Thạc Sĩ Một số giải pháp nhằm phát triển kinh tế bền vững trong hệ thống nông nghiệp t rên địa bàn huyện Đồn

MỞ ĐẦU



1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI

Việt Nam là một nước nông nghiệp, lao động nông nghiệp chiếm trên

70% lao động xã hộ i. Diện tích đất tự nhiên của Việt Nam trên 33 triệu ha thì đất nông nghiệp chỉ chiếm 28,4% và bình quân đầu người có xu hướng thấp dần do dân số còn tăng và đất thuận lợi cho sản xuất nông ngh iệp lại rất hạn chế, chủ yếu thuộc các vùng đồng bằng. Hơn thế nữa, Việt Nam có gần 25 triệu ha đất dốc ( 76% diện tích đất tự nhiên).Vì vậy, đất đai rất dễ bị xói mòn, suy thoái, tài nguyên ngày càng kiệt quệ. Nếu không biết sử dụng đất đai một cách khoa học thì không thể phát triển một nền kinh tế bền vững, thu nhập của nông dân ngày càng thấp đi. Để phát triển sản xuất nông nghiệp trên vùng đất đai địa hình như vậy, thì cần phải có một chế độ canh tác bền vững trong hệ thống nông nghiệp. Bởi nông nghiệp không chỉ đảm bảo đời sống và xã hộ i, ổn định tình hình chính trị mà còn tạo ra những tiền đề vật chất cần thiết để mở mang phát triển công nghiệp và các ngành kinh tế xã hộ i khác. Nông nghiệp là ngành sử dụng chủ yếu hai nguồn tài nguyên thiên nhiên quan trọng bậc nhất đối với sự tồn vong của loài người đó là đất và nước. Khi dân số gia tăng mạnh thì nhu cầu lương thực, thực phẩm cho cuộc sống của con người càng tăng lên, do vậy nông nghiệp có những tác động ngày càng to lớn đối với môi trường. Chính vì vậy, phát triển nông nghiệp, đặc biệt phát triển kinh tế nông nghiệp bền vững đang là vấn đề hết sức quan trọng đặt ra cho các nhà nghiên cứu kinh tế nông nghiệp.

Huyện Đồng Hỷ thuộc tỉnh Thái Nguyên có tỷ lệ đất dốc tương đối cao, chiếm khoảng 3/ 4 diện tích đất của huyện. Những người dân ở đây, họ đang phải đối mặt với b iết bao khó khăn trở ngại, đ iều này làm hạn chế phát huy hết tiềm năng về sản xuất nông lâm nghiệp. Hơn thế nữa, trong nông nghiệp, việc lạm dụng quá nhiều phân hoá học, sử dụng nhiều loại thuốc bảo về thực vật độc hại đã gây ô nhiễm nguồn nước, suy thoái đất như đất b ị chua, bị rửa trôi, bạc màu nghèo kiệt chất d inh dưỡng. Thêm vào đó, nguy cơ mất rừng tự nhiên và suy giảm đa dạng sinh học do nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội và khả năng bảo vệ rừng tự nhiên và phát triển rừng chưa tốt, làm cho rừng bị khai thác ngày càng cạn kiệt. Số diện tích rừng trở thành nương rẫy hoặc đồi trọc có nguy cơ tăng cao và nhiều laòi s inh vật đang có nguy cơ bị diệt chủng. Do đó, phát triển nông nghiệp bền vững là vấn đề đặt ra cần giải quyết. Để phát triển kinh tế nông nghiệp bền vững phải đánh giá thực trạng và đề ra những giải pháp khoa học phù hợp. Xuất phát từ thực tế khách quan đó tôi chọn đề tài: “Một số giải pháp nhằm phát triển kinh tế bền vững trong hệ thống nông nghiệp t rên địa bàn huyện Đồng Hỷ - tỉnh Thái Nguyên” là yêu cầu đặt ra mang tính cấp thiết.
2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU

- Tổng kết và hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn để phát triển kinh tế bền vững trong hệ thống nông nghiệp.
- Đánh giá thực trạng tình hình phát triển kinh tế bền vững trong hệ thống nông nghiệp ở huyện Đồng Hỷ.
Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm pháp triển kinh tế bền vững

trong hệ thống nông nghiệp ở huyện Đồng Hỷ - tỉnh Thái Nguyên.

3. PHẠM VI VÀ THỜI GIAN NGHIÊN CỨU

* Về không gian: Nghiên cứu trên địa bàn của huyện Đồng Hỷ.

* Về thời gian: Thu thập số liệu để đánh giá địa bàn nghiên cứu qua các năm 2006 - 2007.
* Về nội dung: Nghiên cứu những phương thức sản xuất nông nghiệp

bền vững chủ yếu. Đặt trọng tâm vào cấu trúc hệ thống và những chỉ tiêu về kinh tế.

