Chuyên Đề Một số giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường khả năng thu hút và hiệu quả sử dụng nguồn vốn ODA trong ng

Một số giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường khả năng thu hút và hiệu quả sử dụng nguồn vốn ODA trong ngành giáo dục ở Việt Nam
LỜI MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Toàn thể nhân loại đã bước vào những năm đầu tiên của thế kỷ XXI- thế kỷ văn minh, trong đó tri thức và công nghệ là hai đặc trưng chủ yếu nhất. Việt Nam tuy còn nghèo về kinh tế nhưng những thành tựu đạt được trong hơn 15 năm đổi mới vừa qua cũng đã tạo ra những tiền đề vật chất và tinh thần để chuẩn bị cải cách, bước vào thế giới văn minh, hoà nhập với cộng đồng. Nhưng cần có chiến lược phát triển như thế nào để có thể khẳng định mình trên trường quốc tế, đó là một câu hỏi lớn đặt ra cho Việt Nam cũng như cho các quốc gia khác trên thế giới.
Chính trong Đại hội IX của Đảng Cộng sản Việt Nam cũng đã khẳng định mục tiêu tổng quát của chiến lược phát triển kinh tế- xã hội 2001- 2010 là “đưa đất nước ta ra khỏi tình trạng kém phát triển, nâng cao rõ rệt đời sống vật chất, văn hoá, tinh thần của nhân dân, tạo nền tảng để đến năm 2020 nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại hoá”. Để đạt mục tiêu đó thì “ con người và nguồn nhân lực là nhân tố quan trọng nhất, quyết định sự phát triển đất nước trong thời kỳ công nghiệp hoá- hiện đại hoá nên cần tạo chuyển biến cơ bản và toàn diện về giáo dục” (Văn kiện Đại hội Đảng IX).
Vì vậy có thể nói phát triển sự nghiệp giáo dục đào tạo là cơ sở đảm bảo cho sự phát triển kinh tế ổn định, lâu dài và đầu tư cho sự nghiệp giáo dục đào tạo là đầu tư cho con người - động lực trực tiếp của sự nghiệp phát triển kinh tế- xã hội. Song việc đầu tư cho sự nghiệp giáo dục đào tạo là rất tốn kém mà hiệu quả của nó lại không thấy ngay được, hơn nữa nguồn kinh phí dành cho phát triển sự nghiệp giáo dục còn hạn hẹp nên việc mở rộng khai thác nguồn tài chính cho sự nghiệp giáo dục đào tạo có ý nghĩa rất quan trọng nhằm phát triển nền kinh tế – xã hội ở nước ta.
Trong những năm qua, do ảnh hưởng của công cuộc “đổi mới” nên công tác quan hệ quốc tế của nước ta, đặc biệt là trong ngành giáo dục và đào tạo có nhiều chuyển biến thuận lợi. Nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức (Official Development Assistance - ODA) do các tổ chức song phương, đa phương tài trợ cho ngành giáo dục trở nên vô cùng quan trọng. Việc thu hút và sử dụng nguồn vốn ODA trong ngành giáo dục đã góp phần cải thiện môi trường giáo dục ở Việt Nam song đồng thời cũng vẫn còn tồn tại nhiều vướng mắc và trở ngại. Do đó, việc thu hút và sử dụng nguồn vốn ODA như thế nào để có hiệu quả cho sự phát triển kinh tế- xã hội nói chung và phát triển ngành giáo dục nói riêng là những vấn đề cấp thiết của đất nước, nên cần được nghiên cứu cả về lý luận và thực tiễn.
2. Mục tiêu nghiên cứu của khóa luận:
Khóa luận tập trung vào nghiên cứu những vấn đề sau:
- Làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về ODA.
- Nghiên cứu tổng quát về vai trò của nguồn vốn ODA đối với ngànhgiáo dục ở Việt Nam.
- Phân tích tình hình thu hút và sử dụng nguồn vốn ODA trong ngành giáo dục ở Việt Nam giai đoạn 1993- 2002.
- Từ đó đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường khả năng thu hút và hiệu quả sử dụng nguồn vốn ODA trong ngành giáo dục ở Việt Nam trong thời gian tới.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:
Khoá luận nghiên cứu về vấn đề thu hút và sử dụng nguồn vốn ODA trong ngành giáo dục ở Việt Nam giai đoạn 1993-2002 - Thực trạng và giải pháp. Đây là một vấn đề có liên quan đến nhiều nhà tài trợ thuộc nhiều tổ chức, nhiều quốc gia với các điều kiện tài trợ và quy trình thủ tục khác nhau, mà lại chưa có một bộ ngành nào tổng hợp được đầy đủ số liệu nguồn vốn ODA đầu tư cho ngành giáo dục. Vì vậy, khoá luận chỉ tập trung nghiên cứu những vấn đề chung nhất của các dự án đầu tư cho giáo dục bằng nguồn vốn ODA và đề ra một số giải pháp chủ yếu nhằm thu hút và sử dụng có hiệu quả nguồn vốn ODA trong ngành giáo dục ở Việt Nam trong thời gian tới.
4. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn đã vận dụng kết hợp phương pháp thống kê, phân tích hệ thống và các phương pháp nghiên cứu khác như: phương pháp so sánh, tổng hợp . để giải quyết các nội dung nghiên cứu của khóa luận. Các phương pháp đó được kết hợp chặt chẽ với nhau dựa trên cơ sở các quan điểm, chính sách kinh tế đối ngoại và chính sách sử dụng nguồn vốn ODA của Đảng và Nhà nước.
5. Bố cục của khóa luận
Tương ứng với nội dung nghiên cứu, ngoài phần lời mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, mục lục, các từ viết tắt, khoá luận được kết cấu như sau:
Chương I: Vai trò của nguồn vốn ODA đối với ngành giáo dục ở Việt Nam.
Chương II: Thực trạng tình hình thu hút và sử dụng nguồn vốn ODA trong ngành giáo dục ở Việt Nam giai đoạn 1993- 2002.
Chương III: Một số giải pháp nhằm tăng cường khả năng thu hút và hiệu quả sử dụng nguồn vốn ODA trong ngành giáo dục ở Việt Nam trong thời gian tới.
Do kiến thức và kinh nghiệm còn hạn chế , thời gian chuẩn bị không nhiều, hơn nữa việc quản lý và sử dụng nguồn vốn ODA ở Việt Nam còn khá mới mẻ, chưa được tổng kết, rút kinh nghiệm thường xuyên nên khoá luận không tránh khỏi thiếu sót, kính mong thầy cô và các bạn đóng góp ý kiến để em có thể học hỏi, rút kinh nghiệm, hoàn thiện khoá luận cũng như trau dồi kiến thức cho bản thân.
Em xin chân thành cảm ơn thạc sĩ Nguyễn Trọng Hải về sự hướng dẫn tận tình trong quá trình viết khoá luận. Em cũng xin cảm ơn các cán bộ công tác tại Vụ Quan hệ Quốc tế- Bộ Giáo dục và Đào tạo (BGD & ĐT), Bộ Kế hoạch và Đầu tư (BKH & ĐT) đã giúp đỡ, cung cấp các tài liệu cần thiết để em có thể hoàn thành khóa luận này.



Mục lục
Trang
LỜI MỞ ĐẦU 1
1. Tính cấp thiết của đề tài 1
2. Mục tiêu nghiên cứu của khóa luận: 2
Khóa luận tập trung vào nghiên cứu những vấn đề sau: 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: 2
4. Phương pháp nghiên cứu 3
5. Bố cục của khóa luận 3
CHƯƠNG 1 5
VAI TRÒ CỦA NGUỒN VỐN ODA ĐỐI VỚI NGÀNH 5
GIÁO DỤC Ở VIỆT NAM 5
I. Tổng quan về ODA 5
1. Quá trình hình thành và phát triển của ODA. 5
1.1. Khái niệm về ODA 5
1.2. Nguồn gốc lịch sử của ODA: 5
1.3. Các điều kiện cơ bản để được nhận tài trợ nguồn vốn ODA: 6
1.4. Mục tiêu của ODA: 6
1.5. Ưu đãi và trục lợi của ODA : 8
1.6. Phân loại ODA: 9
1.6.1. Theo tính chất: 9
1.6.2. Theo mục đích: 9
1.6.3. Theo điều kiện : 10
1.6.4. Theo hình thức: 10
1.7. Các nhà tài trợ ODA: 10
1.7.1. Các nước tài trợ song phương: 11
1.7.2. Các tổ chức viện trợ đa phương: 12
2. Các khâu chủ yếu trong quá trình thu hút và sử dụng nguồn vốn ODA. 13
2.1. Thu hút ODA 13
2.2. Giải ngân ODA 14
2.3 Sử dụng ODA 14
3. Vai trò của nguồn vốn ODA đối với sự phát triển đất nước. 15
II. Vai trò của nguồn vốn ODA đối với ngành giáo dục ở Việt Nam 18
1. Vị trí ngành giáo dục đối với sự phát triển đất nước. 18
2. Các nguồn vốn đầu tư cho giáo dục 19
2.1. Các nguồn vốn đầu tư cho giáo dục 19
2.1.1.Nguồn vốn từ ngân sách Nhà nước 19
2.1.3 Nguồn vốn đóng góp của nhân dân 21
2.1.4 Nguồn vốn đóng góp của tổ chức xã hội 21
2.2 Nguồn vốn đầu tư từ ngoài nước 21
2.2.1. Nguồn vốn ODA 21
