Tiến Sĩ Một số đặc điểm dịch tễ, lâm sàng, cận lâm sàng và kết quả điều trị viêm phổi ở trẻ em có nhiễm Cyto

LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC
NĂM 2015
MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ 1
Chương 1: TỔNG QUAN 3
1.1. LỊCH SỬ VÀ CÁC ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC, DỊCH TỄ HỌC CỦA VI RÚT CYTOMEGALOVIRUS 3
1.1.1. Lịch sử 3
1.1.2. Đặc điểm sinh học của vi rút CMV 4
1.1.3. Một số đặc điểm dịch tễ học 8
1.1.4. Sinh bệnh học 15
1.1.5. Miễn dịch học 16
1.2. VIÊM PHỔI CÓ NHIỄM CYTOMEGALOVIRUS 18
1.2.1. Triệu chứng lâm sàng 19
1.2.2. Đặc điểm cận lâm sàng 20
1.2.3. Các phương pháp chẩn đoán nhiễm vi rút CMV 21
1.2.4. Chẩn đoán xác định 27
1.2.5. Chẩn đoán phân biệt 27
1.2.6. Điều trị 27
1.3. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU TRÊN THẾ GIỚI VÀ VIỆT NAM 33
1.3.1. Nước ngoài 33
1.3.2. Tại Việt Nam 34
Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 35
2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 35
2.1.1. Đối tượng nghiên cứu 35
2.1.2. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân 35
2.1.3. Tiêu chuẩn loại trừ 36
2.1.4. Địa điểm nghiên cứu 36
2.1.5. Thời gian nghiên cứu 37
2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 37
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu 37
2.2.2. Cỡ mẫu và cách chọn mẫu nghiên cứu 37
2.2.3. Quy trình nghiên cứu 38
2.2.4 Sơ đồ thiết kế nghiên cứu 41
2.2.5. Các chỉ số nghiên cứu và tiêu chuẩn đánh giá các chỉ số nghiên cứu 41
2.2.6. Tiêu chuẩn ngừng điều trị hoặc ngừng tham gia 52
2.3. PHÂN TÍCH VÀ XỬ LÝ SỐ LIỆU 52
2.4. TỔ CHỨC THỰC HIỆN 53
2.4.1. Kỹ thuật thu thập thông tin 53
2.4.2. Khống chế sai số 54
2.4.3. Đạo đức trong nghiên cứu 55
Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 56
3.1. MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ VÀ YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN VIÊM PHỔI Ở TRẺ EM CÓ NHIỄM CYTOMEGALOVIRUS ĐIỀU TRỊ TẠI BỆNH VIỆN NHI TRUNG ƯƠNG NĂM 2010-2012 56
3.1.1. Một số đặc điểm dịch tễ của viêm phổi có nhiễm Cytomegalovirus điều trị tại Bệnh viện Nhi Trung ương 56
3.1.2. Một số yếu tố liên quan của viêm phổi có nhiễm CMV 60
3.2 ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG VÀ CẬN LÂM SÀNG VIÊM PHỔI CÓ NHIỄM CMV 64
3.2.1. Đặc điểm lâm sàng 64
3.2.2. Đặc điểm cận lâm sàng 70
3.3. KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ CỦA NHÓM BỆNH NHÂN NGHIÊN CỨU 79
3.3.1 Một số đặc điểm chung của nhóm bệnh nhân được điều trị kháng vi rút 80
3.3.2. Kết quả điều trị chung 81
3.3.3 Sự thay đổi triệu chứng lâm sàng sau điều trị kháng vi rút 82
3.3.4 Sự thay đổi tải lượng vi rút trong quá trình điều trị 83
3.3.5 Sự thay đổi của hình ảnh X quang trong quá trình điều trị 85
3.3.6 Sự thay đổi các chỉ số huyết học, sinh hóa trong quá trình điều trị 86
3.3.7 Các biện pháp điều trị kết hợp 92
3.3.8 Tỷ lệ bệnh nhân có biến chứng trong quá trình điều trị 93
Chương 4: BÀN LUẬN 94
4.1 MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ VÀ YẾU TỐ LIÊN QUAN VIÊM PHỔI CÓ NHIỄM CYTOMEGALOVIRUS Ở TRẺ EM 94
4.1.1 Một số đặc điểm dịch tễ học 94
4.1.2 Một số yếu liên quan đến VP có nhiễm CMV 100



4.2 ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG VIÊM PHỔI CÓ NHIỄM CMV 104
4.2.1 Đặc điểm lâm sàng 104
4.2.2 Đặc điểm cận lâm sàng 109
4.3 KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ 116
4.3.1. Một số đặc điểm chung 116
4.3.2. Kết quả điều trị 117
4.3.3 Sự thay đổi lâm sàng trong quá trình điều trị 119
4.3.4 Sự thay đổi cận lâm sàng trong quá trình điều trị 119
4.3.5 Các biện pháp điều trị 120
4.3.6 Một số nhận xét về biến chứng 120
4.4. HẠN CHẾ CỦA ĐỀ TÀI 121
KẾT LUẬN 123
KIẾN NGHỊ 125
CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ
Viêm phổi (VP) là bệnh phổ biến ở trẻ em với tỷ lệ mắc và tỷ lệ tử vong cao đặc biệt ở trẻ dưới 5 tuổi. Theo báo cáo của Quỹ nhi đồng quốc tế (UNICEF) và Tổ chức Y tế thế giới (WHO) hàng năm trên toàn thế giới có khoảng 2 triệu trẻ em tử vong do VP [189]. Cũng theo kết quả của một nghiên cứu phân tích hệ thống của tác giả Black RE phân tích về căn nguyên tử vong của trẻ em toàn cầu được đăng trên tạp chí Lancet, năm 2008 trên toàn thế giới có khoảng 8,795 triệu trẻ dưới 5 năm tuổi tử vong trong đó 18% là do VP [43]. Căn nguyên gây VP trẻ em là vi rút, vi khuẩn và các vi sinh vật khác. Trong đó căn nguyên vi rút chiếm khoảng 50-70% các trường hợp VP ở trẻ em [166], [190]. Việc chẩn đoán căn nguyên VP ở trẻ em có vai trò đặc biệt quan trọng trong điều trị và tiên lượng bệnh.
