Tài liệu Một số chính sách cần quan tâm đối với vùng dân tộc, miền núi khi tham gia quyết định chính sách kin

MỘT SỐ CHÍNH SÁCH CẦN QUAN TÂM
ĐỐI VỚI VÙNG DÂN TỘC, MIỀN NÚI
KHI THAM GIA QUYẾT ĐỊNH CHÍNH SÁCH KINH TẾ - XÃ HỘI








I. Một số đặc điểm nổi bật về vùng miền núi, dân tộc thiểu số Việt Nam:


1. Việt Nam là một quốc gia đa thành phần dân tộc. Trong 54 dân tộc, có tới 53 dân tộc thiểu số. Các thành phần dân tộc thiểu số có sô dân gần 11 triệu người, chiếm hơn 13% dân số cả nước. Các dân tộc sống đoàn kết, thân ái, tương trợ với nhau, tạo nên sức mạnh đại đoàn kết và bản sắc đa dạng và phong phú về văn hoá của cộng đồng các dân tộc Việt Nam.


2. Các dân tộc thiểu số Việt Nam có tỷ lệ số dân không đồng đều: 12 dân tộc có số dân từ 10 vạn người trở lên (trong đó có 04 dân tộc có số dân trên 1 triệu người); 21 dân tộc có số dân từ 1 vạn đến 10 vạn người; 15 dân tộc có số dân từ 1.000 người đến 1; 05 dân tộc có số dân dưới 1.000 người.


3. Các thành phần dân tộc thiểu số cư trú phân tán, ở tất cả các tỉnh, thành phố trong cả nước; cư trú xen kẽ. Trong 1 đơn vị hành chính, có nhiều thành phần dân tộc cùng sinh sống. Địa bàn có đông dân tộc thiểu số cư trú là vùng miền núi, biên giới, với diện tích tự nhiên chiếm 2/3 diện tích cả nước; đây là vùng có vị trí địa lý, kinh tế và quốc phòng quan trọng.
- Vùng Tây Bắc: Tỷ lệ dân tộc thiểu số chiếm 79,2% dân số vùng và chiếm 16,8% dân số dân tộc thiểu số của cả nước
- Vùng Đông Bắc: tỷ lệ dân tộc thiểu số chiếm 41,3% dân số toàn vùng và 34,6% dân số dân tộc thiểu số của cả nước.
- Vùng Bắc Trung bộ: Tỷ lệ dân số dân tộc thiểu số chiếm 10,6% dân số vùng và 10% dân số dân tộc thiểu số của cả nước.
- Vùng Tây Nguyên: Tỷ lệ dân số dân tộc thiểu số chiếm trên 33% dân số của vùng và khoảng 13% dân số dân tộc thiểu số của cả nước.


4. Các dân tộc thiểu số có trình độ dân trí, trình độ phát triển kinh tế - xã hội không đều nhau. Các dân tộc thiểu số ở vùng đồng bằng Nam bộ với địa hình đất đai khá màu mỡ, khí hậu, thời tiết ổn định, canh tác thuận lợi, đời sống kinh tế xã hội phát triển, ổn định hơn các vùng khác. Vùng Tây bắc, Đông Bắc, miền Trung, với địa hình chia cắt, phức tạp, đất đai khô cằn, nhiều đồi dốc, núi đá, khí hậu khắc nghiệt, thường xuyên xảy ra thiên tai, canh tác rất khó khăn, đời sống các dân tộc thiểu số khó khăn hơn, tỷ lệ hộ nghèo cao hơn, kinh tế chậm phát triển hơn.
5. Các dân tộc thiểu số có những sinh hoạt, di sản văn hoá đa dạng, bản sắc riêng, trong đó có những di sản văn hoá vật thể và phi vật thể rất độc đáo, mang tầm quốc gia, quốc tế. Tuy vậy, trong sinh hoạt, vẫn còn những ảnh hưởng của chế độ Mẫu hệ, còn nhiều phong tục tập quán lạc hậu.


