Một số định hướng về dạy kỹ năng viết sáng tạo cho học sinh tiểu học trong môn Tiếng Việt

1. Thông tin chung về đề tài

Mã số: V2010-02 (Đề tài cấp Viện)
Chủ nhiệm đề tài: TS. Trần Thị Hiền Lương
Các thành viên tham gia: TS. Nguyễn Khánh Hà
Thời gian bắt đầu / kết thúc: tháng 08 năm 2010 / tháng 10 năm 2011

2. Tính cấp thiết của đề tài

Viết sáng tạo là một trong những kĩ năng cần được chú trọng hình thành và rèn luyện ở học sinh ngay từ bậc tiểu học. Qua việc viết sáng tạo, học sinh sẽ được tạo cơ hội phát triển tư duy, phát huy năng lực cá nhân, có điều kiện hình thành và bồi đắp bản sắc riêng của mỗi người trong cộng đồng xã hội. Đánh giá sơ bộ các bài tập làm văn của học sinh tiểu học hiện nay, có thể thấy phần lớn học sinh tỏ ra rất hạn chế về tính sáng tạo. Bài viết của các em cho thấy hầu hết các em chưa biết nói - viết theo cách cảm, cách nghĩ của riêng mình, bài làm không có ý tưởng, nội dung đơn giản, thậm chí đơn điệu, không gây được ấn tượng cho người đọc. Thực tế này đòi hỏi chúng ta phải nghiên cứu để tìm ra giải pháp khắc phục. Các bước nghiên cứu bao gồm: (a) tham khảo kinh nghiệm quốc tế về rèn luyện kĩ năng viết sáng tạo; (b) khảo sát chương trình và nội dung sách giáo khoa Tiếng Việt tiểu học nhằm xác định chương trình và sách giáo khoa Tiếng Việt tiểu học của ta đáp ứng ở mức độ nào và cần bổ sung những gì về yêu cầu viết sáng tạo; (c) đề xuất định hướng về dạy kĩ năng viết cho học sinh tiểu học trong chương trình mới. Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ góp phần chuẩn bị cho việc đổi mới chương trình trong tương lai.

3. Mục tiêu nghiên cứu

Đánh giá nội dung dạy viết sáng tạo trong môn tiếng Việt hiện nay và đề xuất những định hướng về dạy kỹ năng viết sáng tạo cho học sinh tiểu học trong giai đoạn tới.

4. Nội dung nghiên cứu

- Nghiên cứu cơ sở lý luận và kinh nghiệm của của một số nước trên thế giới về dạy viết sáng tạo.

- Nghiên cứu thực trạng dạy viết sáng tạo ở Việt Nam từ đó đưa ra những ý kiến trao đổi về hướng đổi mới dạy viết sáng tạo trong chương trình giáo dục những năm tới.

5. Phạm vi nghiên cứu

- Nghiên cứu một số tài liệu của một số nước trên thế giới.

- Nghiên cứu đối với nhóm học sinh tiểu học.

6. Phương pháp nghiên cứu

Phương pháp điều tra, khảo sát; Phương pháp thống kê; Phương pháp thử nghiệm sư phạm.

7. Kết cấu của đề tài

Nội dung đề tài: đề tài gồm 4 phần

Phần 1. Cơ sở lí luận
1.1. Đặc điểm tư duy và tưởng tượng của học sinh tiểu học
1.2. Đặc điểm ngôn ngữ dạng viết và khái niệm viết sáng tạo
1.3. Phương pháp dạy học và quan điểm dạy học phát huy tính tích cực của người học

Phần 2. Kinh nghiệm quốc tế về dạy kĩ năng viết sáng tạo
2.1.Quan điểm dạy kĩ năng viết sáng tạo
2.2. Một số biện pháp dạy kĩ năng viết sáng tạo

Phần 3. Dạy học viết sáng tạo ở trường tiểu học Việt Nam
3.1. Chương trình Tiếng Việt tiểu học và yêu cầu viết sáng tạo
3.2. Sách giáo khoa Tiếng Việt tiểu học và nội dung viết sáng tạo
3.3. Tình hình dạy học viết sáng tạo trong môn Tiếng Việt ở trường tiểu học

Phần 4. Một số ý kiến đề xuất về dạy học kĩ năng viết sáng tạo cho học sinh tiểu học
4.1. Thời điểm dạy viết sáng tạo ở tiểu học
4.2. Thời lượng dạy học viết sáng tạo
4.3. Phương pháp dạy học viết sáng tạo
4.4. Phương pháp kiểm tra, đánh giá kĩ năng viết sáng tạo
4.5. Rèn khả năng sáng tạo cho học sinh ở tất cả các môn học và hoạt động giáo dục.

8. Những đóng góp chính của đề tài

Đề tài nghiên cứu đặc điểm tư duy và tưởng tượng của HS tiểu học, đặc điểm ngôn ngữ dạng viết và khái niệm viết sáng tạo. Đề tài tổng quan những kinh nghiệm quốc tế về dạy viết sáng tạo như: 1/ Quan điểm về dạy kỹ năng viết sáng tạo ở Anh, Úc và Mĩ; 2/ Đồng thời, cũng liệt kê một số biện pháp về dạy kĩ năng viết sáng tạo.