2.2.2 Nguồn vốn FDI 22
2.2.3 Nguồn vốn huy động từ các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài 22
2.2.4 Đóng góp của những người Việt Nam ở nước ngoài 22
3. Vai trò của nguồn vốn ODA đối với ngành giáo dục ở Việt Nam. 23
CHƯƠNG 2 25
THỰC TRẠNG TÌNH HÌNH THU HÚT VÀ SỬ DỤNG NGUỒN VỐN ODA TRONG NGÀNH GIÁO DỤC Ở VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 1993- 2002 25
I. Thực trạng tình hình thu hút và sử dụng nguồn vốn ODA ở Việt Nam giai đoạn 1993- 2002 25
1. Tình hình thu hút nguồn vốn ODA ở Việt Nam giai đoạn 1993- 2002 25
Nguồn: Bộ Kế hoạch và Đầu tư 27
2. Tình hình giải ngân nguồn vốn ODA giai đoạn 1993- 2002. 27
3. Tình hình sử dụng nguồn vốn ODA giai đoạn 1993- 2002 30
II. Thực trạng tình hình thu hút và sử dụng nguồn vốn ODA trong ngành giáo dục ở Việt Nam giai đoạn 1993 - 2002. 32
1. Tình hình thu hút nguồn vốn ODA trong ngành giáo dục ở Việt Nam giai đoạn 1993 – 2002. 32
2. Tình hình giải ngân nguồn vốn ODA trong ngành giáo dục ở Việt Nam giai đoạn 1993 – 2002. 34
3. Tình hình sử dụng nguồn vốn ODA trong ngành giáo dục ở Việt Nam giai đoạn 1993 – 2002. 37
3.1 Khái quát tình hình sử dụng nguồn vốn ODA trong ngành giáo dục ở Việt Nam giai đoạn 1993-2002. 37
3.2 Tình hình sử dụng nguồn vốn ODA trong ngành giáo dục ở Việt Nam giai đoạn 1993-2002 theo cấp học và loại hình đào tạo 39
3.2.1. Tiểu học: 41
3.2.2. Trung học cơ sở : 42
3.2.3 Trung học phổ thông 43
3.2.4. Trung học dạy nghề 43
3.2.5 Đại học và sau đại học 44
3.2.6 Giáo dục phi chính quy 44
3.2.7 Nâng cao năng lực quản lý 45
3.3 Tình hình sử dụng nguồn vốn ODA trong ngành giáo dục ở Việt Nam trong giai đoạn 1993-2002 theo các nhà tài trợ: 46
3.3.1. Các nhà tài trợ song phương. 50
III. Đánh giá tình hình thực hiện việc thu hút và sử dụng nguồn vốn ODA trong ngành giáo dục ở Việt Nam giai đoạn 1993 - 2002. 54
1. Các nguyên tắc đánh giá hiệu quả 54
1.1 - Các nguyên tắc đánh giá hiệu quả 54
1.1.1. Nguyên tắc về mối quan hệ giữa mục tiêu và tiêu chuẩn hiệu quả. 54
1.1.2. Nguyên tắc về sự thống nhất lợi ích 54
1.1.3 Nguyên tắc về tính chính xác, tính khoa học. 55
1.1.4 Nguyên tắc về tính đơn giản và tính thực tế. 55
1.2 Công cụ đánh giá các dự án giáo dục. 56
2. Những kết quả đạt được và những tồn tại cần phải khắc phục. 56
2.1. Những kết quả đã đạt được 56
2.1.1. Quy mô giáo dục không ngừng tăng 56
2.1.2 Chất lượng giáo dục đã có chuyển biến tích cực. 57
2.1.3. Mối quan hệ hữu nghị, hợp tác với các tổ chức, các khu vực được tăng cường. 58
Biểu đồ 5: Bản đồ lưu học sinh phân theo khu vực địa lý 59
2.1.4. Vị thế ngành giáo dục đào tạo Việt Nam được nâng cao trên trường quốc tế. 60
2.2. Những tồn tại cần khắc phục 61
2.2.1. Chất lượng giáo dục còn thấp so với yêu cầu phát triển của đất nước. 61
2.2.2. Tỷ lệ giải ngân chưa cao 62
2.2.3. Hiệu quả sử dụng nguồn vốn ODA chưa cao. 62
2.3. Đánh giá một số dự án ODA cụ thể trong ngành giáo dục 63
3. Những nhân tố ảnh hưởng tới việc thu hút và sử dụng nguồn vốn ODA trong ngành giáo dục ở Việt Nam giai đoạn 1993 - 2002. 66
3.1. Những nhân tố ảnh hưởng tích cực. 66
3.1.1. Nhà nước chú trọng hoàn thiện môi trường pháp lý. 66