II. Hệ thống quan điểm, đường lối, chủ trương chính sách của Đảng, Nhà nước về phát triển kinh tế- xã hội vùng dân tộc, miền núi.
1. Những vấn đề cơ bản của chính sách dân tộc:
a, Chính sách dân tộc là hệ thống chính sách tổng hợp về kinh tế, xã hội, văn hóa, quốc phòng, an ninh thể hiện nguyên tắc và mục tiêu phát triển bình đẳng, đoàn kết, tương trợ giúp nhau cùng phát triển giữa các dân tộc; đảm bảo sự thống nhất của quốc gia và dân tộc; giao lưu, hội nhập quốc tế.
b, Ba nguyên tắc cơ bản chi phối, quyết định hệ thống chính sách dân tộc:
+ Bình đẳng giữa các dân tộc
Đây là nguyên tắc cơ bản trong chính sách dân tộc của Đảng Cộng sản Việt Nam. Tất cả các dân tộc đều bình đẳng về quyền lợi và nghĩa vụ. Quyền bình đẳng được đảm bảo trong mọi lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội. Bình đẳng là nguyên tắc, là động lực to lớn cho khối đại đoàn kết dân tộc ngày càng bền vững.
+ Đoàn kết các dân tộc
Các dân tộc đều là những thành viên, hợp thành của cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Không phân biệt dân tộc đa số hay dân tộc thiểu số. Sức mạnh của dân tộc Việt Nam là sức mạnh đoàn kết. Đoàn kết các dân tộc trong đấu tranh chống ngoại xâm; chống chọi với thiên nhiên khắc nghiệt; xây dựng và bảo vệ CNXH; hội nhập, hợp tác quốc tế.
+ Tương trợ giúp nhau cùng tiến bộ
Tương trợ giúp đỡ nhau để các dân tộc cùng phát triển, hỗ trợ, học tập để phát triển; tương trợ giúp nhau bằng huy động các nguồn lực của các dân tộc, tạo điều kiện để các dân tộc phát triển lên trình độ cao hơn; khai thác, sử dụng tốt hơn các nguồn lực, tiềm năng (con người, tài nguyên thiên nhiên). Tương trợ để tăng cường sức mạnh đại đoàn kết dân tộc.
Các nguyên tắc trên đây có mối quan hệ biện chứng; có tác động, quan hệ chặt chẽ với nhau.


