Thạc Sĩ Một số giải pháp nhằm phát triển loại hình du lịch văn hóa ở Hải Phòng

LỜI MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Việt Nam là một dân tộc có bề dày lịch sử truyền thống với hàng ngàn
năm dựng nước và giữ nước, đồng thời có truyền thống văn hóa đậm đà bản
sắc dân tộc. Những năm gần đây, vấn đề khai thác bản sắc văn hóa dân tộc
trong sự phát triển du lịch đã được Đảng và Nhà nước quan tâm.
Du lịch được xác định là một ngành có tầm chiến lược mang lại hiệu
quả kinh tế cao trong thời kì hội nhập mở cửa hiện nay, trong đó du lịch văn
hóa góp phần quan trọng vào sự phát triển du lịch nói chung. Du lịch văn hóa
đang trở thành xu thế chủ đạo trong chiến lược phát triển của ngành du lịch
thế giới. Trong Nghị quyết đại hội Đảng lần thứ VIII đã nêu rõ: “Phát triển du
lịch tương xứng với tiềm năng du lịch to lớn của đất nước theo hướng du lịch
văn hóa, sinh thái, môi trường; xây dựng các chương trình và các điểm hấp
dẫn du lịch về văn hóa, di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh”.
Trong những năm qua du lịch Hải phòng phát triển không ngừng, trong
đó sản phẩm du lịch văn hóa góp một phần không nhỏ. Ngày nay, nhu cầu của
con người không chỉ dừng lại ở sự giao lưu hội nhập về kinh tế mà còn có sự
tiếp xúc, tìm hiểu về văn hóa, con người và phong tục tập quán giữa các
quốc gia, đây chính là tiền đề cho du lịch văn hóa ngày càng phát triển. Để
thỏa mãn những nhu cầu đó của khách du lịch đòi hỏi người làm công tác du
lịch phải đáp ứng ngày càng lớn không chỉ bề rộng mà cả bề sâu, phải đưa ra
được những sản phẩm du lịch đặc thù mang đậm đà bản sắc văn hóa Việt
Nam để thu hút khách du lịch hơn nữa. Đẩy mạnh phát triển du lịch văn hóa ở
Hải Phòng vừa là nhu cầu đòi hỏi khách quan vừa là mục tiêu phát triển kinh
doanh du lịch góp phần phát triển kinh tế xã hội của thành phố.
Tuy nhiên trong những năm vừa qua sự phát triển của du lịch văn hóa
Hải Phòng chưa tương xứng với tiềm năng vốn có, còn mang tính tự phát và
đơn điệu. Chủ yếu Hải Phòng mới chỉ phát triển một số điểm ở khu vực nội Một số giải pháp nhằm phát triển loại hình du lịch văn hóa ở Hải Phòng
Sinh viên: Tô Thị Bình Nhung_VH901 2
thành, khu vực ngoại thành được đánh giá là có nguồn tài nguyên du lịch nhân
văn phong phú nhưng chưa được khai thác nhiều cho hoạt động du lịch. Để
các tài nguyên này trở thành sản phẩm du lịch độc đáo và hấp dẫn cần có
những định hướng và giải pháp cụ thể.
Chính vì vậy việc nghiên cứu thực trạng khai thác du lịch văn hóa Hải
Phòng, trên cơ sở đó đưa ra một số giải pháp để du lịch văn hóa Hải Phòng
thực sự trở thành loại hình du lịch hấp dẫn đối với khách du lịch là điều hết
sức cần thiết đối với hoạt động du lịch của thành phố. Do đó, người viết đã
chọn đề tài “Một số giải pháp nhằm phát triển loại hình du lịch văn hóa ở Hải
Phòng” mong được góp một phần nhỏ vào việc phát triển du lịch văn hóa của
Hải Phòng.
2. Mục đích nghiên cứu
Bước đầu luận giải những vấn đề về du lịch văn hóa nói chung, nghiên
cứu tiềm năng và thực trạng phát triển loại hình du lịch văn hóa ở Hải Phòng.
Từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm khai thác phát triển du lịch văn hóa Hải
Phòng một cách hiệu quả và bền vững.
