Tiểu Luận Một số biện pháp quản lý các trung tâm học tập cộng đồng trên địa bàn huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La

ĐỀ TÀI: Một số biện pháp quản lý các trung tâm học tập cộng đồng trên địa bàn huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La

MỞ ĐẦU
1. Lư do chọn đề tài
Ở thế kỷ XXI, những bước tiến nhảy vọt về khoa học kỹ thuật và công nghệ thông tin, đặc biệt khoa học công nghệ cao, đă làm biến đổi nhanh chóng đời sống vật chất và tinh thần của xă hội. Kinh tế tri thức ngày càng đóng vai tṛ quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển lực lượng sản xuất; đó là cơ hội nhưng cũng là thách thức lớn với mọi quốc gia. Trong bối cảnh đó, giáo dục được xem là nhân tố quan trọng nhất quyết định sự thành công hay thất bại của mỗi dân tộc. Xu hướng toàn cầu hoá và hội nhập quốc tế hiện nay là một xu thế khách quan, vừa là quá tŕnh hợp tác để phát triển vừa là quá tŕnh đấu tranh của các nước đang phát triển để bảo vệ lợi ích quốc gia. Do vậy, việc học tập suốt đời và xây dựng một xă hội học tập có ư nghĩa hơn bao giờ hết, nhằm giúp mỗi con người có được những kiến thức, kỹ năng mà nhà trường chính qui không đáp ứng đầy đủ và kịp thời được.
Lê-Nin đă nói: “Học! Học nữa! Học măi!”, ông Jacque Delors-Chủ nhiệm Uỷ ban quốc tế về giáo dục cho thế kỷ XXI khẳng định: “Học để biết, học để làm, học để tồn tại và học để chung sống cùng nhau”. (49) Nhiều quốc gia trên thế giới đă quan tâm đến “xă hội học tập” với phương thức học tập suốt đời. Ví dụ như ở Mỹ, tại hội nghị về giáo dục giữa Tổng thống G.Bush và thống đốc các bang năm 1991 đă nêu lên một số nét lớn của chiến lược đến năm 2000, trong đó có đoạn: “Toàn nước Mỹ sẽ xây dựng các cộng đồng làm nơi tiến hành giáo dục, ngoài phạm vi nhà trường”. (24) Khối liên minh châu Âu (EU) thống nhất quan niệm rằng, học tập suốt đời bao gồm mọi h́nh thức và thời gian học tính từ cấp tiểu học đến sau nghỉ hưu với mục tiêu là: “Nâng cao tri thức và kỹ năng, năng lực cạnh tranh của cá nhân của cộng đồng và của xă hội” (24). Ở các nước châu Á- Thái B́nh Dương từ Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản đến Thái Lan, Ấn Độ, . phong trào xây dựng xă hội học tập và học tập suốt đời được quan tâm từ nhiều thập kỷ qua và đang phát triển mạnh mẽ.
Ở Việt Nam, năm 1945 ngay sau khi nước ta giành được độc lập, Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hoà ra đời đặc biệt quan tâm đến phong trào học tập, coi “diệt giặc dốt” là một trong 3 nhiệm vụ cần làm ngay của Nhà nước ta lúc bấy gời. Điển h́nh là phong trào “B́nh dân học vụ” đă có 80-90% dân số tham gia học tập. Tại Hội nghị lần thứ 2 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khoá VIII) khẳng định: “Phát triển giáo dục là sự nghiệp của toàn xă hội, của Nhà nước và mỗi cộng đồng, của từng gia đ́nh và mỗi công dân. Kết hợp tốt giáo dục học đường với giáo dục gia đ́nh, giáo dục xă hội, xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh; người lớn là gương cho trẻ con noi theo. Phát động phong trào rộng khắp toàn dân học tập, người người đi học, học ở trường, lớp và tự học suốt đời, người biết dạy người chưa biết, người biết nhiều dạy người biết ít, mỗi người phải không ngừng nâng cao tŕnh độ học vấn, chuyên môn, nghiệp vụ. Tiếp tục đa dạng hoá các h́nh thức giáo dục và các loại h́nh trường lớp phù hợp với đ̣i hỏi của t́nh h́nh mới với nhu cầu học tập của tuổi trẻ và của toàn xă hội”. (8)