3.1.2. Chiến lược phát triển kinh tế – xã hội đặt trọng tâm vào con người 67
3.1.3. Công tác thu hút nguồn vốn ODA cho ngành giáo dục đạt nhiều tiến bộ 68
3.1.4. Năng lực quản lý dự án phần nào được cải thiện. 68
3.1.5. Công tác theo dõi và đánh giá dự án được tăng cường. 69
3.2. Những nhân tố ảnh hưởng tiêu cực tới việc thu hút, giải ngân và sử dụng nguồn vốn ODA. 70
3.2.1. Chất lượng thiết kế dự án chưa cao 70
3.2.2. Việc lập kế hoạch chi tiết để giải ngân chưa tốt. 71
3.2.3. Thủ tục giữa phía Việt Nam và các nhà tài trợ chưa hài hoà. 71
3.2.4. Công tác vốn đối ứng được thực hiện chưa tốt. 72
3.2.5. Năng lực cán bộ quản lí dự án còn hạn chế. 72
3.2.6. Hiệu quả công tác theo dõi và đánh giá dự án chưa cao. 73
3.2.7. Hệ thống chia sẻ thông tin còn nhiều điểm chưa hợp lí. 73
3.2.8. Phía Việt Nam chưa thực hiện tốt vai trò chủ động trong cả quá trình thực hiện dự án ODA 74
CHƯƠNG 3 75
MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM TĂNG CƯỜNG KHẢ NĂNG THU HÚT VÀ SỬ DỤNG NGUỒN VỐN ODA CHO NGÀNH GIÁO DỤC Ở VIỆT NAM TRONG THỜI GIAN TỚI. 75
I. Mục tiêu phát triển giáo dục Việt Nam thời kỳ 2001- 2010. 75
1. Mục tiêu chung phát triển giáo dục Việt Nam thời kỳ 2001- 2010. 75
2. Mục tiêu phát triển các cấp học: 75
2.1. Giáo dục mầm non: 76
2.2. Giáo dục phổ thông: 76
2.3. Giáo dục nghề nghiệp: 76
2.4. Giáo dục cao đẳng , đại học và sau đại học : 77
2.5. Giáo dục trẻ khuyết tật: 77
2.6. Giáo dục phi chính quy: 77
II. Định hướng và quan điểm huy động, sử dụng nguồn vốn ODA phát triển ngành giáo dục Việt Nam: 78
1. Định hướng vận động và sử dụng nguồn vốn ODA thời kỳ 2001-2005: 78
1.1. Định hướng chung vận động và sử dụng nguồn vốn ODA : 78
1.2. Định hướng sử dụng nguồn vốn ODA cho phát triển giáo dục Việt Nam: 81
2. Quan điểm huy động và sử dụng hỗ trợ phát triển chính thức đối với phát triển ngành giáo dục Việt Nam: 82
III. Một số giải pháp nhằm tăng cường khả năng thu hút và hiệu quả sử dụng nguồn vốn ODA trong ngành giáo dục ở Việt Nam thời gian tới. 83
1. Nhóm giải pháp nhằm tăng cường khả năng thu hút nguồn vốn ODA cho ngành giáo dục ở Việt Nam thời gian tới. 83
1.1. Hoàn thiện môi trường pháp lý. 84
1.2. Xác định hướng huy động và sử dụng nguồn vốn ODA 85
1.3. Chủ động đưa ra những danh mục, chương trình, dự án ưu tiên đầu tư phát triển giáo dục. 86
1.4. Cải thiện chất lượng dự án ODA 86
2. Nhóm giải pháp nhằm tăng tốc độ giải ngân cho ngành giáo dục ở Việt Nam trong thời gian tới. 88
2.1. Hài hoà thủ tục giữa phía Việt Nam và các nhà tài trợ. 88
2.2. Tăng cường hiệu quả công tác xây dựng kế hoạch giải ngân 89
2.3. Giải quyết tốt vấn đề vốn đối ứng 90
3. Nhóm giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn ODA trong ngành giáo dục ở Việt Nam thời gian tới. 91
3.1. Xác định rõ trách nhiệm từng đối tượng tham gia dự án ODA 91
3.2. Cải thiện và chia sẻ thông tin: 91
3.3. Phát huy vai trò chủ động và tham gia tích cực của phía Việt Nam. 92
3.4. Nâng cao năng lực quản lý dự án ODA. 93
3.5. Đẩy mạnh công tác theo dõi và đánh giá dự án. 94
KẾT LUẬN 96
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 98