3. Tính mới, tính độc đáo và tính sáng tạo của đề tài
Lần đầu điều tra thực trạng loại hình du lịch văn hóa ở Hải Phòng một
cách tổng hợp và khoa học nhất. Đặc biệt là đưa ra mối liên hệ mật thiết giữa
văn hóa và du lịch nhằm khai thác các giá trị văn hóa lịch sử vào lĩnh vực
kinh doanh du lịch.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các tài nguyên nhân văn trên địa bàn
thành phố Hải Phòng, các giá trị văn hóa như các di tích lịch sử, lễ hội, làng
nghề, văn hóa ẩm thực có thể khai thác và phát triển du lịch văn hóa.
Phạm vi nghiên cứu:
Thời gian: Từ năm 1990 trở lại đây
Không gian: Thành phố Hải Phòng Một số giải pháp nhằm phát triển loại hình du lịch văn hóa ở Hải Phòng
Sinh viên: Tô Thị Bình Nhung_VH901 3
5. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp khảo sát thực địa đi đến một số di tích lịch sử - văn
hóa tiêu biểu nhằm cảm nhận một cách đầy đủ và sâu sắc hơn các
giá trị của những khu di tích như Đình Hàng Kênh, Đền Nghè, khu
di tích đền Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm
- Phương pháp thống kê các số liệu và tài liệu của hoạt động du lịch
văn hóa Hải Phòng.
- Phương pháp phân tích tổng hợp.
6. Bố cục đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và tài liệu tham khảo, nội dung
đề tài gồm 3 chương:
Chương 1: Lý luận về du lịch văn hóa và tiềm năng phát triển du lịch
văn hóa ở Hải Phòng.
Chương 2: Yêu cầu và thực trạng khai thác du lịch văn hóa ở Hải
Phòng.
Chương 3: Đề xuất giải pháp khai thác du lịch văn hóa ở Hải Phòng.


Một số giải pháp nhằm phát triển loại hình du lịch văn hóa ở Hải Phòng
Sinh viên: Tô Thị Bình Nhung_VH901 4
CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN VỀ DU LỊCH VĂN HÓA VÀ TIỀM
NĂNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH VĂN HÓA Ở HẢI PHÒNG

1.1. Lý luận về du lịch văn hóa
1.1.1. Khái niệm du lịch
Ngày nay, du lịch đã trở thành một hiện tượng kinh tế xã hội phổ biến
không chỉ ở các nước phát triển mà còn ở các nước đang phát triển, trong đó
có Việt Nam. Theo C.Mac: Thước đo văn minh của một con người là sử dụng
khoảng thời gian rỗi bổ ích. Do đó có thể hiểu du lịch là sử dụng thời gian rỗi
của con người vào việc tham quan, giao lưu văn hóa.
Dưới con mắt các nhà kinh tế, du lịch không chỉ là một hiện tượng xã
hội đơn thuần mà nó phải gắn chặt với hoạt động kinh tế. Nhà kinh tế học
Kalfiotis cho rằng: “Du lịch là sự di chuyển tạm thời của cá nhân hay tập thể
từ nơi ở đến một nơi khác nhằm thỏa mãn nhu cầu tinh thần, đạo đức, do đó
tạo nên các hoạt động kinh tế”.
Tóm lại “Du lịch” có thể được hiểu là:
1. Sự di chuyển và lưu trú qua đêm tạm thời trong thời gian rảnh rỗi
của cá nhân hay tập thể ngoài nơi cư trú nhằm mục đích phục hồi
sức khỏe, nâng cao tại chỗ nhận thức về thế giới xung quanh, có
hoặc không kèm theo việc tiêu thụ một số giá trị tự nhiên, kinh tế,
văn hóa và dịch vụ cho các cơ sở chuyên nghiệp cung ứng.
2. Một lĩnh vực kinh doanh các dịch vụ nhằm thỏa mãn nhu cầu nảy
sinh trong quá trình di chuyển và lưu trú qua đêm tạm thời trong
thời gian rảnh rỗi của cá nhân hay tập thể ngoài nơi cư trú với mục
đích phục hồi sức khỏe, nâng cao nhận thức tại chỗ về thế giới
xung quanh.