Để thực hiện xây dựng một xă hội học tập và học tập suốt đời mô h́nh học tập Trung tâm học tập cộng đồng (TTHTCĐ) ra đời. Đây là một mô h́nh đă được khởi xướng và thử nghiệm ở nhiều nước từ những năm cuối thế kỷ thứ XX. Được coi là một tổ chức giáo dục không chính qui của một làng, xă, TTHTCĐ thường là do nhân dân địa phương thành lập và quản lư. Mục đích của các trung tâm này là tạo cơ hội học tập suốt đời cho mọi người dân trong cộng đồng và v́ cộng đồng. Hiện nay, TTHTCĐ được coi là công cụ, cơ chế có hiệu quả nhất trong việc “giáo dục cho mọi người” và “mọi người cho giáo dục”. Ngài Victor Ordonez-Tổng giám đốc UNESCO khu vực châu Á - Thái B́nh Dương đă đánh giá: “TTHTCĐ có thể coi là phát minh quan trọng nhất mà bấy lâu nay, thế giới đang t́m kiếm”. (14)
Yên Châu, một huyện miền núi biên giới của tỉnh Sơn La, TTHTCĐ mới được h́nh thành và phát triển; năm 2005, TTHTCĐ đầu tiên tiên ra đời, đó là TTHTCĐ xă Chiềng Khoi, đến tháng 12/2007 toàn huyện có 5 TTHTCĐ và đến tháng 12/2008 toàn huyện 15/15 xă, thị trấn có TTHTCĐ. Các TTHTCĐ của huyện Yên Châu trong thời gian qua hoạt động tương đối có hiệu quả, đă triển khai được nhiều chuyên đề về chuyển đổi cây trồng vật nuôi, về t́m hiểu pháp luật, bước đầu đáp ứng được nguyện vọng, nhu cầu của nhân dân.
Tuy các TTHTCĐ được thành lập nhưng việc quản lư và tổ chức để các TTHTCĐ hoạt động hiệu quả, đ̣i hỏi phải có những yêu cầu nhất định và đây cũng là một vấn đề đang được các cấp quản lư giáo dục quan tâm, nghiên cứu.
Pḥng Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) huyện Yên Châu, cơ quan chịu trách nhiệm chính trong việc tham mưu cho huyện, tư vấn cho các xă trong việc quản lư hoạt động các TTHTCĐ và là cơ quan chỉ đạo chuyên môn của TTHTCĐ trên địa bàn huyện, chúng tôi đi t́m lời giải cho câu hỏi: Làm thế nào quản lư các TTHTCĐ của huyện để các trung tâm ngày càng phát triển và hoạt động có hiệu quả, đáp ứng nhu cầu học tập suốt đời của người dân. Do đó, chúng tôi chọn đề tài: “Một số biện pháp quản lư các trung tâm học tập cộng đồng trên địa bàn huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La” để nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lư luận, khảo sát thực trạng các TTHTCĐ, từ đó đề xuất một số biện pháp quản lư các trung tâm có tính khả thi nhằm phát triển các TTHTCĐ trên địa bàn huyện Yên Châu, góp phần vào việc xây dựng và phát triển kinh tế, văn hoá-xă hội, an ninh quốc pḥng trên địa bàn huyện.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1 Khách thể nghiên cứu
Quản lí TTHTCĐ của các xă, thị trấn trên địa bàn huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La
3.2 Đối tượng nghiên cứu
Một số biện pháp quản lư các TTHTCĐ
4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
Do điều kiện và thời gian nghiên cứu có hạn nên luận văn chỉ nghiên cứu thực trạng quản lư của BGĐ trung tâm, thực trạng quản lư của cấp xă đối với các TTHTCĐ, sự tham mưu, tư vấn của pḥng GD&ĐT với các TTHTCĐ ở các xă, thị trấn huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La.
5. Giả thuyết khoa học
Nếu xác định được thực trạng quản lư các TTHTCĐ, nguyên nhân và các yếu tố ảnh hưởng th́ sẽ đưa ra được một số biện pháp hữu hiệu trong việc quản lư nhằm phát triển các TTHTCĐ ngày một bền vững và hiệu quả.
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
6.1 Tổng hợp một số vấn đề lư luận có liên quan đến các TTHTCĐ của các xă, thị trấn.
6.2 Phân tích thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến việc quản lư các TTHTCĐ trên địa huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La.
