2009, trong đó cá đạt 3847,7 nghìn tấn, tăng 4,8%; tôm 588,8 nghìn tấn, tăng
7,1%. Sản lượng thuỷ sản nuôi trồng năm nay ước tính đạt 2706,8 nghìn tấn,
tăng 4,5% so với năm trước.
- Từng bước hình thành những vùng sản xuất chuyên môn hoá với quy
mô lớn. Từ nền nông nghiệp tự cung tự cấp chuyển sang sản xuất nông sản
hàng hoá, nông nghiệp nước ta đã và đang từng bước hình thành các vùng sản
xuất chuyên môn hoá với quy mô lớn. Hai vùng trọng điểm lúa của nước ta là
đồng bằng sông Cửu Long và đồng bằng Sông Hồng đó là hai vùng sản xuất
lúa lớn nhất của đất nước. Ở đồng bằng sông Cửu Long, năm 2000 diện tích
gieo trồng lúa đạt 3,936 triệu ha, hàng năm diện tích trồng lúa cần được mở
rộng, trong đó có những tỉnh có quy mô diện tích tương đối lớn, như tỉnh
Kiên Giang có gần 540 ngàn ha, An Giang có 464 ngàn ha, Cần Thơ có 413
ngàn ha v.v . Sản lượng lúa đạt gần 16,69 triệu tấn, chiếm hơn 51,28% sản
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

10
lượng lúa cả nước và đạt trên 80% sản lượng lúa hàng hoá và hàng hoá xuất
khẩu. Năng suất bình quân toàn vùng đạt trên 42 tạ/ha, trong đó An Giang đạt
46,9 tạ/ha, Tiền Giang - 46,1 tạ/ha v.v . Đồng bằng sông Hồng diện tích gieo
trồng lúa năm 2000 đạt hơn 1,212 triệu ha, diện tích lúa được ổn định trong
nhiều năm lại đây, năng suất lúa của đồng bằng sông Hồng đạt cao hơn so
với đồng bằng sông Cửu Long, năm 2000 đạt 53,3 tạ/ha và có xu hướng tăng.
Sản lượng lúa đạt 6,5948 triệu tấn, chiếm 20,26% tổng sản lượng lúa cả nước.
Trong nhiều năm lương thực vùng đồng bằng sông Hồng không đủ trang trải
nhu cầu trong vùng. Những năm gần đây đã có dư thừa, những năm gần đây
thóc hàng hoá hàng năm đã đạt trên 1 triệu tấn.
Cà phê là sản phẩm hàng hoá xuất khẩu quan trọng sau lúa gạo, năm
2000 diện tích cà phê cả nước đạt 516,7 ngàn ha với sản lượng hơn 698,2
ngàn tấn cà phê nhân. Sản lượng cà phê xuất khẩu tăng nhanh từ 9000 tấn
năm 1985 tăng lên 89.6000 tấn năm 1990, lên 212,0 ngàn tấn năm 1995 và
trên 694,0 ngàn tấn năm 2000. Năm 2010 diện tích cà phê cả nước 548,2 nghìn
ha, tăng 9,7 nghìn ha, sản lượng cà phê ước tính 1105,7 nghìn tấn, tăng 4,6% so
với năm 2009. Cà phê được phân bố tập trung nhất ở vùng Tây Nguyên chiếm
80,25% diện tích và 85,88 sản lượng, riêng tỉnh ĐăkLăk chiếm 48,93% diện
tích và 64,73% sản lượng cà phê nhân cả nước . Ngoài vùng cà phê Tây
Nguyên, cà phê cũng phát triển mạnh ở vùng Đông Nam Bộ, chiếm 13,27%
diện tích và 11,85% sản lượng cà phê của cả nước, trong đó tập trung nhất là
tỉnh Bình Phước.
Cao su là cây công nghiệp lâu năm được phát triển mạnh ở nước ta,
đến năm 2000 Việt Nam đã có 406,9 ngàn ha, với sản lượng mủ khô 291,9
ngàn tấn và lượng cao su mủ khô đã xuất khẩu năm 2000 là 280,0 ngàn tấn.