4. ĐÓNG GÓP MỚI CỦA ĐỀ TÀI

Đề tài là bản luận chứng có căn cứ khoa học và thực tiễn và mục tiêu, định hướng phát triển kinh tế bền vững trong hệ thống nông nghiệp, hệ thống những giải pháp bao gồm những chương trình, dự án, các chính sách phát triển để đón trước cơ hội phát huy các tiểm năng, lợi thế của huyện.
Đề tài khẳng đ ịnh được vai trò quan trọng của việc phát triển bền vững trong hệ thống nông nghiệp.
Đồng thời, đề tài cũng là tài liệu có giá trị tham khảo cho những người quan tâm đến nghiên cứu phát triển bền vững. Thông qua thu thập và phân tích số liệu, luận văn đã đánh giá được thực trạng phát triển kinh tế bền vững trong hệ thống nông nghiệp trên địa bàn huyện Đồng Hỷ - tỉnh Thái Nguyên. Từ đó, có thể giúp cho các cấp chính quyền địa phương xây dựng cơ chế, giải pháp khoa học nhằm phát triển kinh tế bền vững trong hệ thống nông nghiệp.







MỤC LỤC



Trang

Lời cam đoan . i
Lời cảm ơn . ii
MỤC LỤC . iii
Danh mục các ký hiệu, chữ viết tắt . v
Danh mục các bảng biểu vi
Danh mục đồ thị . vii
Danh mục sơ đồ vii
Mở đầu . 1
1. Tính cấp thiết của đề tài . 1
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài 2
3. Phạm vi và thời gian nghiên cứu . 2
4. Đóng góp mới của đề tài 3
Chương 1:
Tổng quan tài liệu nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu 4
1.1. Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển kinh tế bền vững trong
hệ thống nông nghiệp 4
1.1.1 Cơ sở lý luận . 4
1.1.2 Cơ sở thực tiễn 10
1.2 Phương pháp nghiên cứu . 18
1.2.1. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu . 18
1.2.2. Phương pháp thống kê . 18
1.2.3. Phương pháp đánh giá nông thôn nhanh (RRA) và phương
pháp đánh giá nông thôn có sự tham gia của người dân (PRA) 19
1.2.4. Hệ thống các chỉ tiêu phân tích . 20
Chương 2: Thực trạng phát triển kinh tế trong hệ thống nông
nghiệp huyện đồng hỷ - tỉnh thái nguyên 24
2.1. Đặc điểm của huyện Đồng hỷ – tỉnh thái nguyên . 24
2.1.1 Đặc điểm tự nhiên . 24
2.1.2 Đặc điểm kinh tế – xã hội . 31
2.1.3. Những thuận lợi và khó khăn trong phát triển nông nghiệp trên
địa bàn huyện Đồng Hỷ . 42
2.2.Thực trạng phát triển kinh tế trong hệ thống nông nghiệp trên đ ịa
bàn huyện đồng hỷ . 44
2.2.1 Quá trình phát triển kinh tế nông nghiệp ở huyện Đồng Hỷ tỉnh 44
Thái Nguyên
2.2.2 Quá trình phát triển kinh tế nông nghiệp bền vững ở huyện
Đồng Hỷ tỉnh Thái Nguyên 46
2.2.3. Một số hệ thống trong hệ thống nông nghiệp . 48
2.2.4. Khảo sát một số hệ thống nông nghiệp chính ở huyện 53
2.2.5. Đánh giá hiệu quả kinh tế trong từng hệ thống 59
2.2.6.Tính bền vững trong từng hệ thống 64
2.3. Những trở ngại chủ yếu trong phát triển kinh tế bền vững trong
hệ thống nông nghiệp . 67
Chương 3: Các giải pháp nhằm phát triển kinh tế bền vững
trong hệ thống nông nghiệp huyện đồng hỷ tỉnh Thái Nguyên 68
3.1 Quan điểm - phương hướng - mục tiêu 68
3.1.1 Quan điểm phát triển kinh tế bền vững . 68
3.1.2 Mục tiêu phát triển kinh tế bền vững 70
3.1.3 Phương hướng phát triển kinh tế bền vững 73
3.2. Giải pháp chủ yếu nhằm phát triển kinh tế bền vững trong hệ
thống nông nghiệp trên địa bàn huyện Đồng Hỷ - tỉnh Thái Nguyên . 73
3.3.1 Những giải pháp chung cho các hệ thống 73
3.3.2. Những giải pháp riêng cho từng hệ thống 77
Kết luận và kiến nghị . 80
Danh mục Tài liệu tham khảo . 83
Phiếu điều tra . 86



