Tiến Sĩ Một số giải pháp nâng cao hiệu quả đào tạo thanh nhạc chuyên nghiệp trong giai đoạn mới

LUẬN ÁN TIẾN SĨ
NĂM 2015
MỤC LỤC
Mở đầu 1
Chương 1: Sư phạm thanh nhạc châu Âu và sự hình thành các cơ sở đào tạo
thanh nhạc hàng đầu ở Việt Nam 18
1.1. Khuynh hướng sư phạm thanh nhạc châu Âu
181.2. Khái quát về ba cơ sở đào tạo thanh nhạc chuyên nghiệp hàng đầu ở Việt Nam 34
Tiểu kết chương 1 42
Chương 2: Thực trạng và yêu cầu đổi mới đào tạo thanh nhạc chuyên nghiệp .
2.1. Thực trạng đào tạo thanh nhạc chuyên nghiệp
2.2. Nguyên nhân của những hạn chế trong đào tạo thanh nhạc chuyên nghiệp67
2.3. Những quan điểm về yêu cầu đổi mới trong đào tạo thanh nhạc chuyên
nghiệp 70
Tiểu kết chương 2 81
Chương 3: Giải pháp đổi mới đào tạo thanh nhạc chuyên nghiệp 82
3.1. Chuẩn hóa đội ngũ giảng viên 83
3.2. Đổi mới phương phá
p dạy học phát huy tính tích cực của sinh viên . 114
3.3. Đa dạng hóa chương trình và giáo trình thanh nhạc chuyên nghiệp 129
3.4.Thực nghiệm sư phạm 140
Tiểu kết chương 3 144
Kết luận 146
Danh mục các công trình đã công bố liên quan đến đề tài luận án .
Danh mục tài liệu tham khảo .
Phụ lục . 150

1. Lý do chọn đề tài
MỞ ĐẦU
Nghệ thuật thanh nhạc chuyên nghiệp của thế giới ra đời từ thế kỷ (TK) XVI
– XVII và du nhập vào Việt Nam (VN) khoảng nửa đầu TK XX. Quá trình du nhập
này đã có những ảnh hưởng nhất định tới đời sống văn hóa tinh thần của người VN
và lĩnh vực đào tạo thanh nhạc chuyên nghiệp. Đào tạo thanh nhạc chuyên nghiệp ở
VN chính thức được bắt đầu từ năm 1956, với sự ra đời của Trường Âm nhạc
VN.
Ngày nay, trong các cơ sở đào tạo thanh nhạc chuyên nghiệp hàng đầu VN phải kể
đến Học viện Âm nhạc Quốc gia VN (HVANQGVN), Học viện Âm nhạc Huế
(HVAN Huế) và Nhạc viện Thành phố Hồ Chí Minh (NVTPHCM).
Trong chiến lược phát triển nhân lực văn hóa, thể thao và du lịch đến năm
2020 và tầm nhìn 2030, HVANQGVN đặt trọng tâm vào ba định hướng lớn: “đào
tạo tài năng đỉnh cao cho đất nước; đào tạo nguồn nhân lực trình độ cao và đào tạo
phổ cập, nâng cao dân trí” [30;1]. Đào tạo thanh nhạc chuyên nghiệp trong giai
đoạn mới không nằm ngoài những định hướng trên. Trước định hướng đổi mới lớn
đó, công tác đào tạo thanh nhạc tại các học viện âm nhạc và nhạc viện không tránh
khỏi lúng túng giữa sự mong muốn duy trì những gì hiện đang có và việc đào tạo
đáp ứng yêu cầu đổi mới; giữa yêu cầu đổi mới với năng lực đáp ứng sự đổi mới,
hướng tới hội nhập khu vực và thế giới. Trong khi đó, thực tiễn hoạt động biểu diễn
thanh nhạc ngoài xã hội đang diễn ra sôi động và tương đối phức tạp. Có xu hướng
biểu diễn “chiều theo thị hiếu thấp kém của một bộ phận công chúng, hạ thấp chức
năng giáo dục, nhấn mạnh một chiều chức năng giải trí .”, “Tình trạng nghiệp dư
hóa các hoạt động văn hóa nghệ thuật chuyên nghiệp có chiều hướng tăng lên”
[19;2] dẫn đến sự sa sút trong thưởng thức thẩm mỹ của công chúng. Hoạt động
biểu diễn của đội ngũ ca sĩ không chuyên mới chỉ dừng lại ở chức năng giải trí, có
lúc, có nơi còn có những biểu hiện lệch lạc làm xấu bức tranh toàn cảnh của nền
thanh nhạc
VN. Mặt khác, đội ngũ ca sĩ chưa thực sự đủ bản lĩnh, trình độ để góp
phần định hướng thẩm mỹ nghệ thuật cho công chúng, thực hiện tốt vai trò phục vụ
xã hội với những tác phẩm đỉnh cao của nghệ thuật thanh nhạc. Hiện tượng ca sĩ
chuyên nghiệp thử nghiệm ở dòng nhạc thị trường, giải trí, làm nảy sinh hiện tượng
nghiệp dư hóa trong biểu diễn thanh nhạc chuyên nghiệp. Trong các chương trình
(CT) ca nhạc trên sóng phát thanh truyền hình, CT truyền hình trực tiếp, tụ điểm ca
nhạc . đều thấy sự xuất hiện dày đặc của ca khúc, trong đó tỉ lệ ca khúc mới chiếm
số lượng đáng kể. Thực tế công tác đào tạo thanh nhạc chuyên nghiệp còn có những
mặt hạn chế nhất định khiến không ít sinh viên (SV) chưa thực sự mặn mà với hát
opera và hát thính phòng. Nhiều SV có tư tưởng sau khi tốt nghiệp chỉ hoạt động
nghề nghiệp trong lĩnh vực hát ca khúc, dẫn đến tình trạng kết quả học tập chưa cao.
Theo GS.NSND Nguyễn Trung Kiên (Chuyên gia cao cấp của HVANQGVN), hiện nay, “nội dung giảng dạy tha
nh nhạc được tập trung vào các chuyên ngành đào tạo hát opera, hát thính phòng, hát ca khúc và ca khúc mang âm
hưởng dân ca” [44;233]. Tuy nhiên, trên thực tế, chỉ CT, giáo trình (GT) đào tạo