Du lịch, theo nghĩa nguyên tiếng Hán là đi chơi có lịch trình, trong đó
“du” có nghĩa là rong chơi, ngao du, còn “lịch” có nghĩa là lịch trình, là sự
sắp xếp về thời gian. Chính vì nội dung này nên người ta mới có thể phân biệt Một số giải pháp nhằm phát triển loại hình du lịch văn hóa ở Hải Phòng
Sinh viên: Tô Thị Bình Nhung_VH901 5
được du lịch với các hình thức rời khỏi nơi cư trú thường xuyên khác như du
học, đi học xa, làm xa
Du lịch là một hoạt động xuất hiện từ rất lâu đời và hình thức ban đầu
của nó có lẽ là hoạt động du mục, du canh, du cư đi tìm những nguồn thức ăn
trong tự nhiên của người nguyên thủy, rồi đến các hoạt động đi khai phá, tìm
kiếm những vùng đất lạ của các lãnh chúa phong kiến. Người ta thường coi
Christophor Columbur là người đầu tiên đi du lịch khi ông khám phá ra Châu
Mỹ. Ngày nay, các loại hình du lịch ngày càng được đa dạng hóa, chuyên
môn hóa để đáp ứng một cách tốt nhất, đầy đủ nhất cho nhu cầu đi du lịch của
du khách. Với sự phát triển mọi mặt về đời sống kinh tế xã hội, du lịch đã trở
thành một nhu cầu quan trọng của người dân nhiều nước trên thế giới. Muốn
du lịch thực sự phát triển, khách du lịch ngày càng đông hơn, thì đòi hỏi phải
có sự nỗ lực từ nhiều mặt của nhiều bên. Trước tiên là phải phát triển kinh tế
của người dân vì kinh tế là một phần thiết yếu cấu tạo nên hành trình du lịch.
Sau đó là sự quản lý của nhà nước về du lịch, sự tăng cường xây dựng cơ sở
hạ tầng, tăng cường quảng cáo tuyên truyền, thu hút khách của nhà nước, của
các hãng lữ hành.
Đối với nước ta là một nước đang phát triển do vậy có thể nói một cách
khách quan là điều kiện xây dựng cơ sở hạ tầng, cơ sở đón tiếp khách, các
dịch vụ bổ sung và các loại hình du lịch như là du lịch mua sắm, du lịch tiêu
dùng còn hạn chế. Nhưng bên cạnh đó, nước ta có những điều kiện thuận lợi
đó là tài nguyên du lịch thiên nhiên như rừng, biển của nước ta rất phong phú
và có giá trị, nước ta lại có bề dày lịch sử văn hóa với nhiều công trình kiến
trúc tuy không to lớn đồ sộ nhưng rất tinh tế, độc đáo, nước ta còn có rất
nhiều những phong tục tập quán đặc biệt có giá trị nhân văn sâu sắc. Đó chính
là những điều kiện thuận lợi để nước ta phát triển thế mạnh của mình là du
lịch nghỉ dưỡng, du lịch văn hóa. Với định hướng của Đảng và Nhà nước là
phát triển nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc cùng với việc đưa du
lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn thì việc phát triển du lịch đặc biệt là du Một số giải pháp nhằm phát triển loại hình du lịch văn hóa ở Hải Phòng
Sinh viên: Tô Thị Bình Nhung_VH901 6
lịch văn hóa đang trở thành điểm nóng, thành sự quan tâm của nhiều người,
nhiều ngành.
1.1.2. Khái niệm văn hóa
Lịch sử dạy rằng văn hóa luôn luôn là một điều kiện sống còn của dân
tộc. Không phải ngẫu nhiên mà Nguyễn Trãi trong Bình Ngô đại cáo đã nhấn
mạnh “Nước Đại Việt ta từ trước, vốn sinh nền văn hiến đã lâu” và ông khẳng
định sức mạnh của nền văn hóa trong chiến tranh giải phóng đất nước “ Lấy
đại nghĩa thắng hung tàn, lấy chí nhân thay cường bạo”. Lịch sử chứng minh
trong những bước hiểm nghèo nhất của dân tộc, văn hóa luôn luôn là sức
mạnh phát huy tiềm năng vô tận của nhân dân ta về trí tuệ, tài năng, tình cảm
và ý chí Văn hóa giữ một vai trò hết sức quan trọng trên con đường phát
triển và tiến bộ của các dân tộc và loài người.