KÝ HIỆU CHỮ VIẾT TẮT



Từ viết tắt Nguyên nghĩa


1 BQ
2 BVTV
3 CMH
4 CPBĐ
5 CPSX
6 ĐVT
7 GTSX
8 NL
9 NLKH
10 NL 1
11 NL 2
12 NL 3
13 NL 4
14 NL 5
15 NN
16 NN & PTNT
17 LĐ
18 UBND
19 VAC
20 V ACR
21 GO
22 VC
23 FC
24 GM
25 NFI
26 NFE


Bình quân
Bảo vệ thực vật Chuyên môn hoá Chi phí biến đổi Chi phí cố định Đơn vị tính
Giá trị sản xuất
Nông lâm
Nông lâm kết hợp
Lúa – Màu – Chăn nuôi - Rừng
Lúa – Chè – Cây ăn quả - Chăn nuôi - Rừng
Chè – Lúa – Màu – Chăn nuôi
Lúa xuân – Mùa sớm – Cây vụ đông – Chăn nuôi - Rừng
Chăn nuôi – Rau – Màu –Lúa - Rừng
Nông nghiệp
Nông nghiệp và phát triển nông thôn
Lao động
Uỷ ban nhân dân
Vườn - Ao - Chuồng
Vườn - Ao - Chuồng - Rừng
Gross Output Variab le Costs Fixed Costs Gross Margin
Net Farm Income
Net Farm Earing


DANH MỤC BẢNG BIỂU


Bảng 2.1. Diện tích đất đai theo thổ nhưỡng huyện Đồng Hỷ năm 2007 27
Bảng 2.2: Diện tích và cơ cấu đất đai của huyện Đồng Hỷ năm 2007 28
Bảng 2.3. Cơ cấu dân số của huyện Đồng Hỷ năm 2006 – 2007 32
Bảng 2.4. Một số chỉ tiêu kinh tế huyện Đồng Hỷ 2005 - 2007 37
Bảng 2.5: Diện tích, năng suất, sản lượng một số cây trồng chủ yếu của

huyện qua 2 năm 2006 - 2007

38
Bảng 2.6. Tình hình chăn nuôi của huyện Đồng Hỷ qua 2 năm 06 - 07 40
Bảng 2.7: Quy mô và cơ cấu các hệ thống nông nghiệp huyện Đồng Hỷ 53
Bảng 2.8: Quy mô và cơ cấu các công thức canh tác của hệ thống nông

lâm kết hợp

54
Bảng 2.9: Quy mô và cơ cấu các công thức canh tác trong hệ nông

nghiệp chuyên môn hoá

57
Bảng 2.10: Hiệu quả kinh tế của các công thức canh tác hệ NL kết hợp 60
Bảng 2.11: Hiệu quả kinh tế của các công thức canh tác hệ nông nghiệp

chuyên môn hoá

63
Bảng 2.12: Kết quả điều tra về sức sản xuất của đất đai trong hệ nông

lâm kết hợp qua 3 năm

65
Bảng 2.13: Kết quả điều tra về sức sản xuất của đất đai trong hệ nông

nghiệp chuyên môn hoá qua 3 năm

66
Bảng 2.14: Một số chỉ tiêu về xã hội và môi trường năm 2006 - 2007 66
Bảng 2.15: Những yếu tố trở ngại chủ yếu trong phát triển một số hệ
thống nông nghiệp


DANH MỤC BIỂU ĐỒ


Biểu đồ 1. Cơ cấu đất đai huyện Đồng Hỷ 29
Biểu đồ 2. Dân số và dân tộc huyện Đồng Hỷ năm 2006 - 2007 33
Biểu đồ 3. Chỉ tiêu kinh tế huyện Đồng Hỷ năm 2006 - 2007 37
Biểu đồ 4. Diện tích các cây trồng chính qua 2 năm 39
Biểu đồ 5. Sản lượng các cây trồng chính qua 2 năm 39
Biểu đồ 6. Ngành chăn nuô i huyện Đồng Hỷ qua 2 năm 41



DANH MỤC SƠ ĐỒ


1.1. Ảnh hưởng của sản xuất nông nghiệp đến môi trường xung quanh 22
2.1. Mô hình nông hộ phổ biến ở huyện Đồng Hỷ 50
2.2. Mối quan hệ tương tác giữa các hợp phần chủ yếu của mô hình nông hộ 51
2.3. Mô hình đầu vào, đầu ra của hệ thống nông lâm kết hợp 55
2.4. Mô hình đầu vào, đầu ra của hệ thống nông nghiệp CMH 58