Sản xuất cao su được phân bổ chủ yếu vùng Đông Nam Bộ, chiếm 71,14%
diện tích và 78,64% sản lượng cao su mủ khô cả nước, trong đó tập trung ở
hai tỉnh Bình Phước chiếm 44,39% diện tích và 42,44% sản lượng cao su cả
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

11
nước. Cao su còn được phát triển mạnh ở Tây Nguyên, chiếm 21,44% diện
tích và 17,20 sản lượng mủ cao su. Năm 2010 cao su ước tính đạt 754,5 nghìn
tấn, tăng 6,1%.
Hạt điều là sản phẩm có giá trị kinh tế cao, là một trong những cây xuất
khẩu quan trọng. Cây điều được trồng ở nước ta từ lâu, phân bổ từ Quảng Nam
trở vào, đến năm 2000, cả nước có 195,3 ngàn ha diện tích với 70,1 ngàn tấn sản
lượng, trong đó vùng Đông Nam Bộ chiếm 69,4% về diện tích và 78,89% về sản
lượng hạt điều cả nước, tập trung nhiều nhất là tỉn Bình Phước và Đồng Nai. Cây
điều gần đây được phát triển mạnh ở các tỉnh Tây Nguyên.
Về chăn nuôi được phân bố đồng đều ở các vùng trong cả nước, tính
tập trung chưa cao, song bước đầu đã thể hiện sự hình thành vùng sản xuất
hàng hoá tương đối rõ. Lợn là vật nuôi quan trọng, cung cấp nguồn thực phẩm
chủ yếu cho nhân dân nước ta, sản lượng thịt hơi chiếm 76,8% tổng sản lượng
thịt hơi. Tính bình quân cả nước trên 1 ha đất canh tác hàng năm có 3,18 con
lợn và sản xuất được 207,8 kg thịt hơi, trong lúc đó vùng đồng bằng sông
Hồng là nơi chăn nuôi lợn khá tập trung, chiếm 22,19% tổng đàn lợn và
26,41% tổng sản lượng thịt hơi sản xuất ra của cả nước tính trên ha đất canh
tác hàng năm có 6,2 con lợn, cao gấp hai lần bình quân chung cả nước và
503,9 kg thịt hơi, cao gấp 2,5 lần so với bình quân chung cả nước. Đàn bò cả
nước có gần 4,0 triệu con năm 1997, tính bình quân trên 1 ha đất nông nghiệp
có 0,51 con và sản xuất được 9,4 kg thịt hơi, trong đó vùng Duyên hải miền
Trung đạt mức cao nhất - 1,83 con/ha và 33,63 kg thịt hơi/ha cao gấp ba lần
bình quân chung cả nước. Tiếp đó là vùng khu 4 đạt mức 1,29 con/ha và
13,48 kg thịt hơi/ha.
Nhờ quá trình chuyển nông nghiệp sang sản xuất hàng hoá theo hướng
đa dạng đã tạo điều kiện để từng bước hình thành những vùng sản xuất
chuyên môn hoá, có quy mô sản phẩm hàng hoá lớn.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

12
Nông nghiệp đã góp phần quan trọng trong việc tăng nguồn hàng
xuất khẩu, tăng nguồn ngoại tệ cho đất nước. Với quan điểm xuất khẩu để
tăng trưởng kinh tế, nông nghiệp nước ta đã có những tiến bộ và chuyển
biến tích cực.