6.3 Đề xuất một số biện pháp quản lư các TTHTCĐ.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1 Phương pháp nghiên cứu lư luận:
Bao gồm phân tích, tổng hợp, hệ thống hoá, khái quát hoá các tài liệu, các công tŕnh nghiên cứu, các Văn kiện, Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng và Nhà nước có liên quan đến vấn đề nghiên cứu.
7.2 Phương pháp nghiên cứu thực tiễn:
- Phương pháp điều tra: Xây dựng phiếu trưng cầu ư kiến và phỏng vấn trực tiếp người học, người dạy, BGĐ các TTHTCĐ, lănh đạo, cán bộ chuyên môn pḥng GD&ĐT và một số cơ quan, ban, ngành trong huyện; cán bộ xă, bản, .về các vấn đề có liên quan đến quản lư và phát triển TTHTCĐ.
+ Chúng tôi xây dựng 5 phiếu trưng cầu ư kiến:
Phiếu số 1: Xin ư kiến của Giám đốc, Phó giám đốc các TTHTCĐ để t́m hiểu năng lực quản lư của các BGĐ; nhu cầu, nội dung, h́nh thức đào tạo, bồi dưỡng nhằm nâng cao năng lực quản lư cho các BGĐ TTHTCĐ.
Phiếu số 2: Xin ư kiến của lănh đạo các xă, lănh đạo pḥng GD&ĐT, chuyên viên pḥng GD&ĐT về các biện pháp đă tiến hành nhằm nâng cao năng lực quản lư cho các BGĐ TTHTCĐ.
Phiếu số 3: Xin ư kiến của các BGĐ, giáo viên, hướng dẫn viên các TTHTCĐ về phẩm chất chính trị, năng lực chuyên môn nghiệp vụ của giáo viên, hướng dẫn viên.
Phiếu số 4: Xin ư kiến của các BGĐ, đội ngũ giáo viên, hướng dẫn viên về các biện pháp đă tiến hành nhằm nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ giáo viên, hướng dẫn viên các TTHTCĐ.
Phiếu số 5: Xin ư kiến của lănh đạo các xă, lănh đạo pḥng GD&ĐT, chuyên viên pḥng GD&ĐT, các BGĐ TTHTCĐ về vai tṛ, vị trí của các TTHTCĐ và mức độ cần thiết, tính khả thi của một số biện pháp quản lư để phát triển các TTHTCĐ.
+ Khách thể điều tra: BGĐ các TTHTCĐ 45 người; lănh đạo các xă (TT Đảng uỷ, HĐND, UBND) và lănh đạo, chuyên viên pḥng GD&ĐT 55 người; giáo viên, hướng dẫn viên các TTHTCĐ 55 người.
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Trao đổi toạ đàm với BGĐ trung tâm, với người dạy và người học với cán bộ xă, bản, Tổ chức hội thảo về công tác quản lư và phát triển TTHTCĐ tại xă, huyện; từ đó phân tích đánh giá tổng kết kinh nghiện thực tiễn.
- Phương pháp quan sát: Quan sát thực tiễn hoạt động của các trung tâm trên tất cả các lĩnh vực, trong đó tập trung vào công tác điều hành quản lư của BGĐ các TTHTCĐ.
- Phương pháp chuyên gia: Thông qua các mẫu phiếu và trao đổi trực tiếp để xin ư kiến các chuyên gia về cách xử lư kết quả điều tra, cách thức thực hiện các biện pháp quản lư và phát triển các TTHTCĐ.
- Phương pháp khảo nghiệm: Tổ chức kiểm tra, khảo nghiệm để chứng minh giả thuyết khoa học của đề tài.
7.3 Phương pháp xử lư số liệu: Xử lư các số liệu thu thập được bằng thống kê toán học.
Chúng tôi sử dụng công thức ; %; tính hệ số tương quan thứ bậc Spearman trong đó: (với i = 1, n)
n: số các cặp hạng
8. Điểm mới của đề tài
Đề tài hệ thống các tri thức lư luận về TTHTCĐ, về công tác quản lư các trung tâm, xác định được biện pháp quản lư hoạt động của các TTHTCĐ.
Đề tài hoàn thành sẽ làm sáng tỏ thêm thực trạng quản lư các TTHTCĐ trên địa bàn huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La; nguyên nhân của thành tựu và những mặt hạn chế, một số biện pháp quản lư sát với thực tế mang tính khả thi nhằm củng cố và nâng cao hiệu quả hoạt động của TTHTCĐ ở địa phương.