thanh nhạc trình độ đại học (ĐH) mới đáp ứng được yêu cầu đào tạo của chuyên
ngành hát opera và một phần chuyên ngành hát thính phòng; cùng với đó là hệ
thống các ca khúc cách mạng và ca khúc mới VN. HVANQGVN đã từng bước biên
soạn được CT, GT cho mô hình đào tạo tài năng đỉnh cao nhưng việc phân dòng
chưa được tiến hành một cách khoa học và mang tính hệ thống. Điều này dẫn đến
hiện tượng sử dụng một CT, GT cho tất cả các chuyên ngành trong đào tạo thanh
nhạc chuyên nghiệp. Tuy nhiên, để hình thành nên những GT cụ thể cho các dòng
hát opera, hát thính phòng cần có sự quan tâm và đầu tư của lãnh đạo các học viện
âm nhạc và nhạc viện cũng như của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTTDL)
cả về tri thức và điều kiện ngân sách. Giáo dục đào tạo trong giai đoạn mới với xu
thế toàn cầu và sự phát triển như vũ bão của khoa học công nghệ làm xuất hiện
những GT hiện đại và công nghệ giảng dạy. Nghệ thuật là sự sáng tạo, người thày
dạy nghệ thuật là dạy sáng tạo. Trong bối cảnh xã hội mới, một số vấn đề cụ thể đặt
ra đối với đào tạo thanh nhạc chuyên nghiệp: Người thày dạy thanh nhạc cần phải
làm gì để luôn cập nhật, làm chủ tri thức, PP làm việc hiệu quả để công việc giảng
dạy ngày một nâng cao? Mô hình đào tạo thanh nhạc chuyên nghiệp giữ nguyên
như cũ hay cần phải điều chỉnh để phù hợp với mô hình đào tạo theo hướng đa dạng
hóa? Phương pháp dạy học cần phải điều chỉnh như thế nào cho phù hợp với yêu
cầu mới, cần phải làm gì để năng lực giảng viên (GV) thanh nhạc có thể đáp ứng
kịp thời yêu cầu đổi mới của quá trình đào tạo thanh nhạc chuyên nghiệp?
Bước sang giai đoạn mới, trước những yêu cầu mới, đào tạo thanh nhạchuyên nghiệp cần được nghiên cứu, từng bước đáp ứng yêu cầu phát triển chung
của đất nước. Các ca sĩ phải có đủ năng lực để thực hiện được các chức năng biểu
diễn các tác phẩm đỉnh cao của nghệ thuật thanh nhạc, định hướng thẩm mỹ cho
công chúng, đặc biệt đảm bảo sự phát triển cân bằng, hài hòa, chuẩn mực giữa các
dòng nhạc (hát opera, hát thính phòng, hát ca khúc) và hướng tới hội nhập quốc tế
Đây là hướng nghiên cứu mới về đào tạo thanh nhạc chuyên nghiệp mà chúng tô
ựa chọn làm đề tài cho luận án tiến sĩ của mình: Một số giải pháp nâng cao hiệu
quả đào tạo thanh nhạc chuyên nghiệp trong giai đoạn mới.