Năm 2010, tổng kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản đã đạt trên
18 tỷ USD, đưa nước ta thành một trong những quốc gia xuất khẩu nông, lâm,
thủy sản lớn trên thế giới. Năng suất lúa năm 2010 đạt 53 tạ/ha, gấp 4,4 lần
năng suất năm 1945 và gần gấp hai lần năm 1985. Sản lượng lúa năm 2010
đạt gần 40 triệu tấn; sản lượng thịt tăng gấp năm lần so với năm 1985; độ che
phủ của rừng tăng lên 39,5% vào năm 2010. Thủy sản năm 2010 đạt tổng sản
lượng 4,8 triệu tấn. Sản lượng muối đạt 1,1 triệu tấn. Nước ta đã tham gia
xuất khẩu gạo, cà-phê, cao-su, chè, điều, hồ tiêu, thủy sản, các loại lâm sản
với số lượng và chất lượng ngày càng tăng. Hạt điều, hạt tiêu có giá trị xuất
khẩu cao nhất thế giới và được đánh giá cao về chất lượng; gạo, cà-phê đứng
thứ hai, cao-su đứng thứ tư, thủy sản đứng thứ năm, chè đứng thứ bảy . Ðã có
năm mặt hàng kim ngạch xuất khẩu từ 1 tỷ USD trở lên là gạo, thủy sản, đồ
gỗ, cà-phê và cao-su. Hàng nghìn công trình thủy lợi được xây dựng trong 65
năm qua, trong đó có nhiều công trình quy mô lớn. Hệ thống thủy lợi với
hàng nghìn hồ đập, trạm bơm, hàng chục nghìn km kênh mương, đê kè đã
được hình thành.
Trong sự phát triển nhanh chóng của ngành nông lâm nghiệp trong
những năm qua có sự đóng góp đáng kể của đội ngũ cán bộ khoa học - kỹ
thuật thuộc các viện, các trung tâm nghiên cứu các trường đại học và cán bộ
khuyến nông, khuyến lâm ở khắp mọi miền đất nước. Thành tựu nổi bật nhất
của ngành nông nghiệp Việt Nam hiện nay là GDP hằng năm tăng trưởng
tương đối ổn định, bình quân từ 4,2% đến 4,5%/năm. Tổng giá trị nông, lâm
và thủy sản năm sau thường cao hơn năm trước, năm 2009 đã đạt khoảng 12,5
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

13
tỷ USD. Hiện nay, nhiều tiến bộ khoa học và công nghệ áp dụng vào sản xuất
nông nghiệp đã tạo ra giá trị gia tăng trong tăng trưởng nông nghiệp khoảng
30%. Những năm qua, các cơ quan nghiên cứu, các nhà khoa học Việt Nam
nghiên cứu thành công các quy trình công nghệ và chọn tạo được nhiều giống
cây trồng, gia súc . Những tiến bộ kỹ thuật đó được được áp dụng vào sản
xuất nông nghiệp trên nhiều lĩnh vực như: trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng
thủy sản và chế biến sau thu hoạch. Năm 2011 cũng là năm thứ 21, nước ta
thực hiện kim ngạch xuất khẩu gạo cao. Khả năng cả năm 2010, xuất khẩu đạt
6,5 triệu tấn, trong đó đến ngày 9-11-2010 đã giao cho bạn hàng nước ngoài
5,9 triệu tấn gạo, với giá trị kim ngạch 2,5 tỷ USD (giá FOB) tăng 9% về số
lượng và 14% giá trị kim ngạch. Giá gạo xuất khẩu đang ngày càng tăng dần,
bình quân đạt 424 USD/tấn, tăng 18,58 USD/tấn so cùng kỳ năm 2009 Với
sản lượng lúa chiếm hơn 90% số sản lượng các cây lương thực có hạt, Việt
Nam đang trở thành nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới.
- Nông nghiệp đã tạo nhiều việc làm, góp phần xoá đói giảm nghèo (tỷ
lệ hộ đói nghèo giảm 2%/năm). Trước đổi mới, số người sống dưới mức đói
nghèo là 60%, năm 2003 giảm xuống còn 29% và năm 2006 còn 19%. Mức
giảm đói nghèo ấn tượng này chỉ có Việt Nam và Trung Quốc đạt được trong
thời gian qua, chủ yếu là nhờ thành tựu to lớn trong lĩnh vực nông nghiệp,
phát triển nông thôn. Trong khi công nghiệp và dịch vụ còn đang lấy đà thì
nông nghiệp và kinh tế nông thôn vẫn là nơi tạo việc làm chính cho dân cư
nông thôn.