NỘI DUNG
Chương 1
CƠ SỞ LƯ LUẬN VỀ QUẢN LƯ CÁC TRUNG TÂM HỌC
TẬP CỘNG ĐỒNG

1.1 Tổng quan về vấn đề nghiên cứu
1.1.1 Sự phát triển của các TTHTCĐ
1.1.1.1 Sự phát triển TT HTCĐ trên thế giới
Trên thế giới, mô h́nh TTHTCĐ đă được phát triển rất sớm ở châu Âu, ở Nhật Bản, Thái Lan .
* Nhật Bản
Nhật Bản là một trong những nước có lịch sử lâu đời về giáo dục không chính qui. Vào thời kỳ Edo, khoảng thế kỷ XVII đến thế kỷ XIX, các địa phương mở trường công chủ yếu dành cho con cháu các quan lại và các thành viên trong hoàng tộc. Bên cạnh đó, ngoài giáo dục chính qui của nhà nước hoặc địa phương, người ta c̣n tự mở lớp xoá mù chữ (XMC) tư nhân cho con cháu trong làng, trong xă gọi là Tê-ra-kô-ya. Mô h́nh Tê-ra-kô-ya được phổ cập nhanh chóng trong cả nước, nhờ thế trẻ em trong làng, xă có thể học được cách đọc, viết chữ cũng như các kiến thức cần thiết trong đời sống thực tế. Việc mở rộng mô h́nh Tê-ra-kô-ya trên khắp đất nước đă góp phần đáng kể cho sự nghiệp phát triển kinh tế-xă hội của Nhật Bản thời kỳ công nghiệp hoá.
Sau Thế chiến thứ II, Bộ Giáo dục Nhật Bản sáng tạo một mô h́nh cơ sở giáo dục xă hội mới, gọi là Kô-min-kan (sau này gọi là TTHTCĐ). Ngày 05/7/1946, Bộ Giáo dục đă có thông báo khuyến khích việc thành lập Kô-min-kan.
Kô-min-kan tại các thành phố, thị trấn, làng xă như một trung tâm văn hoá tại địa phương. Nó là nơi cung cấp địa điểm và các phương tiện trang thiết bị cho giáo dục xă hội nhằm mục đích phục vụ những lợi ích của cộng đồng với những chương tŕnh đặc trưng được xây dựng bởi những người quản lư và nhân viên của trung tâm. Các trung tâm này có cơ sở vật chất (như pḥng họp, pḥng học, thư viện, ) và các trang thiết bị như sách báo, máy chiếu phim, dụng cụ thể thao,v.v Các chương tŕnh được thực hiện tại trung tâm bao gồm: các chương tŕnh ngắn hạn phục vụ cho phụ nữ và thanh niên; chương tŕnh người lớn; các buổi sinh hoạt văn học, hội họp, triển lăm, chiếu phim, tranh luận, thể thao, giải trí,
* Thái Lan
Từ năm 1977, Thái Lan thực hiện dự án phát triển giáo dục không chính qui trong khuôn khổ của giáo dục suốt đời. Dự án đă xây dựng lại hệ thống các cơ sở giáo dục không chính qui cho người lớn như sau:
- Xây dựng 5 trung tâm nghiên cứu và phát triển tại 5 vùng.
- Xây dựng mạng lưới trung tâm giáo dục không chính qui cấp tỉnh (76 tỉnh), trung tâm giáo dục không chính qui cấp huyện (khoảng 700 Trung tâm).
- Xây dựng mạng lưới các TTHTCĐ cấp xă hoặc liên xă (khoảng 6000 trung tâm).
Các TTHTCĐ cấp xă tại Thái Lan chịu sự quản lư của dân làng. Kế hoạch hoạt động của trung tâm do Hội đồng xă lập ra. Các trung tâm này có thư viện, pḥng đọc sách báo, pḥng họp cộng đồng, pḥng xem ti vi, radio, và một số phương tiện giáo dục cơ sở cần thiết. Ngoài ra, tại các trung tâm này c̣n có một số phương tiện phục vụ cho các hoạt động xă hội như đài, loa phát thanh, nhạc cụ, dụng cụ thể dục thể thao,v.v Năm 1999, Thái Lan đă thành lập gần 6000 TTHTCĐ bao phủ khoảng 85% cụm xă trong cả nước. (49)
Thái Lan có 2 loại TTHTCĐ đó là:
- TTHTCĐ dựa vào cơ sở sẵn có: như trường học, nhà máy, đ́nh chùa, nhà thờ, pḥng họp công cộng,
- TTHTCĐ dựa vào cộng đồng: loại này do nhân dân tự đứng ra thành lập, quản lư, tự lo địa điểm và kinh phí xây dựng, Chính phủ hỗ trợ phương tiện dạy học và kinh phí cho các hoạt động.