2. Sự nhất quán trong hệ thống quan điểm đường lối, chủ trương chính sách của Đảng, Nhà nước về phát triển kinh tế- xã hội về dân tộc, miền núi:
- Đại hội lần thứ nhất của Đảng CS Việt Nam (tháng 3/1935) đã thông qua Nghị quyết “Về công tác trong các dân tộc thiểu số”, xác định rõ: “Đại hội đảng xét rằng lực lượng tranh đấu của các dân tộc thiểu số là một lực lượng rất lớn. Cuộc dân tộc giải phóng của họ là một bộ phận quan trọng trong cuộc cách mạng phản đế và điền địa ở Đông Dương, bộ phận của cuộc cách mạng thế giới”.
- Hiến pháp năm 1946: “ Ngoài sự bình đẳng về quyền lợi, những quốc dân thiểu số được giúp đỡ về mọi phương diện để chóng tiến kịp trình độ chung”.
- Đại hội lần thứ hai của Đảng CS Việt Nam (tháng 2/1951) đã quyết nghị: “Các dân tộc sống trên đất nước Việt Nam đều được biènh đẳng về quyền lợi và nghĩa vụ, đoàn kết giúp đỡ nhau để kháng chiến và kiến quốc. Kiên quyết chống chủ nghĩa dân tộc hẹp hòi, đánh đổ âm mưu gây hằn thù chia rẽ các dân tộc của đế quốc và lũ tay sai. Cải thiện đời sống cho các dân tộc thiểu số, giúp đỡ họ tiến bộ về mọi mặt, đảm bảo họ tham gia chính quyền và dùng tiếng mẹ đẻ trong giáo dục ở các địa phương thiểu số”.
- Hiến pháp năm 1959: “Nước Việt Nam dân chủ cộng hoà là một nước thống nhất gồm nhiều dân tộc. Các dân tộc sống trên đất nước Việt Nam đều bình đẳng về quyền lợi và nghĩa vụ. Nhà nước có nhiệm vu gìn giữ và phát triển sự đoàn kết giữa các dân tộc. Mọi hành vi khinh miệt, áp bức, chia rẽ dân tộc đều bị nghiêm cấm.”
- Báo cáo chinh trị Đại hội đảng toàn quốc lần thứ ba (tháng 9/1960) nêu rõ: “ Vấn đề xây dựng kinh tế miền núi là một bộ phận khăng khít của chính sách dân tộc của Đảng ta trong giai đoạn mới của cách mạng. Nó đảm bảo cho miền núi dần dần tiến kịp miền xuôi, cho các dân tộc thiểu số tiến kịp dân tộc Kinh, thực hiện đầy đủ sự bình đẳng và tăng cường đoàn kết giữa các dân tộc.”
- Nghị quyết số 22 (Khoá VI) ngày 27/11/1989 của Bộ Chính trị về một số chủ trương, chính sách lớn phát triển kinh tế - xã hội miền núi, nhấn mạnh: “Phát triển kinh tế - xã hội miền núi là một bộ phận hữu cơ của chiến lược phát triển kinh tế quốc dân, là sự nghiệp chung của nhân dân cả nước Phát triển miền núi toàn diện cả về kinh tế, xã hội, văn hoá, quốc phòng, an ninh trong đó trọng tâm là phát triển kinh tế- xã hội gắn với thực hiện chính sách dân tộc của Đảng.”
- Hiến pháp năm 1992: “Nước CHXHCN Việt nam là nhà nước thống nhất của các dân tộc cùng sinh sống trên đất nước Việt Nam. Nhà nước thực hiện chính sách bình đẳng, đoàn kết, tương trợ giữa các dân tộc, nghiêm cấm mọi hành vi kỳ thi, chia rẽ dân tộc. Các dân tộc có quyền dùng tiếng nói, chữ viết, giữ gìn bản sắc dân tộc và phát huy những phong tục tập quán, truyền thống và văn hoá tốt đẹp của dân tộc mình. Nhà nước thực hiện chính sách phát triển về mọi mặt, từng bước nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của đồng bào dân tộc thiểu số Nhà nước thực hiện chính sách ưu tiên đảm bảo phát triển giáo dục, miền núi, các vùng dân tộc thiểu số và các vùng đặc biệt khó khăn; ưu tiên thực hiện chương trình chăm sóc sức khoẻ cho đồng bào và dân tộc thiểu số Toà án Nhân dân bảo đảm cho công dân nước CHXHCN Việt nam thuộc các dân tộc có quyền dùng tiếng nói, chữ viết của dân tộc mình.”
- Nghị quyết Đại hội lần thứ VII của Đảng xác định : Đoàn kết, bình đẳng, giúp đỡ lẫn nhau giữa các dân tộc, cùng xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc, đồng thời giữ gìn và phát huy bản sắc tốt đẹp của mỗi dân tộc là chính sách nhất quán của Đảng và Nhà nước ta. Có chính sách phát triển kinh tế hàng hoá ở các vùng dân tộc thiểu số phải phù hợp với điều kiện và đặc điểm từng vùng, từng dân tộc; bảo đảm cho đồng bào các dân tộc khai thác được thế mạnh của địa phương để làm giàu cho mình và đóng góp vào sự nghiệp xây dựng và bảo về đất nước. Tôn trọng tiếng nói và chữ viết đối với các dân tộc.