“Văn hóa” có rất nhiều định nghĩa khác nhau. Trong Tiếng Việt, văn
hóa được dùng theo nghĩa thông dụng để chỉ học thức, trình độ văn hóa, lối
sống (nếp sống văn hóa); theo nghĩa chuyên biệt để chỉ trình độ phát triển của
một giai đoạn (văn hóa Đông Sơn) Theo nghĩa rộng thì văn hóa bao gồm tất
cả, từ những sản phẩm tinh vi hiện đại cho đến tín ngưỡng, phong tục, lối
sống, lao động . Hầu như không có ranh giới rõ rệt giữa văn hóa và các lĩnh
vực khác trong đời sống xã hội. Văn hóa thể hiện ở tác phong, thái độ khi tiếp
xúc của một cá thể hay một cộng đồng khi tiếp xúc với môi trường xung
quanh, như với các cá thể, cộng đồng khác, với thiên nhiên, với đồ vật, với
công việc .Chính với cách hiểu rộng này, văn hóa mới là đối tượng đích
thực của văn hóa học.
Tuy nhiên, ngay cả với cách hiểu rộng này trên thế giới cũng có hàng
trăm định nghĩa khác nhau. Ta có thể đưa ra một vài định nghĩa tiêu biểu về
văn hóa như sau:
Hồ Chí Minh - vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc rất quan tâm tới vấn đề văn
hóa. Người định nghĩa văn hóa theo một cách rất riêng: “ Vì lẽ sinh tồn cũng
như mục đích sống của loài người mới sáng tạo và phát sinh ra ngôn ngữ, chữ Một số giải pháp nhằm phát triển loại hình du lịch văn hóa ở Hải Phòng
Sinh viên: Tô Thị Bình Nhung_VH901 7
viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật, những công
cụ cho sinh hoạt hằng ngày về mặc, ăn, ở và các phương thức sử dụng. Toàn
bộ những sáng tạo và phát minh đó tức là văn hóa”.
UNESCO nhìn nhận “ Văn hóa” với ý nghĩa rộng rãi nhất của từ này :
Đó là một phức thể - tổng thể các đặc trưng - diện mạo về tinh thần, vật chất,
trí thức và tình cảm .khắc họa nên bản sắc của một cộng đồng gia đình,
xóm, làng, vùng miền, quốc gia, xã hội Văn hóa không chỉ bao gồm nghệ
thuật, văn chương mà cả những lối sống, những quyền cơ bản của con người,
những hệ thống giá trị, những truyền thống, tín ngưỡng
Khái niệm “Văn hóa” theo nghĩa hẹp của UNESCO: “ Văn hóa” là một
tổng thể những hệ thống biểu trưng (ký hiệu) chi phối cách ứng xử và giao
tiếp trong một cộng đồng, khiến cộng đồng ấy có đặc thù riêng.
Với Tylor, lần đầu tiên văn hóa có một định nghĩa. “ Văn hóa, hiểu theo
nghĩa rộng nhất của nó, là toàn bộ phức thể bao gồm hiểu biết, tín ngưỡng,
nghệ thuật, đạo đức, luật pháp, phong tục và những khả năng và tập quán
khác mà con người có được với tư cách là một thành viên của xã hội”.
Theo PGS.TS Trần Ngọc Thêm : “ Văn hóa là một hệ thống hữu cơ các
giá trị vật chất và tinh thần do con người sang tạo ra và tích lũy qua quá trình
hoạt động thực tiễn trong sự tương tác giữa con người với môi trường tự
nhiên và môi trường xã hội”.
Như vậy, thông qua những định nghĩa tiêu biểu trên, mặc dù có những
khác biệt nhất định, song hầu hết các nhà nghiên cứu về văn hóa đều thống
nhất với nhau ở một điểm: văn hóa là toàn bộ những giá trị vật chất và tinh
thần do con người sáng tạo ra trong tiến trình lịch sử.
1.1.3. Du lịch văn hóa
Theo Luật Du lịch ban hành ngày 01 tháng 01 năm 2006 : “Du lịch văn
hóa là hình thức du lịch dựa vào bản sắc dân tộc với sự tham gia của cộng
đồng nhằm bảo tồn các giá trị văn hóa”. Du lịch văn hóa được xem là tổng thể