Kể từ khi phát hiện ra Cytomegalovirus (CMV) từ năm 1881 đến nay đã có rất nhiều nghiên cứu thấy rằng CMV là một trong những nguyên nhân gây VP hay gặp đặc biệt ở nhóm bệnh nhân suy giảm miễn dịch. Những năm gần đây, vai trò của CMV trong nhiều bệnh lý khác nhau trong đó có VP trẻ em đã được nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu trên nhiều khía cạnh. Bệnh lý do nhiễm CMV rất đa dạng và thay đổi qua từng nhóm tuổi, và nói chung tiến triển thường nặng, tỷ lệ tử vong cao. Phát hiện và điều trị kịp thời VP có nhiễm CMV góp phần làm giảm tỷ lệ tử vong và di chứng lâu dài ở trẻ em [104], [160], [162].
Ở nước ta hiện nay, việc chẩn đoán xác định VP có nhiễm CMV còn khó khăn do quy trình lấy mẫu bệnh phẩm và nuôi cấy vi rút. Kỹ thuật PCR gần đây đã giúp cho các nhà lâm sàng chẩn đoán sớm, chính xác ca bệnh để đáp ứng yêu cầu điều trị. Tuy nhiên, các nghiên cứu về VP có nhiễm CMV trên nhóm bệnh nhân không bị suy giảm miễn dịch trên thế giới còn chưa nhiều chủ yếu dừng lại là mô tả một vài trường hợp hoặc một loạt ca bệnh [55-56], [64-65], [77], [98], [100]. Tại Việt Nam các nghiên cứu về CMV còn rất ít đặc biệt là VP có nhiễm CMV ở trẻ em. Kể từ khi, trường hợp nhiễm CMV bẩm sinh lần đầu tiên được chẩn đoán tại Bệnh viện Nhi Trung ương vào tháng 10 năm 2003 [7] cho đến nay mới chỉ có một số nghiên cứu nhỏ lẻ thống kê về tỷ lệ nhiễm CMV ở bệnh nhân gan mật [18], các biểu hiện lâm sàng, cận lâm sàng của bệnh do nhiễm CMV [13] hay triệu chứng lâm sàng cận làng nhiễm CMV bẩm sinh [7]. Trong thời gian gần đây, tại khoa Hô hấp Bệnh viện Nhi Trung ương có bệnh cảnh VP nặng, tái phát nhiều lần không đáp ứng với điều trị kháng sinh, xét nhiệm dương tính với vi rút CMV. Tuy nhiên do chưa có một nghiên cứu chi tiết nào về VP có nhiễm CMV cho nên hiện nay vẫn chưa có tiêu chuẩn chẩn đoán cũng như phác đồ điều trị tối ưu. Hầu hết các bệnh nhân vào viện muộn, chẩn đoán xác định chậm làm cho chi phí điều trị cao và hiệu quả điều trị kém, khả năng cứu sống bệnh nhân khó khăn. Vì vậy, việc cung cấp thêm những hiểu biết về các đặc điểm của bệnh nói chung đặc biệt các đặc điểm dịch tễ học, lâm sàng, cận lâm sàng cũng như các vấn đề liên quan đến điều trị là hết sức cần thiết và có ý nghĩa góp phần cho các bệnh viện, các bác sỹ lâm sàng trong việc định hướng chẩn đoán, tiên lượng cũng như điều trị căn bệnh do một tác nhân khó trên lâm sàng, góp phần nâng cao hiệu quả điều trị, hiệu quả kinh tế và trực tiếp bảo vệ sức khỏe bệnh nhân.
Vì vậy chúng tôi tiến hành nghiên cứu: “Một số đặc điểm dịch tễ, lâm sàng, cận lâm sàng và kết quả điều trị viêm phổi ở trẻ em có nhiễm Cytomegalovirus bằng thuốc kháng vi rút Ganciclovir” nhằm mục tiêu:
1. Mô tả một số đặc điểm dịch tễ và yếu tố liên quan đến viêm phổi ở trẻ em có nhiễm Cytomegalovirus điều trị tại Bệnh viện Nhi Trung ương năm 2010 - 2012.
2. Mô tả một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng viêm phổi ở trẻ em có nhiễm Cytomegalovirus.
3. Mô tả kết quả điều trị viêm phổi ở trẻ em có nhiễm Cytomegalovirus bằng thuốc kháng vi rút Ganciclovir.