Các TTHTCĐ này thực hiện các chức năng chính là:
+ Giáo dục cơ sở: XMC, giáo dục tiểu học, giáo dục trung học cơ sở (THCS) và giáo dục trung học phổ thông (THPT).
+ Giáo dục nghề nghiệp, huấn luyện kỹ năng ngắn ngày, nghề THCS, THPT.
+ Thông tin tư vấn.
* Ấn Độ
Từ năm 1988, Chính phủ Ấn Độ quyết định thành lập hàng loạt các trung tâm học tập trong cả nước nhằm xây dựng cơ sở hạ tầng cho sau XMC và giáo dục thường xuyên (GDTX). Các trung tâm học tập này được coi là nơi triển khai chính thức các chương tŕnh sau XMC và GDTX. Cứ 4-5 làng (khoảng 5000 dân) có một trung tâm học tập.
Sau năm 1990, Chính phủ chủ trương thành lập các trung tâm GDTX nhằm mục đích:
+ Tạo cơ hội học tập suốt đời thực sự và có hiệu quả cho tất cả người lớn ở tất cả mọi nơi.
+ Xây dựng cơ sở hạ tầng cho GDTX nhằm tạo điều kiện cho những người mới biết chữ củng cố, nâng cao và vận dụng những kiến thức đă học để nâng cao chất lượng cuộc sống.
Những trung tâm GDTX này chủ yếu do cộng đồng tự cam kết, thành lập và quản lư. Các trung tâm GDTX không chỉ phục vụ cho những người mới biết chữ mà cả trẻ em, thanh niên thất học và tất cả các thành viên trong cộng đồng có nhu cầu học tập suốt đời. Mỗi xă có khoảng 500 người mới biết chữ và cứ 1500-2000 người dân th́ thành lập một trung tâm GDTX (trước đây cứ 4-5 xă khoảng 5000 dân mới có một trung tâm) và cứ 8-10 trung tâm GDTX th́ gộp thành một trung tâm GDTX đầu mối. Những trung tâm GDTX đầu mối này có các chức năng:
+ Mở các lớp học buổi tối 3-4 giờ trong một tuần để củng cố kỹ năng biết chữ.
+ Tổ chức đọc sách, cho mượn sách giống như thư viện, pḥng đọc sách.
+ Tổ chức các buổi thảo luận nhóm để thảo luận những vấn đề chung của cộng đồng.
+Tổ chức các chương tŕnh huấn luyện đơn giản, ngắn ngày về sức khoẻ, phúc lợi gia đ́nh, kỹ thuật mới trong sản xuất nông nghiệp và chăn nuôi, huấn luyện nghề cho thanh niên, hướng dẫn các hoạt động tăng thu nhập,v.v
+ Tổ chức các hoạt động thể dục thể thao.
+ Tổ chức các hoạt động văn hoá và giải trí, đặc biệt các buổi văn hoá truyền thống, nghệ thuật dân gian, múa rối,v.v
+ Tổ chức thông tin, tuyên truyền. (49)
* Ở châu Âu:
Như ở Đan Mạch, những trung tâm đă ra đời từ thế kỷ XVIII với tên gọi “Trường trung học nhân dân”, ngày nay đang tiếp tục phát triển và là bài học mà các nước châu Âu đều quan tâm học hỏi để thực hiện, (27)
Kết luận: Nghiên cứu sự phát triển TTHTCĐ của nhiều nước trên thế giới chúng tôi thấy: các nước đều quan tâm đến giáo dục cộng đồng, lấy cộng đồng vừa là mục tiêu vừa là động lực cho sự phát triển v́ cộng đồng. Sự cam kết quan tâm của Chính phủ; sự tham gia của các lực lượng xă hội; sự đầu tư thích đáng của các nguồn lực; sự b́nh đẳng đối với mọi đối tượng hưởng thụ, đó chính là điều kiện, là động lực quan trọng cho sự ra đời và phát triển TTHTCĐ. Đây cũng là các bài học kinh nghiệm để vận dụng vào Việt Nam.