Chuyên Đề Một số đề xuất rút ra từ đổi mới nhận thức về vai trò của “dân” trong cơ chế “đảng lãnh đạo, nhà nướ

Trong điều kiện cụ thể ở nước ta hiện nay, khi đề cập tới quan điểm cơ bản về “Dân”, căn cứ lý luận quan trọng nhất, trực tiếp nhất là tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề này.

Đối với Hồ Chí Minh, “Dân” là quý nhất, quan trọng nhất, là “tối thượng”. “Trong bầu trời không gì quý bằng nhân dân. Trong thế giới không gì mạnh bằng lực lượng đoàn kết của nhân dân”(1). Dân là gốc của nước, của cách mạng. “Nước lấy dân làm gốc”, “gốc có vững cây mới bền. Xây lầu thắng lợi trên nền nhân dân” (2).

Là "gốc của nước", nên dân cũng là người quyết định thành bại của công việc. “Dân chúng đồng lòng, việc gì cũng làm được. Dân chúng không ủng hộ, việc gì cũng không nên”(3).
Dân là chủ thể duy nhất của mọi quyền lực. Dân là chủ, bao nhiêu lợi ích đều vì dân, quyền hành và lực lượng đều ở nơi dân.

Lợi ích của dân là tối thượng. “Ngoài lợi ích của Tổ quốc, của nhân dân, Đảng ta không có lợi ích gì khác”(4).

Sự nghiệp cách mạng là của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân, nhưng nhân dân cần Đảng dẫn đường.

Xuất phát từ quan niệm xem “Dân” là người có vai trò quyết định trên tất cả mọi vấn đề có liên quan tới sự tồn tại, phát triển của xã hội nói chung, của các bộ phận cấu thành cơ thể xã hội đó nói riêng, Hồ Chí Minh đòi hỏi:

- Việc gì cũng phải học hỏi và bàn bạc với dân, giải thích cho dân hiểu(5).

- Phải tin vào dân. Đưa mọi vấn đề cho dân thảo luận và tìm cách giải quyết. Nghị quyết gì mà dân chúng cho là không hợp thì để họ đề nghị sửa chữa(6).

- Luôn luôn phải theo tình hình thiết thực của dân, theo trình độ giác ngộ của dân, theo sự tình nguyện của dân mà tổ chức họ.

- Tuyệt đối không nên theo đuôi quần chúng(7). Nhưng phải khéo tập trung ý kiến của quần chúng, hóa nó thành đường lối để lãnh đạo quần chúng. Mọi chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước phải từ Dân mà ra, phải là kết quả phản ánh khái quát những nhu cầu, lợi ích căn bản của Dân. Nhấn mạnh điều đó, Hồ Chí Minh cho rằng, trước kia, việc gì cũng từ “trên dội xuống”; từ nay, việc gì cũng phải từ “dưới nhoi lên”(8).

Quán triệt tinh thần trên đây, cần nhìn nhận lại cách khái quát để nêu lên cơ chế: “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ”. Lâu nay, chúng ta xác định đây là cơ chế vận hành của hệ thống chính trị nhằm thực hiện quyền làm chủ của nhân dân. Trong tổng thể, nhận thức như vậy là đúng, nhưng khái quát này có hai điểm cần bàn thêm.

Một là, theo quan điểm chính thống của Đảng ta, hệ thống chính trị ở nước ta hiện nay bao gồm ba bộ phận cấu thành là Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị – xã hội của nhân dân (gồm Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Cựu chiến binh Việt Nam, Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Nông dân Việt Nam). Trong khái quát vừa nêu về