- Môi trường được cải thiện một cách rõ rệt. Thập kỷ 90 của thế kỷ 20
chứng kiến những bước ngoặt quan trọng về nhận thức và hành động của lâm
nghiệp, chuyển từ khai thác rừng tự nhiên sang bảo vệ rừng, tăng đầu tư trồng
mới, khoanh nuôi; xã hội hoá hoạt động trồng và bảo vệ rừng. Chương trình
Phủ xanh đất trống đồi núi trọc (327), Chương trình trồng mới 5 triệu hecta
rừng cùng các chính sách giao đất, giao rừng và hạn chế khai thác gỗ đã góp
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

14
phần tăng tỷ lệ che phủ rừng từ 33,2% (năm 1999) lên 38% (năm 2006), tăng
lên 39,5% vào năm 2010.
- Công tác thuỷ lợi và phòng chống thiên tai có chuyển biến tích
cực. Đến nay, cả nước có 75 hệ thống thuỷ lợi lớn; 800 hồ chứa lớn; 3.500 hồ
chứa dung tích trên 1 triệu m3; trên 1.000 trạm bơm; hàng vạn công trình
khác có khả năng tưới trực tiếp cho 3, 45 triệu hecta, tiêu cho 1, 7 triệu hecta,
ngăn mặn 0, 87 triệu hecta, cải tạo chua phèn 1, 6 triệu hecta và cấp hơn 5 tỷ
m3/năm cho sinh hoạt và công nghiệp. Bên cạnh đó, hệ thống đê điều đồ sộ
với 5.700km đê sông, 2.000km đê biển, 23.000km bờ bao làm nền cho công
tác phòng chống thiên tai.
1.1.3.2. Những yếu kém, thách thức và yêu cầu tái cơ cấu
Bên cạnh những thành tựu đạt được nêu trên, nông nghiệp nước ta cũng
còn nhiều tồn tại và hạn chế đặc biệt khi gia nhập WTO cũng tạo ra cho nông
nghiệp nhiều thách thức
- Bình quân đất nông nghiệp trên số dân làm nông ở Việt Nam là rất
thấp, chỉ có 0.16ha/đầu người. Vấn đề đối với quy mô đất nhỏ của các nông
hộ càng trầm trọng hơn do tính tính xé lẻ, một kết quả của áp lực gia tăng dân
số, và cụ thể ở miền bắc là do quá trình giao đất cho các nông hộ sau khi xóa
bỏ hệ thống hợp tác xã kiểu cũ. Hơn nữa, do những kiểm soát chặt chẽ của
chính phủ, thị trường quyền sử dụng đất vẫn chưa rõ ràng và do đó vận hành
chưa có hiệu quả.
- Vốn đầu tư cho nông nghiệp, nông thôn qua thấp, chỉ bằng 10% so
với tổng đầu tư ngân sách xã hội. Chính vì đầu tư thấp nên sản xuất nông
nghiệp vẫn còn manh mún, nhỏ lẻ, trình độ canh tác của nông dân lạc hậu, hệ
thống hạ tầng phục vụ nông nghiệp chưa đáp ứng được nhu cầu, tốc độ cơ
giới hóa chậm, chất lượng nông sản thấp, giá thành cao, khả năng cạnh tranh
kém, luôn bị động trước những diễn biến thị trường. Bên cạnh đó con số đầu
tư 10% ngân sách cho nông nghiệp cũng chưa thực sự hiệu quả bởi chúng ta
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

15
chưa làm tốt công tác quy hoạch, xây dựng chiến lược và có chính sách cụ
thể, hợp lý.
- Cơ cấu nông nghiệp và kinh tế nông thôn chuyển dịch chậm, thiếu bền
vững. Ngành trồng trọt chiếm tỉ trọng lớn, trên 57%, các ngành chăn nuôi,
lâm nghiệp chưa phát huy hết tiềm năng, lợi thế và xu hướng phát triển không
ổn định. Việc xây dựng các vùng nguyên liệu lớn, tập trung cho các ngành
công nghiệp chế biến tiến hành chậm
- Việc ứng dụng thành tựu khoa học - công nghệ vào quá trình sản xuất
nông, lâm, ngư nghiệp còn chậm. Hầu hết các loại cây trồng vật nuôi có năng
suất, chất lượng và khả năng cạnh tranh thấp. Năng suất cây trồng thường mới
đạt từ 50% đến 70% mứa bình quân chung của thế giới. Công tác nghiên cứu,
chuyển giao khoa học - kĩ thuật, công nghệ mới còn nhiều bất cập. Hệ thống
quản lý thủy nông, thú y, bảo vệ thực vậy, cung ứng giống, vật tư chưa đáp
ứng được yêu cầu công nghiệp hóa nông nghiệp.
- Công tác bảo vệ rừng và tuyên truyền phòng chống cháy rừng luôn
được các địa phương quan tâm và tổ chức triển khai đến các thôn, bản. Tuy
nhiên, do thời tiết đầu năm khô hạn kéo dài nên hiện tượng cháy rừng vẫn xảy
ra tại một số địa phương. Tổng diện tích rừng bị cháy và bị chặt phá năm
2010 là 7781 ha, trong đó diện tích rừng bị cháy 6723 ha; diện tích rừng bị
chặt phá 1058 ha. Các địa phương có diện tích rừng bị cháy nhiều là: Hà
Giang 842 ha; Lào Cai 795,5 ha; Yên Bái 740,5 ha; Sơn La 663 ha; Cao Bằng
232,3 ha; Quảng Trị 180 ha; Kom Tum 171 ha; Đồng Tháp 130,4 ha; Nghệ
An 115,3 ha.
1.1.4. Những nội dung chủ yếu của tái cơ cấu
Cần thiết kế không gian (với 5 nhóm quy hoạch), chuỗi ngành hàng,
đối tượng tham gia (kinh tế hộ trong đó coi trọng hộ sản xuất với quy mô
lớn); và giải pháp cần chú trọng đến các yếu tố đất đai, đầu tư, chuỗi giá trị thị
trường và dịch vụ công.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

16
1.1.4.1. Thứ nhất, tái cơ cấu không gian sản xuất nông nghiệp
Trên mỗi vùng của đất nước, nông nghiệp có lợi thế và chức năng, vai
trò kinh tế, xã hội, sinh thái môi trường khác nhau. Do vậy, cần thiết có nhiều
mô hình sản xuất nông nghiệp phù hợp với từng vùng. Quá trình tái cơ cấu
cần định hình rõ cơ chế, chính sách, chiến lược phát triển các mô hình sản
xuất phù hợp theo vùng, miền.
Khu vực phát triển ngành hàng nông nghiệp hiện đại, tập trung quy mô
lớn: Đây là khu vực có quy mô sản xuất lớn và hiện đại, dùng những tiêu
chuẩn hiện đại nhất về sản xuất, quản trị nông nghiệp để tạo ra giá trị gia tăng
về kinh tế, có chuỗi thương mại mạnh được quản trị tốt, có thương hiệu, giá
trị gia tăng cao. Mô hình này có thể triển khai: 1- Ở vùng đã đủ điều kiện cho
phát triển nông nghiệp hiện đại như lao động nông nghiệp giảm nhiều, công
nghiệp hóa (CNH) và đô thị hóa (ĐTH) mạnh, tỷ trọng nông nghiệp thấp, như
tỉnh Hải Dương, Hải Phòng, Hà Nội, Hưng Yên, Vĩnh Phúc, Bắc Ninh, Thành
phố Hồ Chí Minh, Đồng Nai .; 2- Ở vùng dù CNH và ĐTH chưa thực sự
mạnh, nhưng nông nghiệp là thế mạnh có lợi thế so sánh cao, công nghiệp hóa
nông nghiệp là động lực chính phát triển kinh tế địa phương, có những ngành
hàng xuất khẩu quan trọng. Cần phát triển một bộ phận nông nghiệp thành
ngành hiện đại tập trung quy mô lớn như cà phê, chè . ở Tây Nguyên, lâm
nghiệp và chè ở một số tỉnh miền núi phía Bắc, bò sữa ở Sơn La, thủy sản và
lúa gạo ở đồng bằng sông Cửu Long .; 3- Ở những vùng sản xuất trồng trọt
khó khăn, CNH và ĐTH thấp, nhưng lao động dồi dào, trình độ cao, thì cần
phát triển nền nông nghiệp quy mô lớn, tập trung nhưng sử dụng ít đất đai,
cần nhiều lao động trình độ cao, như chăn nuôi quy mô lớn, nông nghiệp công
nghệ cao. Các tỉnh miền Trung, như Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng
Trị, .phù hợp với chiến lược này.
Tại những địa phương này, cần có quy hoạch những vùng sản xuất với
cơ chế quản lý về đất đai khuyến khích quy mô lớn. Chính sách phát triển
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

17
nông nghiệp tuân thủ quản trị hiện đại, hệ thống hạ tầng, quản lý sản xuất,
quản lý vệ sinh an toàn thực phẩm theo chuẩn quốc tế cao nhất, sản phẩm
nông sản đáp ứng yêu cầu của những nhà nhập khẩu lớn và khắt khe, cung
ứng cho thị trường trong nước những sản phẩm cạnh tranh và vệ sinh an toàn
thực phẩm cao. Đây là khu vực, mô hình tăng trưởng nông nghiệp dựa trên
kinh tế quy mô, với bản chất là nông sản được sản xuất đồng loạt ít có tính
đặc thù, cạnh tranh trên thị trường trên cơ sở giá bán, thương hiệu doanh
nghiệp, sản xuất quy mô lớn đồng loạt, chi phí thấp. Ở vùng này, kinh tế hộ
nông trại quy mô lớn đóng vai trò chủ đạo và liên kết chặt chẽ với doanh
nghiệp thành chuỗi khép kín, chuyên môn hóa cao, quản trị minh bạch, có
giám sát của Nhà nước và xã hội về tài chính và quản trị chất lượng.
Khu vực phát triển ngành hàng nông nghiệp sinh thái, tự nhiên: Tại các
khu vực miền núi, ven biển, nông nghiệp đồng thời có chức năng kinh tế và
chức năng sinh thái, cần xây dựng mô hình phát triển nông nghiệp theo hướng
quản trị chặt chẽ về sinh thái, không đòi hỏi mức độ thâm canh cao. Có thể tổ
chức sản xuất chăn nuôi thả ở vườn, rừng, nuôi ong gắn với rừng, nuôi thủy
sản gắn với khu bảo tồn sinh thái, rừng nước lợ, trồng trọt theo mô hình nông,
lâm kết hợp ít thâm canh, trồng lúa hữu cơ . Giá trị sinh thái chính là yếu tố
quan trọng nhất tạo nên giá trị gia tăng của sản phẩm, tạo hình ảnh sản phẩm
và thương hiệu làm cơ sở tăng trưởng nông nghiệp và tăng thu nhập của nông
dân. Sản phẩm có nhãn mác sinh thái sẽ có giá cao hơn sản phẩm thường,
được các nước phát triển ưu đãi trong lưu thông, bù lại những hạn chế về quy
mô sản xuất nhỏ hơn, ít thâm canh, năng suất thấp hơn. Mô hình này thuận lợi
nhất là ở các vùng ven biển nuôi trồng thủy sản như đầm phá của Thừa Thiên
Huế, vùng ven biển, như Cà Mau, Trà Vinh, Sóc Trăng, Kiên Giang, Quảng
Ninh, Cát Bà của Hải Phòng ., hoặc các sản phẩm trồng trọt, chăn nuôi ở một
số nơi của vùng miền núi phía Bắc, Tây Nguyên.