Đề tài đã đánh giá được nội dung dạy viết sáng tạo trong môn tiếng Việt. Đồng thời trên cơ sở đánh giá thực trạng dạy học viết sáng tạo trong môn Tiếng Việt ở trường tiểu học, đề tài đã đưa ra một số ý kiến đề xuất về dạy học viết sáng tạo cho học sinh tiểu học.

9. Kết luận và khuyến nghị

Kết luận

Trong những năm gần đây, đối với giáo dục phổ thông nói chung và của giáo dục tiểu học nói riêng, dạy học phát huy tính sáng tạo của người học luôn được đề cao và từng bước được cải thiện trên nhiều phương diện: mục tiêu dạy học, chương trình dạy học, phương pháp và phương tiện dạy học, phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh

Ở nhà trường tiểu học hiện nay, học sinh đã có nhiều điều kiện thuận lợi để phát huy khả năng sáng tạo trong hoạt động học tập, vui chơi. Các em có nhiều cơ hội để thực hiện sự độc lập, sáng tạo trong tư duy và có nhiều hình tình huống học tập, nhiều sân chơi lành mạnh để bộc lộ trí tưởng tượng bay bổng. Tuy nhiên, đối chiếu với kinh nghiệm dạy viết sáng tạo theo một số tài liệu của một số nước trên thế giới, có thể thấy, chương trình và tài liệu dạy viết sáng tạo của Việt Nam còn cần tiếp tục được đổi mới song song với việc nâng cao chất lượng đổi mới phương pháp dạy học và điều kiện học tập của học sinh.

Nghiên cứu đề tài Một số định hướng về dạy kỹ năng viết sáng tạo cho học sinh tiểu học trong môn Tiếng Việt, đề tài mong muốn nêu lên những luận điểm cần đổi mới trong dạy viết sáng tạo cho học sinh tiểu học trong giai đoạn đổi mới chương trình giáo dục phổ thông trong những năm sắp tới.

Khuyến nghị

Việc dạy HS viết sáng tạo nên bắt đầu từ lớp 1. Khi mới biết chữ, trẻ em rất hứng thú khi được khám phá, chiếm lĩnh, làm chủ một công cụ giao tiếp mới, đó là chữ viết. Các em tỏ ra vui thích khi được sử dụng chữ viết để viết lên cảm xúc, suy nghĩ, mong muốn của mình và chia sẻ với người thân, thầy cô, bạn bè Có thể kết hợp rèn chữ viết và luyện kĩ năng viết đúng quy tắc chính tả cho HS từ chính bài viết cả các em. Việc tạo cơ hội cho HS lớp 1 được viết ra những suy nghĩ, cảm xúc, mong muốn của mình là khả thi và có thể khích lệ HS bộc lộ khả năng sáng tạo của mình, đồng thời tránh được tình trạng HS cảm thấy mệt mỏi khi phải luyện viết chữ đẹp và chép chính tả quá nhiều, hình thức viết chính tả lại đơn điệu.

Tăng thời lượng dạy học viết sáng tạo. Thông qua viết sáng tạo, HS vẫn có thể luyện viết chữ thường, chữ viết hoa hay rèn quy tắc viết chính tả. Khi thực hiện yêu cầu tập viết chữ, viết chính tả, hầu như HS ít được rèn suy nghĩ, tư duy vì tập trung vào việc viết chính xác con chữ. Để phát huy năng lực tư duy sáng tạo cho HS, cần tăng thời lượng cho yêu cầu viết sáng tạo.

Đổi mới phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của HS. Điều chỉnh cách thức sử dụng mẫu trong dạy viết sáng tạo. Việc sử dụng đoạn văn mẫu là cần thiết, có thể giảm độ khó trong yêu cầu viết sáng tạo đối với HS tiểu học nhưng nên đưa mẫu theo nguyên tắc sau đây: 1/ Tạo khoảng cách giữa mẫu với yêu cầu thực hành đối với HS; 2/ Chọn thời điểm thích hợp để đưa mẫu. HS cần phải động não, phát huy hết những trải nghiệm của bản thân, có cô hội bộc lộ suy nghĩ độc lập, sáng tạo của chính mình để thực hiện yêu cầu trước khi tham khảo mẫu.

Tăng cường thực hành, luyện tập viết sáng tạo với các loại/dạng bài tập đa dạng. phong phú, thú vị. Chú trọng việc khích lệ, động viên, khen ngợi đối với sự có gắng của HS trong thực hành kĩ năng viết sáng tạo. Nên trưng bày sản phẩm của HS trên lớp để các em cảm thấy vui và tự hào về sự sáng tạo của mình.

Rèn khả năng sáng tạo cho HS ở tất cả các môn học và hoạt động giáo dục ở Tiểu học. Nếu trong tương lai, việc dạy viết sáng tạo được thực hiện như yêu cầu nêu trên và HS được rèn luyện thường xuyên, liên tục ở tất cả các cấp học, bậc học, chắc chắn các em sẽ trở thành những công dân năng động, sáng tạo, có ước mơ, hoải bão cao đẹp.

Từ khóa: 1/ Viết sáng tạo; 2/ Học sinh tiểu học.

Chi tiết xin liên hệ: Phòng Thư viện, số điện thoại: 04-39423754 hoặc theo địa chỉ thư điện tử: [email protected] 

Theo vnies.edu.vn - Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam